WOODY ALLEN
Σχετικά με το τίποτα
μτφρ.: Γιώργος-Ικαρος Μπαμπασάκης
εκδ. Ψυχογιός, 2020, σελ. 436
«Μπορούσα να δω τη ζωή ως τραγική ή ως κωμική ανάλογα με τις τιμές σακχάρου στο αίμα μου, πάντοτε πάντως την έβλεπα ως στερημένη νοήματος. Αισθανόμουν ότι είμαι ένας τραγωδός εγκλωβισμένος στο κορμί ενός κωμωδού».
Ο Γούντι Αλεν αφηγείται τη ζωή του μέσα από τον χαρακτηριστικά αυτοσαρκαστικό τρόπο που τον έκανε διάσημο στις κινηματογραφικές του ιστορίες. Δεν πρέπει λοιπόν να μας παραξενεύει ότι το «τίποτα» του τίτλου αναφέρεται στο άπαν των σκέψεων, ενδιαφερόντων και συγκυριών σχετικών με την εξέλιξη του δημιουργικού του εαυτού.
Υιοθετώντας μια περσόνα διττή, εκείνη του ασήμαντου και αφελούς που διαρκώς ξορκίζει το χαρισματικό, ευφυές alter ego του, ο σκηνοθέτης θα μιλήσει για τα παιδικά του χρόνια στο Μπρούκλιν. Το πάθος του για τον λαμπερό κόσμο της σελιλόζης επικεντρώνεται στο όνειρό του να κατοικήσει κι αυτός, όπως οι κομψοί χαρακτήρες του χολιγουντιανού σινεμά, σε ένα ρετιρέ που να βλέπει ολόκληρο το Μανχάταν. Θα καταφέρει να το αποκτήσει περνώντας εκεί το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του. Η τριβή του με τη μητρόπολη θα εμπνεύσει τις ποιητικές εικόνες που κυριαρχούν στις εμβληματικές ταινίες του «Μανχάταν» και «Αννυ Χολ».
Απορρίπτει τη θρησκεία, όπως τη βιώνει στο εβραϊκό σχολείο ή τη συναγωγή, όπου ζηλωτές ραβίνοι συγκεντρώνονται για να δοξάσουν τον «φαντασιακό» Θεό στο κέντρο του ναού, περιθωριοποιώντας τις όμορφες και έξυπνες γυναίκες στον εξώστη. Μόλις τον αποβάλουν από το Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, γιατί δεν φαίνεται να παρακολουθεί καν τα μαθήματα σκηνοθεσίας στα οποία είναι εγγεγραμμένος, ο νεαρός Αλεν αρχίζει την ψυχανάλυση. Συνειδητοποιεί ότι ξαπλώνοντας στο ντιβάνι δεν βελτιώνεται η ψυχονοητική του κατάσταση. Εχει συνηθίσει ήδη να διοχετεύει το ανήσυχο πνεύμα και την έλλειψη προσαρμοστικότητάς του στο να μαθαίνει ταχυδακτυλουργικά κόλπα και να παίζει με το κλαρινέτο του μουσική τζαζ της Νέας Ορλεάνης. Οι θείες της μεγάλης εβραϊκής οικογένειάς του τον υπεραγαπούν, αλλά πώς θα τον αγαπήσουν οι διανοούμενες γυναίκες που θαυμάζει; Ετσι αρχίζει να διαβάζει λογοτεχνία. Εντρυφά στα θεατρικά έργα των Μπέρναρ Σω, Ευγένιου
Ο’ Νιλ και Αρθουρ Μίλερ.
Ανακαλύπτει ότι τα καλαμπούρια που συνθέτει για κωμικούς της τηλεόρασης και το πηγαίο ταλέντο του στην αυτοσχεδιαστική κωμωδία μπορούν να του δώσουν επαγγελματική διέξοδο και φήμη. Ζει τώρα στο Μανχάταν με την πρώτη του γυναίκα Χαρλίν, φοιτήτρια φιλοσοφίας. Σύντομα η σχέση τους οδηγείται σε αδιέξοδο. Ερωτεύεται την ταλαντούχα της σόουμπιζ Λουίζ Λάσερ, κατόπιν δεύτερη σύζυγό του, ψυχολογικά ασταθή, με λάγνα διάθεση για οποιοδήποτε αρσενικό.
Γράφει το σενάριο για την κωμωδία «What’s New Pussycat» (1965) με τους διάσημους ηθοποιούς, αλλά και ιδιόρρυθμους χαρακτήρες, Πίτερ Ο’ Τουλ και Πίτερ Σέλερς που τον ταλανίζουν. Το κοινό των σίξτις θα λατρέψει την ταινία. Ο Αλεν προσεγγίζει τότε μεγάλες εταιρείες παραγωγής, όπως οι United Artists, που τον χρηματοδοτούν για να γράφει και να σκηνοθετεί ο ίδιος εξ ολοκλήρου τις ταινίες του. Ο αυτοβιογραφούμενος θεωρεί εαυτόν πιο πολύ συγγραφέα παρά κινηματογραφιστή, όπως ο Ινγκμαρ Μπέργκμαν και ο Φελίνι, τα ινδάλματά του. Τον ενδιαφέρει η σύλληψη του χαρακτήρα που υλοποιείται πιστά από τους προικισμένους πρωταγωνιστές του (η Ντάιαν Κίτον θα καθιερώσει τον τύπο της αυτοαναλυόμενης, σοφιστικέ Νεοϋορκέζας).
Ο Αλεν μιλάει διεξοδικά για τη δικαστική διαμάχη του με τη Μία Φάροου. Η, κατά τ’ άλλα, αξιόλογη ηθοποιός θα στήσει ολόκληρη υπόθεση ψευδών ισχυρισμών για παιδεραστία εναντίον του.
Τα δικαστήρια αθωώνουν τον Αλεν, αλλά έπειτα από 23 χρόνια βρίσκεται ξανά στο στόχαστρο του κινήματος MeToo λόγω των ανυπόστατων κατηγοριών της Ντίλαν, χειραγωγούμενης θετής κόρης της Φάροου. Η εποχή του μακαρθισμού και της μαύρης λίστας έχει παρέλθει, όμως ο Αλεν θα δει πολλούς ηθοποιούς να του γυρνούν την πλάτη, φοβούμενοι επαγγελματικές συνέπειες. Με την προβολή της τελευταίας του ταινίας να έχει απαγορευτεί στις ΗΠΑ, ο σκηνοθέτης δεν καταβάλλεται από τον σκανδαλοθηρικό Τύπο και τον παραλογισμό του διασυρμού του. Η κοινή γνώμη κατευθύνεται, αλλά όχι και η κοινή λογική.
Συγκλονίζει η περιγραφή για τη γυναίκα του Σουν Γι. Ορφανή στα πέντε της, θα επιβιώσει από την πείνα τρώγοντας μια μπάρα σαπούνι στους δρόμους της Σεούλ. Ο Αλεν φροντίζει μαζί της δύο ορφανά κορίτσια που υιοθέτησαν από βρεφική ηλικία, προσφέροντάς τους μια καλύτερη μοίρα.