Αθανάσιος Διάκος: κουτί 49, φάκελος 49. Θεόδωρος Κολοκοτρώνης: κουτί 88, φάκελος 84. Aυτοί είναι μόνο δύο από τις περίπου 25.000 φακέλους που συμπεριλαμβάνονται στο Αρχείο Αγωνιστών της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος (ΕΒΕ). Μέσα στα 258 κουτιά που συνιστούν το Αρχείο, δίπλα στους φακέλους των πρωταγωνιστών του Αγώνα, φυλάσσονται τα έγγραφα λιγότερο γνωστών αγωνιστών, οι οποίοι αιτούνται αποζημίωση όχι μόνο για τη συμμετοχή τους στις πολεμικές επιχειρήσεις, αλλά και για τις απώλειες που υπέστησαν εξαιτίας αυτών.
Πρόκειται για πολύτιμο υλικό με μοναδικά τεκμήρια, που αναδεικνύουν ανεξερεύνητες περιοχές της Ιστορίας της συγκεκριμένης περιόδου και παρουσιάζουν με τον πλέον εύγλωττο τρόπο την ανθρωπογεωγραφία της Ελληνικής Επανάστασης. Οι φάκελοι «έβγαιναν» πάντοτε με προσοχή από το θησαυροφυλάκιο των Δημόσιων Αρχείων της ΕΒΕ, για να διαβαστούν στο Αναγνωστήριο Χειρογράφων. Παρά την περιορισμένη πρόσβαση, η επισκεψιμότητα του Αρχείου Αγωνιστών ήταν πάντοτε υψηλή. «Γεγονός που συνέβαλε σημαντικά στην απόφαση να προχωρήσει η ΕΒΕ στην τεκμηρίωση και στην ψηφιοποίησή του», μας λέει η ιστορικός Εύη Καπώλη, επικεφαλής της συγκεκριμένης εργασίας μαζί με τον αρχειονόμο – βιβλιοθηκονόμο Γιώργο Σταυράτη. Μιας εργασίας που ολοκληρώνεται τον προσεχή μήνα.
Το έργο της επεξεργασίας των φακέλων του αρχείου της Επιτροπής Θυσιών και Εκδουλεύσεων του Ιερού Αγώνος, προκειμένου να αμειφθούν και να αποζημιωθούν οι αγωνιστές του 1821, είναι μεγάλης σημασίας, και όχι μόνο για τους ερευνητές, μας εξηγεί η ιστορικός. «Το Αρχείο Επιτροπής Αγώνα, όπως επίσης είναι γνωστό, έχει περισσότερη ζήτηση από το απλό κοινό: ανθρώπους που μελετούν την τοπική ιστορία ή τη γενεαλογία της οικογένειάς τους», σχολιάζει. Η επέτειος των 200 χρόνων από την κήρυξη της Επανάστασης αποτέλεσε μια εξαιρετική ευκαιρία για την καταγραφή, τεκμηρίωση και, πολύ περισσότερο, διασύνδεση αρχείων της συγκεκριμένης περιόδου.
Το πρόγραμμα «Η Ελληνική Επανάσταση του 1821: Ψηφιακό Αρχείο», στο οποίο η ΕΒΕ συμμετέχει, άρχισε να υλοποιείται το 2016. Συντονίζεται από το Κέντρο Ερευνας για τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες (ΚΕΑΕ) και συμμετέχουν επίσης η Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων, τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, το Ιστορικό Αρχείο του Μουσείου Μπενάκη, το Ελληνικό Ιστορικό Λογοτεχνικό Αρχείο κ.ά.
Το Αρχείο Αγωνιστών της ΕΒΕ παραχωρήθηκε στην Εθνική Βιβλιοθήκη από το υπουργείο Οικονομικών το 1903, έπειτα από ενέργειες του τότε επιμελητή χειρογράφων Δημητρίου Γρ. Καμπούρογλου. Περιέχει κυρίως ατομικούς φακέλους των αγωνιστών, με αιτήσεις και ποικίλα πιστοποιητικά για την ταυτότητα, τη δράση ή τις θυσίες τους (σε πολλές περιπτώσεις και πρωτότυπα έγγραφα του Αγώνα)· επίσης, αλληλογραφία της Επιτροπής, πρακτικά, μητρώα και ευρετήρια αξιωματικών, υπαξιωματικών, στρατιωτών, πολιτικών κ.λπ.
Η Επιτροπή Θυσιών και Εκδουλεύσεων συστάθηκε το 1846 και ανασυστάθηκε το 1865, μετά την έξωση του Οθωνα. Εργο της ήταν να ελέγξει τις αιτήσεις και τα δικαιολογητικά των αγωνιστών του ’21 και των οικογενειών τους, απονέμοντας αναλόγως βαθμούς, συντάξεις και αποζημιώσεις.
Διαβάστε επίσης:
• Πώς γίνεται συναρπαστικό το 1821;
• Μια στιγμή εθνικής αυτογνωσίας