Λίγο ανυποψίαστος να είναι κανείς για το συνολικό έργο του Ευθύμη Φιλίππου και μια έκπληξη την αισθάνεται διαβάζοντας την περίληψη της μουσικής παράστασης «Ηπαρ», το λιμπρέτο της οποίας υπογράφει ο ιδιοσυγκρασιακός σεναριογράφος και συγγραφέας: πρωταγωνιστές είναι τα εσωτερικά όργανα δύο εραστών, που συνομιλούν το ένα με το άλλο, όσο η γυναίκα και ο άντρας βρίσκονται στο νοσοκομείο, έπειτα από ένα τροχαίο της πρώτης που τελικά θα αποβεί μοιραίο.
Μια κάποια έκπληξη αισθάνθηκε και ο Χρήστος Πασσαλής, συνσκηνοθέτης της παράστασης μαζί με την Αγγελική Παπούλια και ένας εκ των πρωταγωνιστών της, όταν ήρθε σε επαφή με το κείμενο. «Η αλήθεια είναι ότι γράφτηκε εν μέσω συζητήσεων για πράγματα που ενδιαφέρουν εμένα και την Αγγελική, σε συνδυασμό με τον Ευθύμη και τον κόσμο του», λέει στην «Κ» ο σκηνοθέτης και ηθοποιός. «Θυμάμαι όμως να με συγκινεί και να με εκπλήσσει. Ο Ευθύμης με εκπλήσσει, ό,τι και αν γράφει. Την κράτησα, λοιπόν, αυτή την έκπληξη και νομίζω ότι αποτυπώθηκε στην παράσταση».
Για να είμαστε ακριβείς, το «Ηπαρ», που προβάλλεται από σήμερα στο nationalopera.gr/GNOTV της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, μια συμπαραγωγή της Εναλλακτικής Σκηνής της και του βελγικού μουσικού συνόλου Ictus, δεν είναι μια απλή βιντεοσκόπηση της παράστασης που ιδανικά θα παρουσιαζόταν πέρυσι· είναι η κινηματογραφική εκδοχή της, μέσα από τη σκηνοθετική ματιά του The Boy, κατά κόσμον Αλέξανδρου Βούλγαρη.
«Αυτό που θα δει το κοινό», διευκρινίζει ο Χρήστος Πασσαλής, «επιθυμεί να έχει μια αυταξία. Σίγουρα, αν κάποιος παρακολουθήσει και την παράσταση, θα την αναγνωρίσει. Συμφωνήσαμε όμως με τον The Boy ότι δεν θέλαμε μια απλή κινηματογραφική κάλυψη που θα υπονοεί το βλέμμα ενός θεατή στην πλατεία. Η κάμερα μπαίνει βαθιά στην παράσταση, αλλά όχι με θεατρικούς όρους. Οτιδήποτε άλλο θα το έβρισκα βαρετό αισθητικά και θα το παρακολουθούσα μόνο για εκπαιδευτικούς λόγους. Το τελευταίο διάστημα συμβαίνει, αλλά από ανάγκη».
Οπως πάντως η κάμερα αναζητεί το βάθος, έτσι και η παράσταση μεταφέρει στον θεατή την αίσθηση ότι εισχωρεί στον «πυρήνα» δύο ανθρώπων. Πού εντοπίζεται αυτός; Στα σώματα; Στη σχέση τους; «Αυτό που κάποιοι κάποτε ονόμασαν “ψυχή” και για το οποίο συζητάμε ακόμη, ο πυρήνας ενός ανθρώπου, η προσωπικότητά του, δεν ξέρω πού εδρεύει. Τελευταία, με ενδιαφέρει πολύ η νευροεπιστήμη. Μεγάλο μυστήριο επίσης είναι ο εγκέφαλος. Το βρίσκω συγκινητικό και παραμένει ανεξερεύνητο», αποκρίνεται ο Χρήστος Πασσαλής, που στο «Ηπαρ» υποδύεται το «κεφάλι» του άνδρα.
Καθηλωμένα σώματα
Σε κάθε περίπτωση, τα σώματα βρίσκονται σήμερα καθηλωμένα. Με αυτό σαν σκέψη, λίγο υποψιασμένος να είναι κανείς από το συνολικό έργο του Χρήστου Πασσαλή, θυμάται αν όχι τον «Κυνόδοντα» του Γιώργου Λάνθιμου, τότε την παράσταση «6 a.m. How to disappear completely», της θεατρικής ομάδας blitz και της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση. Περιλάμβανε τον στίχο του Φρίντριχ Χέλντερλιν «καθημερινώς εξέρχομαι και αναζητώ κάτι άλλο», που σε συνθήκες πανδημίας ακούγεται ακόμη πιο πικρός.
«Η αναζήτηση έχει διάφορους άξονες», παρατηρεί ο Χρήστος Πασσαλής. «Χοντρικά, έναν οριζόντιο και έναν κάθετο. Με τον εγκλεισμό χάθηκε μια προσπάθεια για οριζόντια ανακάλυψη. Η καθετότητα δεν αλλάζει. Η αναζήτηση της ψυχής συνεχίζεται και σε μια φυλακή. Σαφώς η γεωγραφική μετατόπιση βοηθάει. Δεν ξέρω, όμως, πόσο περιπετειώδεις ήμαστε στην Αθήνα προ καραντίνας, σε μια κανονικότητα που μόνο κανονικότητα δεν ήταν. Τώρα ζούμε κάτι που υπό άλλες συνθήκες θα το σκεφτόμασταν μόνο ως φρικιαστικό. Πλέον δεν μας φαίνεται τόσο, γιατί το συνηθίσαμε, αλλά είναι. Και δεν μοιάζει καν εντυπωσιακό, αλλά σαν ταινία επιστημονικής φαντασίας χαμηλού προϋπολογισμού».