«Το έργο αυτό είναι ένα μουσικό μνημείο της νέας Ελλάδας. Τολμώ να πω ότι η σύνθεση των “36 Ελληνικών Χορών” του Νίκου Σκαλκώτα δικαιώνει στο πεδίο της μουσικής δημιουργίας την Επανάσταση του 1821, εκφράζοντας τον ψυχισμό και την πολιτισμική ταυτότητα των Ελλήνων».
Η συζήτηση με τον αρχιμουσικό Βύρωνα Φιδετζή γίνεται με αφορμή την επικείμενη παρουσίαση των «36 Ελληνικών Χορών» από τη Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Η εκτέλεση που θα παρακολουθήσουμε στις 19 Ιουνίου στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού υπό τη διεύθυνση του κ. Φιδετζή βασίζεται στη μουσικολογική αποκατάσταση του έργου από τον ίδιο. Αλλωστε ήταν εκείνος που πραγματοποίησε τόσο την πρώτη παγκόσμια ηχογράφηση των «Χορών» ως ενιαίο έργο το 1990 στο Εκατερίνεμπουργκ με την Κρατική Φιλαρμονική Ορχήστρα των Ουραλίων, όσο και την πρώτη δημόσια εκτέλεσή του το 1997 στη Θεσσαλονίκη, με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών.
«Αφενός έχω με το έργο μια στενή μουσική σχέση από τότε που ήμουν μικρός και το διδασκόμουν, έστω και τμηματικά», μας λέει ο μαέστρος όταν τον ρωτάμε για την αφοσίωσή του στους «36 Ελληνικούς Χορούς». «Αφετέρου υπάρχει μια προσωπική σχέση: ο πατέρας μου ήταν φίλος του Νίκου Σκαλκώτα και στο σπίτι μας είχαμε τα χειρόγραφα τριών “Χορών”. Χαίρομαι λοιπόν ιδιαίτερα που το έργο θα ακουστεί και πάλι ολόκληρο. Θεωρώ πως είναι ένα από τα επιτεύγματα της νεοελληνικής έντεχνης μουσικής, και η φετινή επέτειος αποτελεί συμβολική στιγμή: τιμάμε την επέτειο των 200 ετών από τον Αγώνα της Παλιγγενεσίας και ταυτόχρονα το έργο των Ελλήνων δημιουργών κατά τη διάρκεια δύο αιώνων του νέου ελληνικού κράτους».
Για τους «36 Ελληνικούς Χορούς» ο Νίκος Σκαλκώτας χρησιμοποίησε παραδοσιακό μουσικό υλικό, μέρος του οποίου είχε προσεγγίσει στο Λαογραφικό Αρχείο της Μέλπως Λογοθέτη-Μερλιέ. Ωστόσο, έκανε μια χρήση ελεύθερη, δημιουργώντας από αυτό το υλικό νέες, αυτόνομες συνθέσεις, που συχνά απέχουν πολύ από τις πρωτογενείς πηγές τους. Ο συνθέτης θεωρούσε, όπως φαίνεται, το συγκεκριμένο έργο ως ένα από τα κορυφαία του. Ασχολήθηκε μαζί του σε όλη τη διάρκεια της παραμονής του στην Ελλάδα και μέχρι τον πρόωρο θάνατό του, μεταγράφοντας και διασκευάζοντας τους «Χορούς» για διάφορα μουσικά σύνολα, έτσι ώστε να καταστήσει ευκολότερη τη διάδοσή τους. Σήμερα οι τρεις σειρές των «Χορών» συγκαταλέγονται μεταξύ των σημαντικότερων αντίστοιχων συλλογών κορυφαίων συνθετών του 19ου και του 20ού αιώνα, όπως είναι ο Μποροντίν, ο Γκριγκ, ο Ντβόρζακ, ο Γιανάτσεκ και ο Μπάρτοκ.
Εύλογα η συζήτηση στρέφεται προς τη Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών, που σε πλήρη σύνθεση πλέον, με περισσότερους από 60 μουσικούς, θα παρουσιάσει το έργο στο Ηρώδειο. Η ορχήστρα ιδρύθηκε το 2016 και καταστατικός στόχος της είναι η συστηματική και δημιουργική ενασχόληση με τη μουσική δημιουργία των Ελλήνων συνθετών στα νεότερα χρόνια. «Η γνώση μας για την πορεία της έντεχνης νεοελληνικής μουσικής παρουσιάζει τεράστια κενά», σχολιάζει ο κ. Φιδετζής. «Αυτό δεν αφορά μόνον το κοινό αλλά και τους μουσικούς. Δυστυχώς στην Ελλάδα οι φορείς που ασχολούνται με την έντεχνη μουσική είναι λίγοι και με περιορισμένες δυνάμεις, σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στην Ευρώπη, γεγονός που δυσκολεύει τη γνώση αλλά και την αξιολόγησή της».
Σε αυτό το πλαίσιο, και ως αποκορύφωμα μιας ερευνητικής προσπάθειας στην οποία συνέβαλαν ο μουσικολόγος Γιώργος Λεωτσάκος, το Ιόνιο Πανεπιστήμιο και το ΕΚΠΑ, η Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών ολοκλήρωσε πολύ πρόσφατα την ηχογράφηση των απάντων του «γενάρχη της νεοελληνικής έντεχνης μουσικής», όπως χαρακτηριστικά λέει ο κ. Φιδετζής, του Νικολάου Χαλκιόπουλου-Μάντζαρου.