Το έργο του Μ. Καραγάτση «Ο Κοτζάμπασης του Καστρόπυργου» παρουσιάζεται επί σκηνής για πρώτη φορά. Αιτία και αφορμή, η 200ή επέτειος της Ελληνικής Επανάστασης: μια συγκυρία ιδανική για μεγάλες εθνικές αφηγήσεις. Το ενδιαφέρον όμως στην παράσταση του Εθνικού Θεάτρου (που μεταδίδεται ζωντανά απόψε στις 7.30 μ.μ., στον σύνδεσμο livestream.n-t.gr) είναι ότι αφηγείται την ιστορία του Μίχαλου Ρούση, ενός εξωμότη που, στον αγώνα των Ελλήνων για ανεξαρτησία, γίνεται ήρωας κατά λάθος. Η διασκευή του Θανάση Τριαρίδη και η σκηνοθεσία του Δημήτρη Τάρλοου στέκονται και σε αυτό ακριβώς το στοιχείο του «καραγατσικού» πρωταγωνιστή: στην τυχαιότητα της ύπαρξής του, στην ενδεχομενικότητα της ανθρώπινης φύσης του, στον ευδαιμονισμό του, αλλά και στον φόβο του για τον θάνατο που τον κάνει να αγωνιστεί γενναία. Οι ήρωες δεν είναι πάντα –αν όχι ποτέ– αψεγάδιαστοι. Ειδικά οι χιλιοτραγουδισμένοι ήρωες και οι ηρωίδες του 1821 πυροδοτούν καμιά φορά σκέψεις και αισθήματα περίπλοκα όσο και οι ίδιοι.
ΒΙΚΥ ΚΑΤΣΙΚΑ
Ευαγγελία Ρούση, η σύζυγος του Κοτζάμπαση
Οταν ακούω τη φράση «ήρωας/ηρωίδα του 1821», σκέφτομαι να το βάλω στα πόδια… Σκέφτομαι αναπόφευκτα και ολίγες γραφικότητες – τσαρούχια, γιαταγάνια και φουστανέλες, ονόματα, βροντές και βουνοκορφές… Σκέφτομαι τις υποκριτικές οδηγίες από τη δασκάλα στο δημοτικό, σκέφτομαι ότι είμαι μια Ελληνοπούλα, σκέφτομαι τον καιρό που διάλεξε ο χάρος να τον πάρει, σκέφτομαι τις σημαίες στα μπαλκόνια και τον συμμαθητή που αδυνατεί να συντονίσει το βήμα του στην παρέλαση και το γεγονός ότι εγώ δεν θα γίνω ποτέ σημαιοφόρος… Σκέφτομαι και τους στίχους του «Θούριου»: «Δουλεύεις όλη ημέρα, σε ό,τι κι αν σοι πει, κι’ αυτός πασχίζει πάλιν, το αίμα σου να πιή… Κι αμέτρητοι άλλοι τόσοι, και Τούρκοι και Ρωμιοί, ζωήν και πλούτον χάνουν, χωρίς καμμιά ’φορμή». Σκέφτομαι ακόμα τους τρεμάμενους, φυγόπονους και μαλθακούς, τους ανάξιους, τους ονειροπόλους, παθιασμένους και γενναίους, τους ηδονιστές και πέρα από τα όρια της ζωής αποφασισμένους ήρωες της παράστασης… Σκέφτομαι το χέρι που σηκώνεται απ’ τα χέρια και δείχνει σε ένα σκοτεινό σημείο του θεάτρου τον καθισμένο Φόβο να χαμογελά… Ηρωικές πράξεις και φόβος πάνε μαζί, σκέφτομαι.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ
Μίχαλος Ρούσης, ο Κοτζάμπασης
Οταν ακούω τη φράση «ήρωας του 1821», σκέφτομαι εκείνες τις γκραβούρες των ηρώων που στόλιζαν τις τάξεις μας στο σχολείο, που έμοιαζαν όλοι τόσο βλοσυροί και γενναίοι, γεμάτοι με δάφνες κάτω από τα ονόματά τους. Τότε, ήταν κάτι σαν άγιοι στο μυαλό μου. Δεν μπορούσα να τους φανταστώ να υπάρχουν, να μιλούν. Ο Μίχαλος Ρούσης, ο ρόλος μου στον «Κοτζάμπαση του Καστρόπυργου», είναι κάτι σαν τις βέβηλες μουντζούρες που κάναμε στις γκραβούρες αυτών των ηρώων. Το μουστάκι στην Μπουμπουλίνα και οι βλεφαρίδες στον Κολοκοτρώνη: αυτός είναι ο Μίχαλος Ρούσης. Μπορείς να τον φανταστείς να μιλάει, να βρίζει, να είναι δειλός. Και μέσα σε όλα αυτά, να γίνεται ήρωας την Ελληνικής Επανάστασης. Και δεν μπορώ να μην μπω στον πειρασμό να αναζητήσω τον Μίχαλο Ρούση μέσα στα υπαρκτά πρόσωπα των ηρώων. Γιατί πάνω απ’ όλα ο Ρούσης είναι άνθρωπος. Με σύμφυτες τις αδυναμίες του. Ικανός για το πιο μικρό και το πιο μεγάλο.
ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ ΑΛΕΙΦΕΡΟΠΟΥΛΟΣ
Παπαφλέσσας
Οταν ακούω τη φράση «ήρωας/ηρωίδα του 1821», σκέφτομαι ανθρώπους που αψηφούν τον θάνατο, ατρόμητους, βωμολόχους, προκλητικούς, με γέλιο τρανταχτό και λασπωμένες φουστανέλες. Μεγάλωσα με έναν παππού που, αντί για παραμύθια, μου αφηγούνταν ιστορίες του ’21 με τόση ζωντάνια και λεπτομέρεια, που νόμιζα πως ήταν εκεί. Οι ήρωες ήταν ανάγλυφοι, με χιούμορ και συχνά με επιπολαιότητα επικίνδυνη, πολύ διαφορετικοί από ό,τι περιγράφουν τα σχολικά βιβλία, παρ’ όλα αυτά ήρωες. Κατά τον παππού μου, ο Παλαιών Πατρών Γερμανός δεν ανήκε σε αυτούς και κήρυξε την Επανάσταση υπό την απειλή όπλου. Ο Παπαφλέσσας είναι ίσως η πιο ιδιαίτερη μορφή ήρωα. Ενας αντιήρωας με ελαττώματα τεράστια, ανθρώπινος, σύγχρονος και συνάμα βγαλμένος από άλλο κόσμο. Ματαιόδοξος, ψεύτης, χειραγωγός όσο λίγοι στην παγκόσμια ιστορία, αλλά –αντίθετα από άλλους με τα ίδια χαρακτηριστικά– χωρίς κανένα φόβο για τον θάνατο, έτοιμος να πέσει στο πεδίο της μάχης για να πυροδοτήσει την Επανάσταση και να μείνει στην Ιστορία. Το βιωμένο ψέμα που σχεδόν γίνεται αλήθεια.