Το διαχρονικό μήνυμα της Σρεμπρένιτσα

Το διαχρονικό μήνυμα της Σρεμπρένιτσα

Η Βόσνια σκηνοθέτις Τζασμίλα Ζμπάνιτς μιλάει στην «Κ»

4' 22" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Στα Κάτω Πετράλωνα, λίγο πριν από τη γέφυρα του Πουλόπουλου και πάνω στον τοίχο που οριοθετεί τις γραμμές του Ηλεκτρικού, βρίσκεις ένα πελώριο γκραφίτι με μαύρα γράμματα: «Never Forget Srebrenica». Οι κάτοικοι της περιοχής το έχουν συνηθίσει και το προσπερνούν, ενώ οι υπόλοιποι περαστικοί πολλές φορές κοντοστέκονται προσπαθώντας να θυμηθούν τι σημαίνει αυτή η παράξενη λέξη με τη δύσκολη προφορά. Σχεδόν 950 χιλιόμετρα στα βορειοδυτικά, η σημερινή Σρεμπρένιτσα είναι μια μικρή πολίχνη 2.600 κατοίκων, οι οποίοι ζουν ειρηνικά στο κράτος της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Παρ’ όλα αυτά, τόσο τα βιβλία της Ιστορίας όσο και τα μνημεία της περιοχής μαρτυρούν πως εκεί το καλοκαίρι του 1995 έγινε η χειρότερη σφαγή επί ευρωπαϊκού εδάφους μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, με κάτι παραπάνω από 8.000 άνδρες και αγόρια να εκτελούνται από τις δυνάμεις του Σέρβου στρατηγού Ράτκο Μλάντιτς.

Η Βόσνια σκηνοθέτις Τζασμίλα Ζμπάνιτς θα βρίσκεται απόψε στο Λος Αντζελες για την τελετή απονομής των Οσκαρ· το δικό της «Quo Vadis, Aida» είναι υποψήφιο στη διεθνή κατηγορία, αφηγούμενο την ιστορία της σφαγής της Σρεμπρένιτσα μέσα από τα μάτια μιας μεταφράστριας των Ηνωμένων Εθνών, η οποία πασχίζει να σώσει την οικογένειά της. Γιατί όμως, ενώ πρόκειται για ιστορικό γεγονός και μάλιστα πρόσφατο, προτιμήθηκε η μυθοπλασία έναντι του ντοκιμαντέρ;

«Μια προσωπική ιστορία»

Το διαχρονικό μήνυμα της Σρεμπρένιτσα-1
«Δεν γνωρίζουν πολλοί για τη Σρεμπρένιτσα. Ακόμα και Βόσνιοι δεν ξέρουν όλα όσα συνέβησαν», λέει η Τζασμίλα Ζμπάνιτς.

«Ο λόγος που διάλεξα τη μυθοπλασία είναι διότι ήθελα να αφηγηθώ μια προσωπική ιστορία. Το πώς είναι να βρίσκεσαι σε ένα τέτοιο μέρος εν μέσω πολέμου, σε μια τρομακτικά δύσκολη κατάσταση, και να πρέπει να πάρεις αποφάσεις που θα καθορίσουν τη ζωή ή τον θάνατο της οικογένειάς σου. Ηθελα το κοινό να “ζήσει” με την Αΐντα και τους δικούς της, να νιώσει πώς είναι να φοβάσαι όπως εκείνοι. Υπάρχουν μερικά καλά ντοκιμαντέρ για τη Σρεμπρένιτσα (π.χ. το “Cry from the Grave”), όμως αυτή είναι η πρώτη ταινία μυθοπλασίας για όσα συνέβησαν στις 11 Ιουλίου 1995, όταν ξεκίνησε η γενοκτονία», μας λέει η δημιουργός, η οποία συνθέτει το φιλμ σαν αγωνιώδες θρίλερ, δίχως επί της ουσίας να απεικονίζει ποτέ την ίδια τη σφαγή.
«Σέβομαι πάρα πολύ το κοινό και ξέρω πως μπορεί να φανταστεί τα πράγματα, οπότε δεν έδειξα απευθείας το αίμα και τη βία. Δεν πιστεύω πως πρέπει κανείς να δει τους άνδρες μέσα στα αίματα για να πιστέψει ότι δολοφονήθηκαν. Επίσης, ως γυναίκα και ως άτομο που επιβίωσε από τον πόλεμο, δεν βρίσκω τους σκοτωμούς και τις πολεμικές σκηνές ελκυστικά».

Πράγματι, στην ταινία η κεντρική ηρωίδα βρίσκεται εγκλωβισμένη, μαζί με την οικογένειά της, στο γειτονικό της πόλης στρατόπεδο των Ηνωμένων Εθνών, ενώ απέξω χιλιάδες κόσμος τρέμει τον ερχομό των εχθρικών δυνάμεων. Μέσα σε ένα κλίμα τρομερής έντασης αναδεικνύεται τόσο η παράνοια του εμφυλίου πολέμου όσο και η σύγχυση και η πλήρης ανεπάρκεια των Κυανόκρανων ώστε να αποφευχθεί η τραγωδία. Πόσοι όμως στην ευρωπαϊκή ήπειρο και στον υπόλοιπο κόσμο γνωρίζουν τι συνέβη εκείνα τα δραματικά εικοσιτετράωρα;

«Οχι, δεν γνωρίζουν πολλοί για τη Σρεμπρένιτσα. Ακόμα και Βόσνιοι δεν ξέρουν όλα όσα συνέβησαν εκείνες τις μέρες. Ομως τώρα έχουμε πολύ θετικές αντιδράσεις. Τις προάλλες έδωσα μια συνέντευξη σε ισπανικό μέσο και το πρώτο πράγμα που μου είπε ο δημοσιογράφος ήταν “συγγνώμη που αφήσαμε κάτι τέτοιο να συμβεί στην Ευρώπη”. Εκλαιγε, και αυτό με συγκίνησε πολύ. Πολωνοί μαθητές μού έγραψαν λέγοντας ότι ντρέπονται που είναι Ευρωπαίοι… Πολλοί Σέρβοι επίσης, ειδικά νεότεροι, μου στέλνουν διαρκώς μηνύματα λέγοντας πόσο τους άγγιξε η ταινία και πόσο τους άνοιξε τα μάτια. Φυσικά υπάρχουν αντίστοιχα ακροδεξιοί που μιλούν άσχημα και απειλητικά, ωστόσο για εμένα είναι σημαντικό ότι η πλειονότητα αντιδρά θετικά».

Οι Ελληνες ακροδεξιοί

Είναι γνωστό πως στο έγκλημα της Σρεμπρένιτσα συμμετείχαν και ομάδες Ελλήνων ακροδεξιών εθνικιστών, οι οποίοι βρέθηκαν τότε εθελοντικά στις τάξεις του σερβικού στρατού. Σύμφωνα με ντοκουμέντα της εποχής, μάλιστα, η ελληνική σημαία υψώθηκε δίπλα σε εκείνη της Σερβίας μέσα στην ερειπωμένη πόλη. «Οι γραπτές πηγές αναφέρουν πως υπήρχε μια μονάδα Ελλήνων ακροδεξιών στρατιωτών που ήταν κομμάτι των σερβικών δυνάμεων στη Σρεμπρένιτσα. Εμαθα ακόμα πως η οδός Selmanagic (είναι ο δρόμος που ο στρατηγός Μλάντις περπατά στην ταινία και διατάζει να αφαιρεθούν οι πινακίδες) το 1996 ονομάστηκε “Οδός Ελληνικής Φιλίας” – για να τους ευχαριστήσουν για τη συνδρομή τους. Αργότερα η παλιά ονομασία επανήλθε, έπειτα από πιέσεις της διεθνούς κοινότητας».

Τα γεγονότα του 1995 στη Βοσνία, αλλά και όσα προηγήθηκαν και ακολούθησαν στο πλαίσιο του διαμελισμού της πρώην Γιουγκοσλαβίας, αποτελούν ένα ακόμα δραματικό κεφάλαιο στην καταματωμένη ιστορία των Βαλκανίων. Επί αιώνες η περιοχή μας αποτελεί πεδίο μαχών, ανάμεσα σε έθνη ή και εμφύλιων, οι οποίες σε μεγάλο βαθμό έχουν στερήσει την ευημερία και την ασφάλεια από τους λαούς. Η Τζασμίλα Ζμπάνιτς έχει τη δική της προσέγγιση επί του θέματος:

«Οι λαοί των Βαλκανίων δεν είναι πιο βίαιοι ούτε πιο μοχθηροί από τους υπόλοιπους. Η τραγωδία μας είναι πως είμαστε πάντα οι “άλλοι”, που δεν πιστεύουν ότι μπορούν να αλλάξουν τους εαυτούς τους και τον τρόπο ζωής τους. Οι κυβερνήσεις μας, οι οποίες είναι συνήθως μαριονέτες μεγαλύτερων παικτών, μας κρατούν σε χαμηλό επίπεδο μόρφωσης και σε αντιπαράθεση μεταξύ μας, ώστε να μπορούν να εξουσιάζουν με άνεση. Ελπίζω πως οι νεότερες γενιές δεν θα είναι σαν τις προηγούμενες. Ελπίζω πως θα καταφέρουν να αποδράσουν από αυτόν τον βαλκανικό μύθο και να γυρίσουν σελίδα στην ιστορία μας».
 
To «Quo Vadis, Aida» θα προβληθεί στους ελληνικούς κινηματογράφους σε διανομή της One From the Heart.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή