ΑΡΓΥΡΗΣ ΧΙΟΝΗΣ
Η πολιτεία Λαβύρινθος
επιμέλεια: Κυριάκος Ραμολής
σχέδια: Εύη Τσακνιά
εκδ. Κίχλη, σελ. 149
Δεν παύει να μας εκπλήσσει και μετά θάνατον ο Αργύρης Χιόνης (1943-2011). Ο καλαίσθητος τόμος των εκδόσεων Κίχλη περιλαμβάνει δεκατρία αθησαύριστα κείμενα – δώδεκα δημοσιευμένα σε λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες της τριακονταπενταετίας 1976-2011 και ένα αδημοσίευτο. Το περιεχόμενό τους είναι ανομοιογενές εφόσον πρόκειται για μυθοπλαστικά, αυτοβιογραφικά και κείμενα αφιερωμένα σε ομοτέχνους. Ολα τους ωστόσο συνθέσεις πρώτης γραμμής, έτσι ώστε να δημιουργούν μια ομοιογενή ενότητα, αποτελώντας κείμενα υψηλής μαστορικής, αρμονικής δεξιοτεχνίας και ισχυρού ποιητικού αισθήματος.
Είναι παράξενη η μοίρα έργων και συγγραφέων. Σύμφωνα με την εκδότριά του Γιώτα Κριτσέλη, ο πρόωρα και άξαφνα χαμένος Χιόνης σχεδίαζε να ενσωματώσει τα κείμενα αυτά σε περισσότερα του ενός βιβλία. Κάτι ανάλογο προφανώς έπραττε και στα προηγούμενα έργα του. Χρησιμοποιούσε ως μαγιά κείμενα που είχε ήδη στο συρτάρι, στα οποία πρόσθετε νέα κείμενα, έτσι ώστε να δημιουργεί βιβλία με θεματική ενότητα. Δεν ήταν ωστόσο το αποτέλεσμα πάντοτε εξίσου ευτυχές. «Ο αφανής θρίαμβος της ομορφιάς» (1995) και το «Οντα και μη όντα» (2006) αποτέλεσαν συλλογές χωρίς ψεγάδι. Το «Περί αγγέλων και δαιμόνων» (2007) και «Το οριζόντιο ύψος και άλλες αφύσικες ιστορίες» (2008) περιέχουν, αντιθέτως, άνισα κείμενα. Κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει πώς θα χειριζόταν τα πράγματα ο Χιόνης. Ξέρουμε ωστόσο τι είναι αυτό που κρατάμε στα χέρια μας. Μια συλλογή που αποδεικνύει πως ο συγγραφέας ήταν πολύ ιδιαίτερος καλλιτέχνης. Διότι, ανεξαρτήτως του είδους του κειμένου –βιογραφικού, αυτοβιογραφικού ή μυθοπλαστικού–, όλα τους επιτυγχάνουν να δημιουργήσουν την ίδια ευφορική διάθεση την οποία προκαλεί μια αφήγηση όταν κατορθώνει και ακροβατεί πάνω στην κόψη του ξυραφιού και όταν μπορεί και ίπταται πάνω στα κύματα του ανάλαφρου αιθέρα.
Ας δούμε ένα παράδειγμα της ποιητικής του Χιόνη. Ενας παλαιστής με δυνατά σαγόνια και σπασμένη μύτη βρίσκεται άξαφνα ανάμεσα σε αρχαία χαλάσματα μπροστά σε ένα απαθές κήτος μαύρο γλιστερό με κάτασπρα δόντια. Ενα φριχτό μυστήριο θα λάβει χώρα καθώς ο παλαιστής το γυροφέρνει, στήνεται μπροστά του κι απλώνοντας τα δάχτυλα (ή διάφανα κρυστάλλινα ραβδάκια) αρχίζει να χτυπάει απαλά τα φονικά του δόντια. Το κόλπο πιάνει, ο μαύρος γυαλιστερός όγκος του κήτους ανατριχιάζει, η ουρά του σπαρταρά όπως τα πόδια εραστή και απ’ το μισάνοιχτο στόμα τα σκοτεινά του σπλάχνα αρχίζουν να στέλνουν στο φως γεννήματα απείρου κάλλους, κήπους ολάνθιστους, πολύχρωμα παγόνια, ζαρκάδια με ωραίους τρυφερούς λαιμούς κι ολόδροσα κορίτσια ντυμένα με τη γδύμνια τους. Κι αφού μέσω της μαγικής του ελευθερώσει ολόκληρο τον Παράδεισο, έρχεται η σειρά της φοβερής έκρηξης. Καθώς τώρα το χτυπά με μαντεμένια εργαλεία στα σαγόνια, το κήτος σφαδάζει και σαν καρφωμένο από καμάκι στην καρδιά αρχίζει να τινάζει απ’ το στόμα του τεράστια αγκωνάρια, φωτιά, πέτρες, άλογα, ζέβρες, δορκάδες σε αλαφιασμένο καλπασμό κυνηγημένες από λιοντάρια, άγριες τίγρεις κι αιμοβόρες λεοπαρδάλεις. Παρακολουθούμε μαγικά μεσαιωνικά μυστήρια, βλέπουμε τους αναγεννησιακούς πίνακες μεταμόρφωσης των Αρτζιμπόλντι και Μπρίγκελ και τις εικόνες προραφαηλιτών καλλιτεχνών καθώς αναπλάθουν τον μάγο Μέρλιν σε κίνηση πλανέματος και σαγήνης. Ωσπου άξαφνα θυμόμαστε τον τίτλο που ελάχιστα προσέξαμε: «Sviatoslav Richter». Ο μάγος Χιόνης μεταμορφώνει το αφήγημα και πάλι: εκτός όλων των άλλων, είμαστε παρόντες στην εκτέλεση ενός μεγάλου μουσικού, παρακολουθήσαμε τα τρία μέρη μιας σύνθεσης, μιας γοητευτικής σονάτας. Η μεταπλαστική φαντασία του συγγραφέα μάς δημιούργησε τα λεκτικά ισοδύναμα θεϊκών εικόνων και ήχων.