Ο «ελληνικός πυρετός» της Γενναδείου

Ο «ελληνικός πυρετός» της Γενναδείου

Η πολύτιμη συνδρομή του αμερικανικού φιλελληνισμού στον Αγώνα των επαναστατημένων Ελλήνων για ανεξαρτησία

4' 20" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Η επέτειος των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821, όσο και αν στερήθηκε τη λάμψη των δημόσιων εορτασμών λόγω της πανδημίας, στην πραγματικότητα επιτέλεσε τον σκοπό της: Μια νέα, πιο ερευνητική ματιά στο παρελθόν της χώρας, μέσα από το πρίσμα του σημαντικότερου ιστορικού γεγονότος για το νέο ελληνικό κράτος. Η επιστημονική μελέτη ενισχύθηκε, πολλά αρχεία αποκάλυψαν τους θησαυρούς τους. Οι περισσότερες από τις εκθέσεις που διοργανώθηκαν, επέτρεψαν να ρίξουμε ώς τώρα μόνο μια κλεφτή, ψηφιακή ματιά στο υλικό τους. Aλλες, όπως αυτή που προαναγγέλλει η Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα, με τίτλο «Γενναίοι και Ελεύθεροι. Αμερικανοί φιλέλληνες και ο “ένδοξος Αγώνας των Ελλήνων” (1776-1866)», ελπίζουμε ότι θα μας ανοίξει τις πόρτες της στις 25 Μαΐου για μια περιήγηση στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη.

Οι συλλογές της Γενναδείου για το 1821 περιέχουν εξαιρετικά σπάνιες εκδόσεις, φυλλάδια, απομνημονεύματα, εφημερίδες, αρχειακό υλικό, χαρακτικά, ταξιδιωτικά έργα, χάρτες, ποιήματα και σχολικά βιβλία και αποτελούν γνωστές πηγές για την Ελληνική Επανάσταση και τον Φιλελληνισμό. Η συγκεκριμένη, σε επιμέλεια της διευθύντριάς της Μαρίας Γεωργοπούλου, είναι επικεντρωμένη στον αμερικανικό φιλελληνισμό. Οι Αμερικανοί φιλέλληνες προσπάθησαν να πείσουν το κοινό της χώρας τους ότι η Ελλάδα, γενέτειρα του δυτικού πολιτισμού, άξιζε να αναστηθεί ως ελεύθερο και δημοκρατικό κράτος. Η ζέση με την οποία οι Αμερικανοί έσπευσαν να συγκεντρώσουν χρήματα, ρουχισμό και τρόφιμα ονομάστηκε «ελληνικός πυρετός» και προσέφερε ανακούφιση σε μεγάλο μέρος του άμαχου πληθυσμού στην εμπόλεμη Ελλάδα, αλλά και αργότερα στο νεοσύστατο κράτος. Τα τεκμήρια της έκθεσης είναι πλούσια και μοναδικά. Με τη συνδρομή τους, ανασύρουμε από το παρελθόν μερικά σπάνια «ορυκτά» της Ιστορίας.

Η αλληλογραφία

Ο «ελληνικός πυρετός» της Γενναδείου-1
Επιστολή του Αδαμάντιου Κοραή προς τον Τόμας Τζέφερσον, 1823. Φωτ. Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου, Ουάσιγκτον

Ο σημαντικότερος διανοούμενος του ελληνικού διαφωτισμού Αδαμάντιος Κοραής οραματιζόταν μια δημοκρατική Ελλάδα, που θα ανακτούσε τη δόξα της «χρυσής εποχής» του Περικλή. Για να αποκρυσταλλώσει τα πολιτικά του σχέδια, το 1823 αντάλλαξε απόψεις για την Ελληνική Επανάσταση και το Σύνταγμα με τον πατέρα του αμερικανικού έθνους, Τόμας Τζέφερσον, βαθύ γνώστη των κλασικών σπουδών. Ο Τζέφερσον είχε, επίσης, στη βιβλιοθήκη του πολλά έργα και μεταφράσεις του Κοραή. Η κλασική παιδεία και η μελέτη του ελληνισμού που άκμασε τον 18ο αιώνα στην Ευρώπη και στην Αμερική εκφράστηκε κυρίως μέσω της λογοτεχνίας, της τέχνης και της αρχιτεκτονικής, και δημιούργησε πρόσφορο έδαφος για την υποστήριξη των Ελλήνων επαναστατών. Στη μεταξύ τους αλληλογραφία, οι δύο άντρες αντάλλαξαν απόψεις για τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας και το Σύνταγμα. Αν και σύντομη, η επικοινωνία τους προσφέρει μια σπάνια καταγραφή των συμβουλών που έδωσε ένας ιδρυτής κράτους στον λόγιο που ονειρευόταν μια νέα Ελλάδα. Η πρώτη επιστολή του Αδαμάντιου Κοραή προς τον Tόμας Τζέφερσον έχει ημερομηνία 10 Ιουλίου 1823. Του απάντησε με την «Επιστολή προς τον κύριο Α. Κοραή, 31 Οκτωβρίου, 1823».

Ο ήρωας Βοστωνέζος γιατρός

Ο «ελληνικός πυρετός» της Γενναδείου-2
Προσωπογραφία του Σάμιουελ Γκρίντλεϊ Χάου του Τζον Ελιοτ. Φωτ. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

Ο Σάμιουελ Γκρίντλεϊ Χάου, Βοστωνέζος γιατρός και υπέρμαχος της κατάργησης της δουλείας, ήταν ο πιο σημαντικός από τους Αμερικανούς φιλέλληνες. Αμέσως μετά την αποφοίτησή του από το Χάρβαρντ, το 1824, ήρθε στην Ελλάδα. Στρατολογήθηκε στις στρατιωτικές δυνάμεις των επαναστατημένων Ελλήνων και για έξι χρόνια υπηρέτησε ως στρατιώτης και επικεφαλής χειρουργός. Το 1827 επέστρεψε στις ΗΠΑ για να αναλάβει τη διοίκηση της Σχολής Τυφλών Πέρκινς, αλλά έμεινε για πάντα αφοσιωμένος στην Ελλάδα και στον αγώνα της. Κατάφερε να συγκεντρώσει περίπου 60.000 δολάρια, τα οποία δαπάνησε για την αγορά εφοδίων και ρουχισμού. Οταν η περιοχή απελευθερώθηκε, ο Χάου ίδρυσε στο χωριό Εξαμίλια της Κορινθίας μια πρότυπη αγροτική κοινότητα, που ονόμασε Ουασινγκτόνια, και χρηματοδότησε την κατασκευή αποθήκης ανεφοδιασμού για την ανακούφιση των προσφύγων κοντά. Το 1866 επέστρεψε στην Ελλάδα με τη σύζυγό του, για να συνδράμει την εξέγερση των Κρητικών.

Η «Ελληνίδα σκλάβα»

Ο «ελληνικός πυρετός» της Γενναδείου-3
«Η Ελληνίδα σκλάβα», παριανή πορσελάνη της εταιρείας Minton, αντίγραφο του διάσημου αγάλματος του Αμερικανού γλύπτη Χίραμ Πάουερς (1848).

Ο Χίραμ Πάουερς (1805-73) ήταν από τους πρώτους Αμερικανούς γλύπτες που απέκτησαν διεθνή αναγνώριση. Στο απόγειο της φήμης του έφτασε στα τέλη της δεκαετίας του 1840 με την «Ελληνίδα σκλάβα», ένα μαρμάρινο γλυπτό φυσικού μεγέθους που παρίστανε μια αλυσοδεμένη γυμνή γυναίκα. Γεννημένος σε ένα αγρόκτημα στο Οχάιο, ο καλλιτέχνης μετακόμισε στη Φλωρεντία της Ιταλίας, με τη σύζυγο και τα μικρά παιδιά τους το 1837, για να εξελίξει την τέχνη του. Δημιούργησε ένα στούντιο, όπου κατένειμε την εργασία μεταξύ των πολλών βοηθών του και, χρησιμοποιούσε τις τελευταίες τεχνολογίες, όπως το εργαλείο μέτρησης για την ακριβή αναπαραγωγή πολλών αντιγράφων των πιο δημοφιλών σχεδίων του σε μάρμαρο. Η Ελληνίδα σκλάβα εξελίχθηκε στο διασημότερο γλυπτό του 19ου αιώνα και καθιέρωσε τον καλλιτέχνη Πάουερς σε διεθνή αστέρα. Ο ίδιος δικαιολόγησε την απόλυτη γύμνια του γλυπτού ισχυριζόμενος ότι το έργο του απεικόνιζε ιστορικά γεγονότα: μια Ελληνίδα, η οποία αιχμαλωτίστηκε από τις οθωμανικές δυνάμεις κατά την Επανάσταση, ξεγυμνώθηκε και αλυσοδέθηκε για να πουληθεί σε ένα σκλαβοπάζαρο στην Κωνσταντινούπολη. Το έργο συνδέθηκε σχεδόν αμέσως με τον αγώνα κατά της δουλείας στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου οι υπέρμαχοι αυτού του αγώνα χρησιμοποιούσαν εικόνες του αγάλματος για να προωθήσουν το σκοπό τους. Ο γλύπτης δημιούργησε έξι μαρμάρινα αντίγραφα φυσικού μεγέθους της «Ελληνίδας σκλάβας», το καθένα από τα οποία εθεωρείτο πρωτότυπο έργο τέχνης. Προς μεγάλη του απογοήτευση, το γλυπτό υπήρξε τόσο δημοφιλές που έγιναν αμέτρητες απομιμήσεις χωρίς τη δική του έγκριση.
 
*«Γενναίοι και Ελεύθεροι. Αμερικανοί φιλέλληνες και ο “ένδοξος Αγώνας των Ελλήνων” (1776-1866)», 25 Μαΐου-19 Δεκεμβρίου 2021, Γεννάδειος Βιβλιοθήκη – Πτέρυγα Ι. Μακρυγιάννη.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή