Ολοι λίγο-πολύ θυμόμαστε από τα σχολικά μας χρόνια, μερικές μέρες πριν από τις καθιερωμένες γιορτές της 25ης Μαρτίου, δάσκαλοι και μαθητές να βγάζουμε από την ντουλάπα, να ξεσκονίζουμε και να κρεμάμε με προσοχή τους «ήρωες του ’21». Σε μερικά σχολεία μάλιστα τα χάρτινα πορτρέτα έμεναν κρεμασμένα μόνιμα, με τους μπαρουτοκαπνισμένους αγωνιστές να μας επιθεωρούν όλη τη χρονιά από τους τοίχους. Ποιος όμως ζωγράφισε αυτές τις μορφές που μοιάζουν σαν εικονίσματα; Αυτοί ήταν όντως οι ήρωες της Επανάστασης;
Στο πλαίσιο των εορτασμών των 200 ετών από την εθνεγερσία, η Εθνική Πινακοθήκη σε συνεργασία με την «Πρωτοβουλία 1821-2021» και με χορηγία της εταιρείας Accenture δημιούργησε ένα μεγάλο επετειακό λεύκωμα με τίτλο «Η Αγιογραφία του Αγώνα», το οποίο περιέχει αντίγραφα των προσωπογραφιών που δημιούργησε σχεδόν δύο αιώνες πριν ο Βαυαρός αξιωματικός Καρλ Κρατσάιζεν, διασώζοντας έτσι τα αυθεντικά χαρακτηριστικά των θρυλικών αγωνιστών. Η δική του ιστορία μοιάζει με αυτή πολλών άλλων φιλελλήνων: γεννημένος στο Μόναχο το 1794, φθάνει στην Ελλάδα το 1826, εμπνευσμένος από τις πράξεις και τις ιστορίες άλλων Ευρωπαίων που είχαν ήδη συμμετάσχει στον Αγώνα. Πέρα ωστόσο από τις ικανότητές του στα όπλα, εκείνος τα καταφέρνει πολύ καλά και με το μολύβι, το οποίο χρησιμοποιεί για να σκιαγραφήσει τους σκορπισμένους οπλαρχηγούς, τους οποίους αναζητεί με ζήλο κινούμενος ανάμεσα στο Ναύπλιο, στη Ζάκυνθο, στην Αίγινα, στον Πόρο, στην Τροιζήνα και στο Φάληρο. Εκεί θα συναντήσει τους σπουδαιότερους ή τουλάχιστον όσους είναι ακόμα εν ζωή: τον Μακρυγιάννη, τον Κανάρη, τον Μιαούλη, τον Κολοκοτρώνη, τον Νικηταρά, τον Ζαΐμη, τον Πλαπούτα, τον Καραϊσκάκη (λίγο πριν από το τέλος του στη μάχη του Αναλάτου το 1827) και άλλους. Τους σχεδιάζει ταχύτατα και με οξυδέρκεια, ενώ κατόπιν τους βάζει να υπογράψουν τα έργα, «σφραγίζοντας» έτσι την πιστότητά τους.
Ο ίδιος, στην πρώτη έκδοση λιθογραφιών που κυκλοφόρησε μετά την επιστροφή του στο Μόναχο, λέει τα εξής: «Στη διάρκεια της παραμονής μου στην Ελλάδα (1826 και 1827) είχα την ευκαιρία να σχεδιάσω εκ του φυσικού τα πορτρέτα των περισσότερων από τους άνδρες που διακρίθηκαν στη νεότερη ιστορία της χώρας αυτής. Τα πορτρέτα αυτά, καθώς και μερικές ελληνικές στολές και απόψεις τόπων που σχεδίασα για δικό μου ενθύμιο, κίνησαν το ενδιαφέρον στην πατρίδα μου, ενώ δεν έλειψε και η ενθάρρυνση πολλών φίλων μου…».
Στην έκδοση της Εθνικής Πινακοθήκης, τις μεγάλων διαστάσεων προσωπογραφίες συνοδεύει ακόμα ο συγκινητικός πρόλογος του Παντελή Πρεβελάκη στη σχετική επετειακή έκδοση του 1971 της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών. Εκεί, μεταξύ άλλων, διαβάζουμε: «Το εθνικό εικονοστάσι που έστησε ο Κρατσάιζεν […] αποτελεί βωμό λατρείας, ιστορική μαρτυρία και καλλιτεχνικό επίτευγμα».