MAJA LUNDE
Η ιστορία των αλόγων
μτφρ.: Δέσπω Παπαγρηγοράκη
εκδ. Κλειδάριθμος, σελ. 591
PATRIK SVENSSON
Το βιβλίο των χελιών
μτφρ.: Αγγελική Νάτση
εκδ. Μεταίχμιο, σελ. 320
Προφανώς ο Ιούλιος Βερν δεν μπορούσε να φανταστεί ότι περίπου εκατόν πενήντα χρόνια αργότερα κάποια από τα περιπετειώδη μυθιστορήματά του θα συμπεριλαμβάνονταν στο νεόκοπο λογοτεχνικό είδος που ονομάζεται «cli fi». Κι αν η καταπληκτική φαντασία του δεν επαρκούσε για να εφεύρει, στο τέλος του 19ου αιώνα, τον όρο «climate fiction» (μυθοπλασία του κλίματος), μπόρεσε να συλλάβει ιστορίες στις οποίες η βίαιη κλιματική αλλαγή θα σκόρπιζε τον πανικό στην ανθρωπότητα.
Στη διάρκεια του 20ού αιώνα οι απίστευτες ιδέες του Βερν άρχισαν να γίνονται πραγματικότητα. Και οι φόβοι του, επίσης. Ο όρος «cli fi» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 2013, με σκοπό να ομαδοποιήσει τα λογοτεχνικά έργα στα οποία η κλιματική αλλαγή και οι συνέπειές της ενέπνεαν την πλοκή. Ωστόσο, ήδη από το γύρισμα του νέου αιώνα, με πρωτοπόρο τη Μάργκαρετ Ατγουντ, η επιστημονική φαντασία έχει «μπολιαστεί» με την ανησυχία για το περιβάλλον. Ετσι γεννήθηκαν οι νέες μυθιστορηματικές δυστοπίες που εκκινούν από την οικολογία, νοιάζονται για τη φύση και ανησυχούν για το βιώσιμο μέλλον του πλανήτη. Η «Τετραλογία του περιβάλλοντος» που υπογράφει η Νορβηγή Μάγια Λούντε είναι ακριβώς αυτό το είδος και έχει κερδίσει τους αναγνώστες διεθνώς, με πωλήσεις πάνω από δυόμισι εκατομμυρίων αντιτύπων. Στο πρώτο βιβλίο της σειράς, την «Ιστορία των μελισσών», η απειλή που πλησιάζει είναι η εξαφάνιση των μελισσών. Ακολουθεί η «Ιστορία του νερού», που αποδεικνύει πόσο τρωτός μπορεί να γίνει ο άνθρωπος αντιμετωπίζοντας μια εκτεταμένη ξηρασία.
Σε λίγες ημέρες, στα ράφια των βιβλιοπωλείων φθάνει «Η ιστορία των αλόγων», το τρίτο μέρος της «Τετραλογίας». Συνεχίζοντας τον τρόπο αφήγησης που με επιτυχία χρησιμοποίησε για πρώτη φορά στις «Μέλισσες», η Λούντε κινείται με επιδεξιότητα μέσα στον χρόνο και επιλέγει με μαεστρία τους αφηγητές της: Το 1880, ο νεαρός ζωολόγος Μιχαήλ παραλαμβάνει στον ζωολογικό κήπο της Αγίας Πετρούπολης ένα κρανίο που μάλλον ανήκει σε ένα αρχαίο είδος αλόγου. Το 1992, η Γερμανίδα ζωολόγος Κάριν ταξιδεύει στο ζωολογικό πάρκο Χουστάι της Μογγολίας, με σκοπό να απελευθερώσει τα άγρια άλογα που κάποτε ζούσαν στις τεράστιες στέπες της χώρας. Το 2064, η Εύα προσπαθεί να ζήσει σε ένα χωριό της Νορβηγίας που έχουν εγκαταλείψει σχεδόν όλοι οι κάτοικοι, σε μια Ευρώπη που διαλύεται από την κλιματική αλλαγή. Και οι τρεις ιστορίες συνδέονται με την προσπάθεια διάσωσης του αλόγου Πρζεβάλσκι (Przewalski), του μοναδικού άγριου αλόγου στον κόσμο.
Η περίπτωση του επόμενου μπεστ σέλερ, του πολυβραβευμένου μυθιστορήματος «Το βιβλίο των χελιών» του Σουηδού Πάτρικ Σβένσον, είναι λίγο διαφορετική. Εδώ η βιωμένη σχέση με τη φύση καθορίζει τη μυθοπλασία – αλλά και την κατάργησή της. Ο τίτλος ίσως μοιάζει με αλιευτικό εγχειρίδιο. Δεν είναι. Το απολαυστικό βιβλίο του Σβένσον μιλάει για τα χέλια με έναν πολύ προσωπικό τρόπο, που στο σινεμά θα ονομάζαμε «docu-fiction». Αφηγείται με δροσερό και ανάλαφρο τρόπο τη μακραίωνη προσπάθεια του ανθρώπου να κατανοήσει το πιο μυστηριώδες πλάσμα του υδάτινου κόσμου. Ομως η εξιστόρηση διακόπτεται από τις αναμνήσεις του συγγραφέα από τα ψαρέματα χελιών που έκανε με τον πατέρα του. Τα κεφάλαια εναλλάσσονται: ένα γεμάτο ιστορία και επιστημοσύνη, ένα προσωπικό ημερολόγιο αλιευτικών αναμνήσεων. Μέσα στις παράλληλες αφηγήσεις χωράει ψυχανάλυση, βιολογία, ωκεανογραφία, ιστορία, λογοτεχνία, λαογραφία. Ο Αριστοτέλης, ο Φρόιντ, ο Σενέκας και ο Γκίντερ Γκρας, όλοι παίρνουν μέρος σε ένα ταξίδι που ξεκινάει και καταλήγει στη Θάλασσα των Σαργασών, ταξίδι γεμάτο αβεβαιότητα, μυστήριο, συγκίνηση, αγάπη και πνευματώδες χιούμορ.