Τι θα σώσει τον κόσμο;

4' 2" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

«Η ομορφιά μού δίνει μιαν αίσθηση πληρότητας, μέτρου, ειρήνευσης και παλλόμενης θρησκευτικής ταύτισης με την Πανουσία της ζωής (…) η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο». Αυτή η περίφημη και διαχρονική φράση εκστομίζεται από τον πρίγκιπα Μίσκιν, τον ευαίσθητο και καλοσυνάτο πρίγκιπα στο περίφημο έργο του Φίοντορ Ντοστογιέφσκι με τον τίτλο «Ο ηλίθιος». Ο Ντοστογιέφσκι, με την ταλαιπωρημένη του υγεία και προσωπική ζωή, δημιούργησε τα αριστουργήματα που κληροδότησε στην ανθρωπότητα. Κάθε Πάσχα, παράλληλα με τον λόγο των Ευαγγελίων, ο Ρώσος συγγραφέας, εγγονός κληρικού, γιατρός στο επάγγελμα που αφοσιώθηκε στη λογοτεχνία, μέσω των ηρώων του μεταφέρει τα ανθρώπινα πάθη τους, όμοια με τα Πάθη του Χριστού. Αλλωστε έχει ειπωθεί πολλές φορές ότι ο «Ηλίθιος», ο νεαρός, αθώος, καλοκάγαθος πρίγκιπας Μίσκιν, φέρει χαρακτηριστικά αυταπάρνησης και ιερότητας, όμοια με του Χριστού. 

Οι μέρες που θα ακολουθήσουν θα σφραγιστούν φέτος περισσότερο από πέρυσι από τις εξής δύο κοινωνικές «εκρήξεις». Διερχόμενοι ένα δριμύ τρίτο πανδημικό κύμα, η άνοιξη με το «Ω γλυκύ μου έαρ» έχει δείξει ήδη τα δόντια της. Από τη μια οι πιστοί που θα ακολουθήσουν τις κρυφές και φανερές οδηγίες της Εκκλησίας και θα παρακολουθήσουν από κοντά μέσα στους ναούς το δράμα της Σταύρωσης, από την άλλη οι νεαροί και ημιπιτσιρικάδες που βγαίνουν ήδη στις πλατείες για να ξορκίσουν με μπόλικο αλκοόλ το δικό τους «δράμα», του επιβεβλημένου εγκλεισμού στα σπίτια τους λόγω πανδημίας. Το αίσθημα της αυτοθυσίας που περιγράφεται στον πρίγκιπα Μίσκιν, που συνθλίβεται από τις κοινωνικές νόρμες της εποχής, διόλου δεν μπορεί να εφαρμοστεί στους νεόκοπους «πρίγκιπες» του κέντρου και των άλλων προαστίων, που δεν αντέχουν να υποστούν άλλο τον αυτοπεριορισμό, εις βάρος της κοινωνίας και της εθνικής υγείας.

Σκέφτομαι πόσα έργα στηρίχθηκαν πάνω στη φράση «Η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο». Είναι σαφές ότι ο κόσμος δεν σώθηκε, αλλά ίσως δεν χρειάζεται καν να σωθεί. Ούτε με τη θυσία του Χριστού ούτε με την απαράμιλλη ομορφιά που μπροστά της συγκλονίζεται ο Μίσκιν. Παρ’ όλα αυτά, ο 20ός αιώνας θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ο αιώνας της αναζήτησης της ομορφιάς. Σε αυτή την αναζήτηση και την τελειοποίησή της, μπήκαν στον χορό μια σειρά από τέχνες, επιστήμες και άλλες δραστηριότητες. Ο άνθρωπος ο ίδιος θεώρησε χρέος εαυτού να αναζητήσει το ωραίο, στηριζόμενος περισσότερο στην εξωτερική εικόνα, ξεφεύγοντας πολύ από τη διάσταση που έδινε ο Ντοστογιέφσκι στη φράση του. Η ομορφιά έγινε συνώνυμο ενός εγκλωβισμού, όχι μιας ελευθερίας. Η αρχιτεκτονική, η ζωγραφική, η γραφή, η μόδα, η δημοσιογραφία, η αισθητική, όλα κυμάνθηκαν προς την αναζήτηση της τελειότητας, προς την ικανοποίηση του αδηφάγου βλέμματος. Η αναζήτηση του τέλειου προσώπου, οι τέλειες αναλογίες, τα καλοφτιαγμένα ντιζαϊνάτα κτίρια, η αισθητικοποίηση του περιβάλλοντος, της υψηλής γαστρονομίας, της υψηλής μόδας, τα ταξίδια, οι ιδανικοί προορισμοί, η φωτογραφία, η λατρεία της εικόνας, όλα μα όλα αναζητούν την ομορφιά. Είναι γεγονός ότι προσέφερε και προσφέρει συναισθηματική τέρψη. Ποιος δεν θέλει να ζει μέσα σ’ ένα αισθητικά άρτιο περιβάλλον; Αρκεί όμως πλέον αυτό; Αρκεί η ικανοποίηση του βλέμματος με τη διαμόρφωση της εξωτερικής πραγματικότητας, όταν η ομορφιά λαμβάνει τον ρόλο του περιβλήματος και όχι του περιεχομένου; Και την ίδια στιγμή, όταν αυτή ταυτίζεται με την αίσθηση δύναμης, μιας αέναης και ασύγκριτης φαλλικότητας, που μετατρέπει όποιον την κατέχει σε νικητή σε μια σημαντική κούρσα. Εν ολίγοις, η ομορφιά μεταφράστηκε σε ύλη. Πολύ μακριά, δηλαδή, από την ταπεινή και ταλαιπωρημένη ομορφιά της Μαρίας Μαγδαληνής ή την ομορφιά που δεν έχει συνείδηση της Ναστάζια Φιλίπποβνα. Στον αντίποδα του αισθήματος που νιώθει ο πρίγκιπας Μίσκιν ή ο Χριστός αντικρίζοντας την αδυναμία και την ευθραυστότητα της εσωτερικής όψης του κόσμου. Στον αντίποδα μιας ομορφιάς που δεν διώχνει, αλλά φέρνει κοντά τους ανθρώπους, τους ηρεμεί, καταλαγιάζει τα εσωτερικά θεριά, ηρεμεί τους δαίμονες και τα στοιχειά. Η ομορφιά αυτή σήμερα δεν διαθέτει όνομα. Δεν γνωρίζουμε πού να την αναζητήσουμε.

Αν θα ήταν η ομορφιά της ορθόδοξης πίστης, θα είχε εσωτερικευτεί το βλέμμα του Χριστού μέσα μας και δεν θα είχαν ανάγκη οι πιστοί Του από την ορατή βεβαίωση της επικίνδυνης παρουσίας τους στον ναό. Η ομορφιά της κατάνυξης και του ρίγους που προσφέρει η πίστη θα άντεχε την απουσία και την εσωτερίκευση. Οπως ακόμα περισσότερο οι νέοι, αν είχαν κατάλληλα εργαλεία σκέψης, εκπαίδευσης, θα άντεχαν να στοχαστούν πάνω στη νεότητά τους, στις ανάγκες τους, στην ομορφιά τους μέσα σε μικρότερα σχήματα, στη συμφιλίωση με την εποχή, στην αποδοχή της επικινδυνότητας και στην αναζήτηση άλλων τρόπων να υμνήσουν την οργιώδη φύση της άνοιξης, τον έρωτα και την ανάγκη για εκτόνωση. Η ομορφιά της άφθαρτης νεότητας δεν θα κυλούσε στις λάσπες των απορριμμάτων που εγκατέλειψαν στην πλατεία Βαρνάβα και αλλού, δεν θα άντεχαν αυτή την εικόνα ως αποτύπωμα. 

Η ομορφιά ίσως μαζί με την αγάπη να είναι στις μέρες μας οι πιο κακοποιημένες λέξεις. Ισως είναι αυτές που έχουν υποστεί τη μεγαλύτερη κατάχρηση. Είναι κενές νοήματος. Γιατί τι σημαίνει τελικά η αγάπη για τον Αλλο, τον συνάνθρωπο που υποφέρει, όταν η ομορφιά έχει χάσει την τρυφερότητά της για την ανθρώπινη ύπαρξη. Αυτή τη γλυκιά παραδοχή της ανθρώπινης πτώσης και ερημίας.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή