Κόρινθος, 5 Απριλίου 1822: «Νόμος του Βουλευτικού περί συγκεντρώσεως χρυσών και αργυρών σκευών μοναστηριών και εκκλησιών για την κοπή νομίσματος, με στόχο τον απόπλου του εθνικού στόλου». Το έγγραφο περιέχεται στον πρώτο τόμο των Αρχείων της Ελληνικής Παλιγγενεσίας, μία από τις εμβληματικότερες αρχειακές συλλογές της Βιβλιοθήκης της Βουλής και βασική αναφορά για τη μελέτη της Ελληνικής Επανάστασης.
Βρισκόμαστε στον επαναστατημένο Μοριά, μόλις ένα χρόνο μετά την κήρυξη της Επανάστασης. Με αυτή την «αναγκαστική επιλογή», όπως αναφέρεται στον νόμο του Βουλευτικού, οι Ελληνες καλούνται να υπερασπιστούν την πίστη, την πατρίδα, την ελευθερία, την τιμή, τα υπάρχοντα και την ίδια τους την ύπαρξη. Την ίδια στιγμή βρισκόμαστε στην αίθουσα Τροπαίων και Υπασπιστών –νυν «Ελευθέριος Βενιζέλος»–, στον πρώτο όροφο του Μεγάρου της Βουλής, όπου αναπτύσσεται το κυρίως τμήμα της επετειακής έκθεσης «Αντικρίζοντας την Ελευθερία! Στη Βουλή των Ελλήνων, δύο αιώνες μετά». Σε αυτό το πολυεπίπεδο ταξίδι στον χρόνο μάς κατευθύνει με τον δικό του τρόπο –με εμβρίθεια και ενθουσιασμό– ο πρόεδρος της Βουλής Κωνσταντίνος Τασούλας. Μία από τις πρώτες του παραινέσεις είναι να σταθούμε στις προθήκες της μεγαλόπρεπης αίθουσας, και να διαβάσουμε τα τεκμήρια λόγου που εκτίθενται – συνταγματικά κείμενα, έγγραφα που σχετίζονται με τις Εθνοσυνελεύσεις, έγγραφα της καποδιστριακής περιόδου αλλά και επιστολές ιδιωτών προς τη διοίκηση. Το στοιχείο που κάνει τη συγκεκριμένη έκθεση μοναδική, είναι «ο συνδυασμός της γνώσης και του “αρώματος” της εποχής που μεταδίδεται στον επισκέπτη», σχολιάζει.
«Η περιήγηση επιτυγχάνει κάτι σπάνιο: Προσφέρει άρτια ιστορική γνώση των ιστορικών γεγονότων σε συνδυασμό με αυτό που θα ονομάζαμε ιστορική “αφή”», λέει ο Κωνσταντίνος Τασούλας. «Δηλαδή κατορθώνεται ένα είδος αναβίωσης της περιόδου μέσα από τα εκθέματα, τις μαρτυρίες και τις εικαστικές απεικονίσεις. Ο Αγγελος Τερζάκης είχε γράψει ότι την Ιστορία συνθέτουν δύο στοιχεία τα οποία ο χρόνος συνήθως αποχωρίζει: μία σειρά από γεγονότα και ένα “άρωμα” εποχής. Τα γεγονότα μπορείς να τα αποκαταστήσεις, υποστήριζε, αλλά το “άρωμα” χάνεται μαζί με τη στιγμή. Πιστεύω ότι εμείς στην έκθεση έχουμε πετύχει το αδύνατον του Τερζάκη, με τη συνδρομή των πρωτογενών μαρτυριών που διαθέτουμε». Επιβεβαιώνοντας τα λόγια του προέδρου της Βουλής, ο περιηγητής του πρώτου ορόφου αντικρίζει από τα παράθυρα τη θέα της πλατείας Συντάγματος αναλλοίωτη από τον χρόνο. «Σαν να μην πέρασε στιγμή από το 1840, τότε που χρίστηκε το Μέγαρο της Βουλής, βλέπουμε μπροστά μας την πλατεία, και τον Παρθενώνα λοξώς αριστερά. Χάρη στις απεικονίσεις που τοποθετήθηκαν στη θέση των παραθύρων –παρμένες από ζωγραφικό έργο του 1800– μεταφερόμαστε από τη σημερινή αίθουσα «Ελευθέριος Βενιζέλος» στην Αθήνα του 19ου αιώνα», σχολιάζει. «Ενα άλλο στοιχείο που κάνει γοητευτική την περιήγηση είναι το γεγονός ότι συμβαίνει μέσα στο κτίριο της Βουλής των Ελλήνων. Ετσι η αναπαράσταση της ιδρυτικής μας Ιστορίας ως έθνος λαμβάνει χώρα εδώ όπου εξελίσσεται ένα σημαντικό μέρος της σύγχρονης Ιστορίας, και αυτές οι δύο μορφές ιστορικής παρουσίας βιώνονται από τον επισκέπτη ταυτόχρονα», λέει ο Κωνσταντίνος Τασούλας. Η έκθεση επιμερίζεται σε τρεις χωροταξικά καθορισμένες ενότητες, οι οποίες συνδέονται νοηματικά: Η πρώτη παρουσιάζεται στο Περιστύλιο της Βουλής και λειτουργεί ως «προοίμιο» αναπτύσσοντας τα θέματα «Από την Αρχαιολατρία στον Φιλελληνισμό», και «Από τον Διαφωτισμό στον Πατριωτισμό». Ακολουθούν οι δύο ενότητες του πρώτου ορόφου.
«Πορευόμαστε δια μέσου των κυριοτέρων γεγονότων σε μια διαδρομή περίπου εννέα ετών: το εντυπωσιακό ξεκίνημα του Αγώνα, οι πολεμικές δυσκολίες, οι εμφύλιες διαμάχες αλλά επίσης οι πολιτικές προσπάθειες που συνέβαλαν στην αίσια έκβαση. Ο διπλωματικός αγώνας οδήγησε στη διεθνοποίηση της Ελληνικής Επανάστασης και ανάγκασε τις Μεγάλες Δυνάμεις να την αντιμετωπίσουν ως ευρωπαϊκό ζήτημα που απαιτούσε επίλυση. Ας θυμηθούμε ότι φέτος συμπίπτουν τα 200 χρόνια από την Επανάσταση με τα 40 χρόνια από την ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Είναι εντυπωσιακό να διαπιστώνει κανείς ότι ο ευρωπαϊκός προσανατολισμός της Ελλάδας δεν είναι αποτέλεσμα πολιτικής που ασκήθηκε μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά συμπίπτει με τον γενέθλιο εθνικό προσανατολισμό μας».
Η Ζωφόρος της Επανάστασης και το Ηρώον του Αγώνα
Τον αφηγηματικό «καμβά» της έκθεσης προσφέρει η ζωγραφική ζωφόρος με σκηνές από τα πολεμικά επεισόδια αλλά και τις πολιτικές εξελίξεις κατά την επαναστατική περίοδο, αναφέρουν οι δύο επιμελητές – η Μαρία Καμηλάκη, προϊσταμένη του τμήματος Κοινοβουλευτικής Βιβλιοθήκης και ο Θοδωρής Κουτσογιάννης από τη Συλλογή Εργων Τέχνης της Βουλής. Αυτό το μοναδικό μνημειακό σύνολο, που έχει μήκος 59 μέτρων, περιθέει την ιστορική Αίθουσα Τροπαίων. Πρόκειται για μια ζωγραφική ταινία πλάτους 120 εκατοστών στην οποία αποδίδονται 21 σκηνές μαχών και τα πολιτικά γεγονότα που σηματοδότησαν την αίσια έκβαση του Αγώνα. Οι παραστάσεις φιλοτεχνήθηκαν με μελάνι και μολύβι το 1836 από τον Λούντβιχ Σβανχάλερ, αυλικό Βαυαρό καλλιτέχνη και τα σχέδια μεταφέρθηκαν σε τοιχογραφίες στα 1842-43, λίγο πριν ολοκληρωθεί το ανάκτορο που θα στέγαζε τον νεαρό βασιλιά Οθωνα. Οπως σχολιάζει ο πρόεδρος της Βουλής είναι «η πρώτη θεσμική εικαστική αποτύπωση των συστατικών γεγονότων του ελληνικού κράτους». Στον ίδιο όροφο, η πρώην αίθουσα Υπασπιστών, διακοσμείται από 14 πορτρέτα επώνυμων πρωταγωνιστών της Επανάστασης –το Ηρώον του Αγώνα– που λόγω του στρογγυλού σχήματος είναι γνωστά ως «μετάλλια». Η έκθεση τεκμηριώνει εικαστικά και κειμενικά τις παραστάσεις της ζωφόρου αλλά και των μεταλλίων με βάση υλικό που προέρχεται κυρίως από τις Συλλογές της Βιβλιοθήκης και τη Συλλογή Εργων της Βουλής, καθώς και από δάνεια εκθεμάτων ιδιωτικών συλλογών. Το πληροφοριακό περιεχόμενο της έκθεσης και η εκθεσιακή εμπειρία έχουν μεταφερθεί στο Διαδίκτυο. Ο ιστότοπος www.antikrizontas-tin-eleftheria.gr περιέχει στο σύνολό τους τα φορητά εκθέματα και το συνοδευτικό τεκμηριωτικό υλικό καθώς και φωτογραφίες υψηλής ανάλυσης των 20 παραστάσεων της ζωφόρου. Επιπλέον, υπάρχει διαθέσιμη τρισδιάστατη εικονική περιήγηση, ούτως ώστε ο κάθε διαδικτυακός επισκέπτης να περιηγείται τον χώρο και να διαβάζει τα κείμενα σαν να βρίσκεται στο Μέγαρο της Βουλής. Επίσης έχουν δημιουργηθεί και αναρτηθεί στο site οκτώ ψηφιακές εκπαιδευτικές εφαρμογές-παιχνίδια (π.χ. κρεμάλα, κάρτες μνήμης, ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής, κρυπτόλεξο κ.ά.), που προσκαλούν τους χρήστες να εξοικειωθούν με την ιστορία της Ζωφόρου και της Επανάστασης.