Σάτιρα, τραγούδι, κίνηση, σκετς, αγωνία, ιδρώτας, ζωντανή μουσική, μπόλικη χρυσόσκονη, χειροκροτήματα και μπιζ. Είναι ορισμένα από τα χαρακτηριστικά της επιθεώρησης, όταν ακόμη ήταν στα ντουζένια της, σπιρτόζα στη σκηνή, διασκεδάζοντας το αθηναϊκό κοινό κυρίως τα καλοκαίρια, στα θερινά θέατρα της πόλης.
Ηταν η εποχή που οι παρέες έσμιγαν απενοχοποιημένα, δημιουργούσαν τολμηρά, με κέφι, απείθαρχα, ελεύθερα, με έξυπνο χιούμορ. Στο μεταξύ το είδος άλλαζε στο πέρασμα των χρόνων, έπαιρνε άλλους τίτλους, όπως μετεπιθεώρηση, για να διαφοροποιηθεί. Ωσπου φτάσαμε στην επιθεώρηση της παρακμής, αυτή της τηλεόρασης.
Ο 48χρονος Φοίβος Δεληβοριάς και ο 34χρονος Δημήτρης Καραντζάς δεν πρόλαβαν τις καλές στιγμές της επιθεώρησης, ούτε χειροκρότησαν ως θεατές τις παραστάσεις όταν το κοινό σχημάτιζε ουρές για να τις δει. Αλλά ήθελαν τον ευφρόσυνο κόσμο της. Τον Φοίβο τον τραβούσε πάντα, όπως λέει στην «Κ», η επιθεώρηση, «παρότι δεν είδα παραστάσεις πέρα από αυτές που αναβίωσαν το είδος. Θυμάμαι όμως τους γονείς μου να μιλάνε για τέτοιες παραστάσεις, όπως το “…Και συ χτενίζεσαι” ή το “Τραμ το τελευταίο”, που ανέβηκαν από το “Ελεύθερο Θέατρο” στο άλσος Παγκρατίου στα μέσα της δεκαετίας του ’70. Αργότερα είδα κάποια reunions της “Ελεύθερης Σκηνής”, όπως μετονομάστηκε τη δεκαετία του ’80. Επίσης, 15 ετών αγόρασα την εκπληκτική έκδοση του Θόδωρου Χατζηπανταζή με τα πρώτα κείμενα των επιθεωρήσεων, από το 1894 που πρωτοσυστήθηκε στο ελληνικό κοινό. Εντυπωσιάστηκα».
Ο Δημήτρης Καραντζάς είδε μόνο το «Βίρα τις άγκυρες» στο Εθνικό Θέατρο «και σε βίντεο παραστάσεις που έγραψαν φίλοι, κι άλλες στο YouTube. Θαύμασα το είδος: μια κριτική του παρόντος με έμμεσο και όχι εύκολο τρόπο. Μου αρέσει να γίνεται ευθεία αναφορά σε κάτι, αλλά όχι με μέσα που απευθύνονται στα πιο χαμηλά ένστικτα του ανθρώπου», λέει ο σκηνοθέτης, τονίζοντας ότι προπομπός της επιθεώρησης ήταν κατά μία έννοια οι αριστοφανικές κωμωδίες, που περιείχαν την επικαιρότητα, την οξεία κριτική, τη σάτιρα αλλά και ένα λυρισμό. «Είναι ένα είδος που αξίζει να υπάρχει κι όχι να ευτελίζεται, γιατί έχουμε δει στην τηλεόραση παραστάσεις που προσπαθούν να είναι γαργαλιστικές προσβάλλοντας μειονότητες, ιδιαιτερότητες, με έντονα στοιχεία βίας και σεξισμού».
Τραγουδοποιός και σκηνοθέτης –ύστερα από πρόταση του διευθυντή του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά Λευτέρη Γιοβανίδη– δούλεψαν από πέρυσι την παράσταση «1821 – η επιθεώρηση» που ανεβαίνει στις 4 Ιουνίου στο Βεάκειο και θα παρουσιάζεται για δύο μήνες, Παρασκευές και Σαββατοκύριακα. Με αφορμή την επέτειο των 200 ετών, η παράσταση, στην οποία συνυπογράφουν δραματουργικά και τη σύνθεση, εστιάζει στην Ιστορία, εξετάζει εκ νέου τη σχέση μας με την εθνική ταυτότητα, την επανάσταση, τα κατορθώματα και τα ατυχήματα των διακοσίων ετών.
Ιστορία σαν όνειρο
Ο Φοίβος στις παραστάσεις του, κυρίως στην «Ταράτσα», μπόλιασε στοιχεία της επιθεώρησης με εκείνα του αναψυκτηρίου και του βαριετέ. «Μου αρέσουν τα σκελετωμένα καράβια. Καθετί που έχει εγκαταλειφθεί από τους πολλούς με γοητεύει σαν ναυάγιο», λέει γελώντας. Την «Ταράτσα» του άλλωστε θα δούμε και φέτος στο «Αλσος», από τις 10/6 με τον Θανάση Αλευρά. «Εκεί μου βγαίνει η διάθεση να παίξω μια επιθεώρηση ερασιτεχνικά με τους φίλους μου. Στο Βεάκειο θέλουμε χρησιμοποιώντας την επιθεώρηση να δούμε την ελληνική Ιστορία σαν ένα όνειρο. Αυτά τα 200 χρόνια που είναι η αφορμή μας, στην ουσία είναι 20 γενιές, 10 εικοσάρηδες μαζεμένοι. Ξεκινάμε από τη μυθική ημέρα που σηκώθηκε το λάβαρο στην Αγία Λαύρα –ιστορικοί του 20ού αι. ισχυρίζονται πως είναι ένας θρύλος– και φτάνουμε μέχρι το πανδημικό 2021 και τους ανθρώπους που τον χειμώνα κλείστηκαν σπίτια τους βλέποντας το “Survivor”. Ψάχνουμε να βρούμε τα ξέφωτα της διαδρομής αλλά και τα σημεία που έγιναν εφιάλτες».
Για το «Βεάκειο» συνεργάστηκαν με τους συγγραφείς Λένα Κιτσοπούλου, Γιάννη Αστερή, Γλυκερία Μπασδέκη, Κώστα Μανιάτη, Κώστα Κωστάκο, Κέλλυ Παπαδοπούλου και όλοι μαζί άρχισαν τις συζητήσεις για το τι είναι εθνικό. Ομως ο Φ. Δεληβοριάς κατεβαίνει στην αρένα της επιθεώρησης και με τρία κείμενα. Η δασκάλα και ο μαθητής είναι δικό του βίωμα. «Ημουν στη Β΄ Γυμνασίου όταν κλήθηκα να απαγγείλω το “Ο Δήμος και το καριοφίλι του” του Βαλαωρίτη και αφενός αισθανόμουν πολύ μακριά από τα ποίημα αυτό, από την άλλη ένιωθα συγκίνηση με τα λόγια “ο γερο-Δήμος πέθανε, ο γερο-Δήμος πάει”, αλλά και μια τρομερή καταπίεση για τον τρόπο που με έβαζαν να απαγγείλω», λέει ο τραγουδοποιός. Ολο αυτό το έκανε νούμερο. Οπως και εκείνο για το ελληνικό τραγούδι σε συνθήκη μιας εκπομπής τύπου «Στην υγειά μας», όπου συγκεντρώνονται διάφορες γενιές του τραγουδιού, παλιοί και νέοι, για να τιμήσουν τον εθνικό συνθέτη που ονομάζεται Γιάννης Λυπηρός. «Είναι αυτός που έγραψε όλα τα τραγούδια που παρουσιάζουν τον Ελληνα σαν τον κατατρεγμένο της ζωής. Ολο αυτό που κατατρέχει ιστορικά τα τραγούδια μας». Το τρίτο νούμερο είναι το «No Greece at all», για το rebranding που υφίσταται η Ελλάδα.
Αναρχία ιδεών
Ο Δημήτρης Καραντζάς στέκεται στην ελευθερία της επιθεώρησης, την οποία, όπως λέει, δεν συναντάς σε άλλα θεατρικά είδη: «Τα κείμενα είναι πρωτογενή, γράφονται τελευταία στιγμή, σχετίζονται με το σήμερα. Το γεγονός ότι βάζεις μια δεξαμενή θεμάτων στο τραπέζι, μετά δίνονται οι ιδέες στους συγγραφείς και έρχονται κείμενα τα οποία μπορεί να μετατοπιστούν στο τέλος από την αρχική ιδέα, είναι ξεχωριστή δημιουργική διαδικασία. Διαφορετικά ύφη που πρέπει να ενταχθούν στο ίδιο τοπίο. Κείμενα που έχουν μια ευθεία σχέση του περφόρμερ με το κοινό, κάποια μοιάζουν με μικρά μονόπρακτα, άλλα είναι κινητικά και μουσικά κι όχι απαραίτητα κωμικά. Υπάρχει χιούμορ αλλά και κομμάτια που προβληματίζουν ή προσγειώνουν. Είναι αναρχία ιδεών και μιας ελευθερίας που πρέπει να βρεις τη συγκρότησή της για να έχει υπόσταση στη σκηνή. Πρέπει να έχεις μια πανοραμική εικόνα των κειμένων, να δεις τα θέματα, τις ελλείψεις, το περιττό. Γίνεσαι λίγο σκληρός, ίσως κάποιους πληγώσεις γιατί κάποια κείμενα τελικά δεν μπαίνουν, αλλά όλα γίνονται για το καλό της παράστασης».
Η παράσταση στο «Βεάκειο» αγγίζει συμπτώματα της ελληνικής κοινωνίας αυτούς τους δύο αιώνες. Στη σκηνή εμφανίζονται ήρωες του 1821 αλλά και σημερινοί που δοκιμάστηκαν από την πανδημία, θίγονται μύθοι, παθογένειες, η έμφυλη βία, ο διχασμός, η αρχαιολατρία, η κακοποίηση της τηλεόρασης. Η έναρξη γίνεται με μια μεγάλη χρονοκάψουλα δίπλα σε μια πέντε μέτρων κουρτίνα από παγέτα στα χρώματα της ελληνικής σημαίας, απ’ όπου εμφανίζονται οι πρωταγωνιστές.
Σκοπός τους, λένε, είναι να ξαναβρεθούμε μετά το κλείσιμο, να χαρούμε, να προβληματιστούμε απενοχοποιημένα για τα συμπτώματά μας, να γελάσουμε, να τραγουδήσουμε. Ομως, «μας ενδιαφέρει το χιούμορ, όχι η καφρίλα», ξεκαθαρίζει ο σκηνοθέτης.
Παίζουν οι: Μίρκα Παπακωνσταντίνου, Eλένη Κοκκίδου, Νίκος Καραθάνος, Γιώργος Γάλλος, Γαλήνη Χατζηπασχάλη, Γιάννης Νιάρρος, Μιχάλης Οικονόμου, Γιάννης Κουκουράκης, Γιάννης Κλίνης, Βάσω Καβαλιεράτου, Πάνος Παπαδόπουλος, Ηλίας Μουλάς, Ιωάννα Πιατά.