Εδώ και ένα χρόνο περίπου, μια γλυκόπικρη αίσθηση κυριαρχεί όταν ένας πολιτιστικός οργανισμός ανακοινώνει τα σχέδιά του. Αραγε, θα του επιτρέψει η πανδημία να τα υλοποιήσει;
Στην περίπτωση της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, που χθες παρουσίασε το επετειακό πρόγραμμά της για το 2021, το ερώτημα απαντήθηκε από τον καλλιτεχνικό διευθυντή της πρακτικά (ελπίδα και πίστη του είναι ότι «θα καταφέρουμε να το πραγματοποιήσουμε με την παρουσία κοινού στις αίθουσές μας ή μέσω της GNO TV»), αλλά και με μια λογοτεχνική αναφορά: «Οπως ο Μίλαν Κούντερα τονίζει», είπε ο Γιώργος Κουμεντάκης, «στη ζωή προχωράμε μέσα σε ομίχλη και τα ιστορικά φαινόμενα φαντάζουν ως ξεκάθαρος ορίζοντας μόνο εκ των υστέρων».
Ετσι, το πολυσυλλεκτικό πρόγραμμα της Εθνικής Λυρικής για το έτος συμπλήρωσης δύο αιώνων από την Ελληνική Επανάσταση περιλαμβάνει από σπουδαία έργα που επιχειρούν να ανοίξουν συζητήσεις για το 1821, ως ένα διεθνούς εμβέλειας ιστορικό γεγονός, μέχρι νέες δημιουργίες κορυφαίων καλλιτεχνών. Από έργα της επτανησιακής σχολής μέχρι περφόρμανς της Μαρίνα Αμπράμοβιτς και ρεσιτάλ του Γιόνας Κάουφμαν. Από ένα αφιέρωμα στον Λόρδο Βύρωνα μέχρι ένα πρότζεκτ του Γιώργου Λάνθιμου.
Ειδικότερα, στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος, θα παρουσιαστούν μεταξύ άλλων όπερες του Ζακυνθινού Παύλου Καρρέρ όπως η «Δέσπω» και η «Κυρά Φροσύνη», αλλά και έργα του παγκόσμιου οπερατικού ρεπερτορίου με ευθέως ή πλαγίως «επαναστατικό» περιεχόμενο, όπως ο «Αντρέα Σενιέ» του Τζορντάνο (θα προβληθεί από την GNO TV σε μουσική διεύθυνση Φιλίπ Ογκέν) και η «Λαίδη Μάκβεθ του Μτσενσκ» του Σοστακόβιτς σε σκηνοθεσία Φανί Αρντάν.
Το Μπαλέτο της Λυρικής θα ερμηνεύσει τους «Ελληνικούς χορούς» του Σκαλκώτα, αλλά και τον «Ζορμπά» του Θεοδωράκη, σε χορογραφία Κωνσταντίνου Ρήγου, ενώ η «Συμφωνία της Λεβεντιάς» του Μανώλη Καλομοίρη θα παρουσιαστεί στο προαύλιο της Μητρόπολης Αθηνών. Το πρόγραμμα συμπληρώνεται από την «Τόσκα» του Πουτσίνι στο Ηρώδειο, καθώς και με την έναρξη του τριετούς κύκλου «Μίκης Θεοδωράκης», που περιλαμβάνει συναυλίες με τα «Τραγούδια του Αγώνα», το «Αξιον Εστί» κ.ά.
Παράλληλα με το επετειακό μέρος, το κοινό θα έχει την ευκαιρία να απολαύσει παραγωγές που αναβλήθηκαν καθώς και δημιουργίες σπουδαίων διεθνών καλλιτεχνών: η Μαρίνα Αμπράμοβιτς έρχεται με το οπερατικό πρότζεκτ «Οι επτά θάνατοι της Μαρίας Κάλλας» (τον Ιούλιο, με τη βιντεοσκοπημένη συμμετοχή του Ουίλεμ Νταφόε), ο Γιώργος Λάνθιμος παρουσιάζει μια ταινία μικρού μήκους με την Εμα Στόουν που θα προβληθεί συνοδεία μουσικού συνόλου, ενώ το Μπαλέτο της ΕΛΣ φέρνει τον «Δον Κιχώτη» του Λούντβιχ Μίνκους. Η σοπράνο Σόνια Γιόντσεβα θα δώσει για πρώτη φορά στην Ελλάδα ένα ρεσιτάλ, ενώ το Ηρώδειο θα φιλοξενήσει τον «Ριγολέτο» του Βέρντι σε σκηνοθεσία Κατερίνας Ευαγγελάτου, καθώς και τον «βασιλιά των τενόρων», Γιόνας Κάουφμαν.
Το πρόγραμμα της Εναλλακτικής Σκηνής, που παρουσιάστηκε από τον καλλιτεχνικό διευθυντή της Αλέξανδρο Ευκλείδη, δεν είναι λιγότερο εκτενές ή ευφάνταστο. Η δική της συμμετοχή στην επέτειο της Ελληνικής Επανάστασης περιλαμβάνει μουσικοθεατρικές παραγωγές όπως «Ο Κολοκοτρώνης ατενίζει το μέλλον. Γυναίκες προετοιμάζονται για την Επανάσταση. Κι εγώ κάτι θα σκέφτομαι» των Μιχαήλ Μαρμαρινού και Ακύλλα Καραζήση, «Το τραγούδι της κυρα-Δομνίτσας» των Μάρθας Μαυροειδή, Μάρως Βασιλειάδου και Μαρίας Μαγκανάρη, «Μάρθα: Μια ιστορία από το Μεσολόγγι» των Νίκου Ξυδάκη και Διονύση Καψάλη και «Καποδίστριας: Μονόδραμα μιας μυστικής ζωής» της Καλλιόπης Τσουπάκη.
Ξεχωρίζουν επίσης οι «Ωδές στον Βύρωνα» σε επιμέλεια του συνθέτη Αλέξανδρου Μούζα, ένα πολύπτυχο αφιέρωμα που διαρκεί όλο το έτος, και ο κύκλος «Η Επανάσταση με τα μάτια των άλλων», που περιλαμβάνει το ορατόριο «Jus soli» του Τούρκου συνθέτη Καμράν Ιντζέ.
Εκτός επετειακού προγράμματος θα παρουσιαστεί η νέα όπερα του Χαράλαμπου Γωγιού «Ο θάνατος του Αντονυ», βασισμένη στην τηλεοπτική σειρά «Κάντυ Κάντυ» και στα γραπτά του Σλάβοϊ Ζίζεκ, αλλά και η όπερα-μπαλέτο «Μπιμπιλολό» των Μαρκ Μονέ και Αρνό Φαμπρ. Στη διάρκεια της ανακοίνωσης του προγράμματος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, χαιρετισμό απηύθυναν η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη και ο πρόεδρος του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, Ανδρέας Δρακόπουλος. Αξίζει να σημειωθεί ότι, λίγο νωρίτερα, σωματεία εργαζομένων στην Εθνική Λυρική Σκηνή είχαν πραγματοποιήσει συγκέντρωση διαμαρτυρίας, ζητώντας την επικύρωση της συλλογικής τους σύμβασης από το υπουργείο Οικονομικών. Μιλώντας στην «Κ», ο Γιώργος Κουμεντάκης τόνισε ότι το ζήτημα δεν θα επηρεάσει τον προγραμματισμό, ενώ απαντώντας σε ερώτησή μας για τον ρόλο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής σε μια επέτειο στην οποία αντανακλώνται και ζητήματα εθνικής ταυτότητας, τόνισε ότι τα γεγονότα του 1821 δεν ενδείκνυνται για απλοϊκές αναγνώσεις.
«Προσπαθούμε, χωρίς στερεότυπα και χωρίς να χαϊδέψουμε τα αυτιά κανενός, να βρούμε έναν τρόπο να μιλήσουμε επί της ουσίας για το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον μας, αλλά πάντα μέσα από την τέχνη», σημείωσε ο κ. Κουμεντάκης. «Δεν κάνουμε πολιτική ανάλυση, ούτε ιστορική καταγραφή. Μιλάμε με τις προσωπικότητες των πολλών δημιουργών που έχουμε επιλέξει και που ο καθένας, με τη δική του ταυτότητα, χαρακτήρα, σκέψη και περιπλάνηση στην Ιστορία και στην τέχνη, θα δώσει τη δική του σφραγίδα και ερμηνεία. Από αυτές τις ερμηνείες, των εκατοντάδων συντελεστών που θα λάβουν μέρος στις 44 παραγωγές μας, θα βγουν τα συμπεράσματα. Παρακολουθούμε την ιστορική στιγμή και μιλάμε για το 1821 με τον τρόπο που η σημερινή εποχή μάς επιτρέπει».