Μετά τέσσερα χρόνια προετοιμασίας, η εξαιρετικά απαιτητική εργασία της ομάδας επιμελητών του Μουσείου Μπενάκη –ο Τάσος Σακελλαρόπουλος, υπεύθυνος των Ιστορικών Αρχείων, και η Μαρία Δημητριάδου, επιμελήτρια των Ιστορικών Αρχείων– έχει πλέον ολοκληρωθεί. Σήμερα το απόγευμα (7 μ.μ.) το μουσείο μάς καλεί να παρακολουθήσουμε σε διαδικτυακή μετάδοση (στην ιστοσελίδα benaki.org) την εκδήλωση «1821, πριν και μετά», που θα μας επιτρέψει να ρίξουμε μια πρώτη ματιά στη «σημαντικότερη έκθεση που έχει διοργανώσει το Μουσείο Μπενάκη», όπως τη χαρακτηρίζουν οι ίδιοι. Η εκδήλωση είναι αφιερωμένη στα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821 και διοργανώνεται με τη σύμπραξη της Τράπεζας της Ελλάδος, της Εθνικής Τράπεζας και της Alpha Bank.
Προφανώς η οθόνη του υπολογιστή δεν μπορεί να υποκαταστήσει το βίωμα, μια ξενάγηση στους τρεις ορόφους του Μουσείου Μπενάκη/Πειραιώς. Αυτό θα γίνει όταν το επιτρέψουν οι συνθήκες. Μέχρι τη σημερινή ψηφιακή εκδήλωση, μόνο κάποιες κλεφτές ματιές έχουν αποκαλύψει την εντυπωσιακή αφήγηση και σκηνογραφία που εκτυλίσσεται στις 2.500 τ.μ. του μουσείου. Τα 1.200 εκθέματα «διηγούνται» την Ιστορία του νεότερου ελληνισμού από την αφύπνισή του έως τη θεσμική εγκαθίδρυσή του και στη συνέχεια τα βήματα που καθόρισαν την πορεία του στον 20ό αιώνα. Οι τρεις ενότητες της έκθεσης και τα κεφάλαια του μνημειώδους καταλόγου που τη συνοδεύει συνθέτουν ένα ταξίδι στον χρόνο, από το 1770 έως το 1870.
Ανεκτίμητο υλικό
«Τα εκατοντάδες έργα τέχνης που παρουσιάζονται ανήκουν στη μεγάλη πλειονότητά τους στο Μουσείο Μπενάκη, πρέπει όμως να πούμε ότι το υλικό που προέρχεται από τις συλλογές των τραπεζών και τους συλλέκτες είναι ανεκτίμητο», μας λέει ο ιστορικός Τάσος Σακελλαρόπουλος. Οπως ο ίδιος εξηγεί, τα έργα εντάσσονται στην αφήγηση με διάφορους τρόπους: «Είτε παρουσιάζονται σε αυτόνομες ενότητες φωτίζοντας τη σχέση της τέχνης με τις ιδεολογίες, είτε ανοίγουν ένα διάλογο μεταξύ παρόντος και παρελθόντος, είτε ακολουθούν τη χρονολογική σειρά, “εικονογραφώντας” τα γεγονότα της Επανάστασης και απεικονίζοντας τα πρόσωπα του Αγώνα». Επίσης, ως ξεχωριστή ενότητα με τίτλο «Από τη φουστανέλα στα φράγκικα», φιλοξενείται μέρος της συλλογής του σκηνογράφου Διονύση Φωτόπουλου, που σπάνια «ανοίγει» για το κοινό.
Πλήρως εναρμονισμένες με τη θεματική της έκθεσης είναι και οι τρεις τράπεζες. «Εδώ έπαιξε ρόλο η αμοιβαία εμπιστοσύνη και η καλή πίστη», σχολιάζει η Ειρήνη Οράτη, επιμελήτρια της Συλλογής Εργων Τέχνης της Alpha Bank. Από τη συγκεκριμένη συλλογή υπάρχουν στην έκθεση πίνακες, υδατογραφίες, χαρακτικά, σχέδια, με παλαιότερο ένα χάρτη του 1713 και νεότερο ένα σχέδιο του Σπύρου Βασιλείου με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη. «Αρκετά από αυτά έχουν ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον στη θεματική τους, όπως η μαγεμένη “Κωνσταντινούπολη” του Κωνσταντίνου Βολανάκη, ο θαυμάσιος “Μάρκος Μπότσαρης” του Θεόφιλου ή η “Πλατεία της Καλαμάτας” του Γιάννη Τσαρούχη. Παράλληλα, για πρώτη φορά σε έκθεση παρουσιάζονται τρία λευκώματα περιηγητών από τον 18ο και 19ο αιώνα που προέρχονται από τη Συλλογή Σπανίων Βιβλίων της τράπεζας», μας λέει.
«Η Συλλογή Εργων Τέχνης αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους πολιτιστικούς πυλώνες της Τράπεζας της Ελλάδος. Η διατήρηση της εθνικής συνείδησης φαίνεται σε αρκετά έργα της συλλογής, ειδικά σε αυτά που ανήκουν στον 19ο αιώνα, και σε αυτό το πλαίσιο κινείται και η συνεισφορά μας στη μεγάλη έκθεση», τονίζει ο Παναγιώτης Παναγάκης, διευθυντής του Κέντρου Πολιτισμού, Ερευνας και Τεκμηρίωσης της Τράπεζας της Ελλάδος.
Η ανεκτίμητη «Χάρτα» του Ρήγα (1796-1797) και δέκα πίνακες ζωγραφικής αποτελούν τη δική τους συνεισφορά, αναφέρει η ιστορικός τέχνης Χάρις Κανελλοπούλου, που είχε την επιμελητική φροντίδα. Ανάμεσά τους δύο έργα του Κωνσταντίνου Βολανάκη, «Η αποβίβαση του Καραϊσκάκη στο Φάληρο», και ο ένας από τους τρεις σχεδόν πανομοιότυπους πίνακες που φιλοτέχνησε ο καλλιτέχνης κατά παραγγελία, με τίτλο «Τα εγκαίνια της διώρυγας του Ισθμού της Κορίνθου» (1893).
Στην έκθεση φιλοξενούνται και οι άλλοι δύο – επίσης συνεισφορά των τραπεζών. «Τα έργα της Εθνικής Τράπεζας που σχετίζονται με το θέμα του Αγώνα του 1821 και την ίδρυση του ελληνικού κράτους είναι παραγγελίες των αρχών του 20ού αιώνα και εντάσσονται στο ιδεολογικό πλαίσιο της εποχής για αναζήτηση της εθνικής ταυτότητας και ενίσχυση της συλλογικής μνήμης», λέει η Ολγα Μεντζαφού-Πολύζου, καλλιτεχνική σύμβουλος της Εθνικής. «Τα αντίγραφα του Χες, που έγιναν με παραγγελία του διοικητή Στρέιτ το 1901, με επεισόδια του Αγώνα, ενισχύουν το πατριωτικό αίσθημα και τονώνουν την εθνική υπερηφάνεια, ενώ τα έργα που αναφέρονται στη γέννηση του ελληνικού κράτους και τη σχεδόν ταυτόχρονη δημιουργία της Εθνικής Τράπεζας, όπως η “Προσωπογραφία του βασιλιά Οθωνα” από τον Λύτρα, ανταποκρίνονται στην ανάγκη δημιουργίας μιας ισχυρής κεντρικής εξουσίας, που θα συμβάλει στη συγκρότηση ενός συμπαγούς κοινωνικού σώματος, το οποίο θα αποτελεί τη δύναμη του νέου κράτους».
Η μετάδοση της εκδήλωσης θα πραγματοποιηθεί στην ιστοσελίδα benaki.org και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης του μουσείου.
Διαβάστε επίσης:
• Μια στιγμή εθνικής αυτογνωσίας
• Τα αρχεία των αγωνιστών του ’21 με ένα… κλικ