Του Σάκη Ιωαννίδη
Δεν θα ήταν μεγάλη υπερβολή να ισχυριστούμε ότι η Ακρόπολη είναι συνεχώς στο κάδρο. Είτε αυτό πλαισίωνε το 1674 την ελαιογραφία του Ζακ Καρί, με την οποία ο ζωγράφος αποτύπωνε τον μαρκήσιο Ντε Νοαντέλ, πρεσβευτή του Λουδοβίκου ΙΔ΄ και την ακολουθία του και ταυτόχρονα δημιουργούσε τον πρώτο μεγάλο πίνακα με την Αθήνα και την Ακρόπολη, είτε τον φακό του Φρεντερίκ Μπουασονά, είτε τις σέλφι των χιλιάδων τουριστών ή την κάμερα που φωτογράφισε την ξενάγηση του Μπαράκ Ομπάμα το 2016.
Εκτός βέβαια από το κάδρο των καλλιτεχνών και των εραστών της φωτογραφίας, η Ακρόπολη έχει μπει πολλές φορές και θα ξαναμπεί και στο μέλλον και στο καυτό κάδρο της πολιτικής. Δεν χρειάζεται να πάμε μακριά. Ακόμα και η πρόσφατη απόφαση του ΚΑΣ να παραχωρήσει τον Ιερό Βράχο για τη φωτογράφιση του οίκου Dior προκάλεσε νέες συζητήσεις και αδόκιμες συγκρίσεις. Tο ερώτημα γιατί «ναι» στον Dior και «όχι» στον Gucci που ακούστηκε δεν είναι ρεαλιστικό γιατί, με δυο λόγια, οι δύο περιπτώσεις ήταν πολύ διαφορετικές σε επίπεδο απαιτήσεων και εντέλει όχλησης του μνημείου.
Αν για λίγο σκεφτούμε έξω από το κάδρο θα διαπιστώσουμε ότι η Ακρόπολη είναι συνδεδεμένη με την εξωστρέφεια της χώρας. Η φωτογράφιση του Dior το ’50 μοιάζει σήμερα με προάγγελο σαρωτικών αλλαγών που έθεσαν τη χώρα σε μια άλλη τροχιά ανάπτυξης. Οι εποχές όμως έχουν αλλάξει. Τι είναι αυτό άραγε που θα σηματοδοτούσε σήμερα τη μετουσίωση της περιρρέουσας ατμόσφαιρας αισιοδοξίας σε χειροπιαστή ανάπτυξη; Αυτό είναι το ερώτημα που δεν έχει φύγει από τη μόδα.
Ακρόπολη: Το αθώο 1951 και η ανάδυση της νέας Αθήνας
Του Νίκου Βατόπουλου
Η πρώτη, ιστορική πλέον, φωτογράφιση του οίκου Dior στην Ακρόπολη είχε γίνει λίγα μόλις χρόνια πριν από την κοσμογονία που έμελλε να ακολουθήσει στο τοπίο γύρω από τον Ιερό Βράχο. Το 1951, η Αθήνα –με ερείπια ακόμη κατά τόπους από τα Δεκεμβριανά και με υψηλό πληθωρισμό– παρέμενε μια πόλη απομονωμένη από τα διεθνή δίκτυα. Εκείνη η φωτογράφιση ήταν σαν ένας προάγγελος της πλήρως μεταμόρφωσης του τοπίου γύρω από την Ακρόπολη την περίοδο 1955-1960, και την ένταξη της Αθήνας αλλά και της χώρας ολόκληρης φυσικά σε μία άλλη τροχιά ανάπτυξης. Είναι πάντα ενδιαφέρον να στοχάζεται κανείς πάνω στη σχέση μνημείων, εθνικής ταυτότητας και διεθνούς ισχύος. Η Ακρόπολη ως πυρήνας της αθηναϊκής ιδέας εκπροσωπεί τόσο το εθνικό κράτος που γεννήθηκε το 1830 όσο και τη συσπειρωτική διαχρονία ανά τους αιώνες που αναμοχλεύτηκε για να δώσει υπόσταση σε αυτό το ίδιο το νεότευκτο κράτος και να ενώσει τους Ελληνες. Ακόμη και στις μέρες μας, η Ακρόπολη είναι ένα θέμα ευαίσθητο πέραν της αρχαιολογικής, ιστορικής, αισθητικής αξίας του.
Το 1951, ο Dior εκπροσωπούσε τη νέα θηλυκότητα αλλά και την αγάπη προς την πολυτέλεια που είχε λείψει λόγω του πολέμου. Ηδη από το 1948 είχε λανσάρει το «νιου λουκ», και τα πλούσια σε πτυχώσεις γεμάτα χάρη και κομψότητα φορέματα, που είχαν γεμίσει το κάδρο γύρω από τον Παρθενώνα, είχαν και αυτά ένα ρόλο να παίξουν στο νέο, τότε, επικοινωνιακό τέχνασμα της διεθνούς, ενιαίας εικόνας.
Σήμερα, εκείνη η εποχή μοιάζει μακρινή και για τους νεότερους, ξένη. Ο Dior θα ανεβεί και πάλι στην Ακρόπολη, 70 έτη μετά, όταν όλα είναι διαφορετικά, και η μόδα και η Αθήνα, και τα δίκτυα των ανθρώπων. Αλλά η Ακρόπολη παραμένει εκεί, ασάλευτη, ισχυρός πομπός και ευαίσθητος δέκτης. Σήμερα, στην εποχή του κορεσμού της εικόνας και των μηνυμάτων, το αθώο 1951 φαντάζει σχεδόν εξωπραγματικό. Η ισχύς της μακρινής εικόνας ενισχύεται από τη σπανιότητα, από την κομψότητα, από την παραδοξότητα, τότε, να λανσάρεις την ύψιστη πολυτέλεια και χάρη από μια πρωτεύουσα που δεν ήταν «ακόμη ευκατάστατη». Η Αθήνα ήταν ακόμη θαμπή σε σχέση με τη Δύση, είχε τεράστιες ανισότητες και φτωχές υποδομές.
Αλλά η εποχή θα άλλαζε. Ηδη από το 1955, οι ανασκαφές γύρω από την Ακρόπολη, τα έργα Καραμανλή, η διαμόρφωση κλιμακωτής εισόδου στο Ηρώδειο, η γένεση της νέας Διονυσίου Αρεοπαγίτου, η παρέμβαση του Πικιώνη ως πάνω στο μνημείο του Φιλοπάππου, το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, η λάμψη της αστικής Αθήνας, η Κάλλας, ο Μητρόπουλος, το Ηχος και Φως, διαμόρφωναν τη νέα εποχή. Λίγο μετά η νέα Μεγάλη Βρετανία θα σηματοδοτούσε μια στροφή της πόλης. Ηδη, από το 1951 η φωτογράφιση στην Ακρόπολη έμοιαζε προάγγελος για κάτι που κάποιοι ονειρεύονταν αλλά λίγοι πίστευαν ότι θα ξετυλιχθεί στα επόμενα χρόνια.
Ολα αυτά είναι πλέον όψεις και αναγνώσεις μιας πλευράς της πρόσφατης Ιστορίας. Η Ακρόπολη παράγει, όμως, διαρκώς Ιστορία και προσφέρει κεφάλαια στο μεγάλο βιβλίο της πόλης που δεν τελειώνει ποτέ…
Μόδα: Από το Σινικό Τείχος έως τον ναό του Ποσειδώνα
Της Μάρως Βασιλειάδου
Ηταν αρχές Οκτωβρίου του 2019 όταν έγινε η επίδειξη της κολεξιόν άνοιξη – καλοκαίρι 2020 της Μαίρης Κατράντζου στον αρχαιολογικό χώρο του ναού του Ποσειδώνα στο Σούνιο. Οι προσκεκλημένοι υπήρξαν λίγοι αλλά εκλεκτοί, μέλη του διεθνούς jet set. Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε με πρωτοβουλία του Σωματείου «ΕΛΠΙΔΑ – Σύλλογος Φίλων Παιδιών με καρκίνο», και τα έσοδα διατέθηκαν για τις ανάγκες της Ογκολογικής Μονάδας Παίδων «Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη – ΕΛΠΙΔΑ». Οσο για τη συλλογή που παρουσίασε η σχεδιάστρια, ήταν εμπνευσμένη από τη φιλοσοφική και μαθηματική σκέψη της ελληνικής αρχαιότητας.
Ηταν η πρώτη φορά που το υπουργείο Πολιτισμού παραχώρησε τον ναό του Ποσειδώνα για τέτοιο σκοπό. Ενα πρώτο «άνοιγμα» στις επιδείξεις μόδας είχε γίνει με τη συλλογή Κωστέτσου στην πλατεία του Ηρωδείου το 2018. Ηχηρή όμως ήταν η άρνηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ) να επιτρέψει στον οίκο Gucci να κάνει την επίδειξή του στην Ακρόπολη το 2017, προτείνοντας κάποιες εναλλακτικές που δεν έγιναν δεκτές. Μια μικρή έρευνα στο Διαδίκτυο μας θυμίζει ότι το 2010 ο οίκος Fendi και ο Καρλ Λάγκερφελντ είχαν επίσης προσπαθήσει να προσεγγίσουν την Ακρόπολη για μια επίδειξη, αλλά το αίτημα απορρίφθηκε.
Ωστόσο τρία χρόνια νωρίτερα, ο οίκος Fendi είχε πετύχει το ακατόρθωτο: Να στήσει μια πασαρέλα μόδας στο Μεγάλο Σινικό Τείχος, συγκεκριμένα σε ένα γραφικό τμήμα του βορειοδυτικά του Πεκίνου. Οι πληροφορίες που βγήκαν στο φως της δημοσιότητας αρκετά αργότερα, υποστηρίζουν πως ελάχιστοι άνθρωποι εκείνη την εποχή –ούτε καν ο Λάγκερφελντ και η Σίλβια Βεντουρίνι Φέντι– γνώριζαν πως μέχρι την τελευταία στιγμή δεν είχαν λάβει επίσημη άδεια για αυτή την επίδειξη. Επειδή δεν υπήρξε έως τότε ανάλογο αίτημα, δεν ήταν σαφές ποια διαδικασία θα έπρεπε να ακολουθήσουν οι Ιταλοί υπεύθυνοι της διοργάνωσης. Το βασικότερο, όπως τους ενημέρωσαν, δεν ήταν να πάρουν έγκριση, αλλά να μην εισπράξουν απορρίψεις. Ετσι κι έγινε. Το 2007, μια κάπως ψυχρή βραδιά του Οκτωβρίου, τα μοντέλα του οίκου –44 κοπέλες από την Κίνα και 44 από τη Δύση– περπάτησαν πάνω σε αυτόν τον αρχαίο πέτρινο δρόμο –Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO–, στην «πρώτη επίδειξη μόδας που ήταν ορατή από το φεγγάρι», όπως είχε πει τότε ο μεγιστάνας Μπερνάρ Αρνό. Εκείνη η επίδειξη μόδας αποτέλεσε ένα εξαιρετικά επιτυχημένο επικοινωνιακά εγχείρημα – υπερθέαμα, και σχεδιάστηκε έτσι ώστε να κάνει τον γύρο του κόσμου μέσα από εντυπωσιακά τηλεοπτικά και φωτογραφικά πλάνα. Ο οίκος Fendi απέκτησε έτσι παγκόσμια αναγνωρισιμότητα, και η Κίνα έδειξε ότι ήταν πλέον έτοιμη να εισέλθει στον κόσμο της δυτικής πολυτέλειας, λίγο πριν από τους Ολυμπιακούς του 2008.
Ακρόπολη: Oι θρύλοι του Χόλιγουντ και η εκρηκτική Τζένιφερ Λόπεζ
Του Αιμίλιου Χαρμπή
Ο Βράχος της Ακρόπολης με τα κλασικά μνημεία του τραβούσε ανέκαθεν τους ανθρώπους της τέχνης, οι οποίοι τον επισκέπτονταν –και τον επισκέπτονται– όταν ο δρόμος τους φέρνει στην Αθήνα. Κάποιοι από αυτούς είχαν την τύχη να αποτυπωθούν και στο κινηματογραφικό φιλμ με φόντο τα μάρμαρα του Παρθενώνα, ενώ άλλοι αρκέστηκαν μόνο σε φωτογραφίες – όχι πάντα με τη συγκατάθεσή τους. Τέτοια, πάντως, είχε σίγουρα ο σπουδαίος φωτογράφος Εντουαρντ Στάιχεν, όταν το 1921 απαθανάτισε τη θρυλική Αμερικανίδα χορεύτρια Ισιδώρα Ντάνκαν πάνω στην Ακρόπολη. Εκεί μάλιστα τράβηξε και μία από τις πιο διάσημες φωτογραφίες της καριέρας του, αυτή τη φορά με τη θετή κόρη της Ντάνκαν, Τερέζα, να χορεύει σαν αρχαία νύμφη, στην πόζα που έμεινε γνωστή ως «Ανεμος Φωτιάς».
Οι πιο λαμπεροί ωστόσο επισκέπτες του Ιερού Βράχου ήταν αυτοί που κατέφθασαν τις δεκαετίες του 1950 και του 1960. Η μεγάλη Γκρέτα Γκάρμπο αποβιβάστηκε στην Αθήνα από τη θαλαμηγό του Ωνάση το 1955 και δεν παρέλειψε να επισκεφθεί την Ακρόπολη. Το ίδιο συνέβη το 1956 με την αισθησιακή Σοφία Λόρεν, η οποία βρέθηκε στην Ελλάδα για τα γυρίσματα της ταινίας «Το παιδί και το δελφίνι», αλλά και με τον Γκάρι Κούπερ που πόζαρε οικογενειακώς μπροστά από τον Παρθενώνα το καλοκαίρι του ίδιου έτους.
Χειμώνα αντιθέτως και συγκεκριμένα στις 11 Νοεμβρίου του 1964 βρέθηκε στην Ακρόπολη ο Κερκ Ντάγκλας μαζί με τη σύζυγό του, Αν. Η αυστηρή κατατομή του Αμερικανού ηθοποιού μοιάζει με προέκταση των δωρικών κιόνων που υπάρχουν στο φόντο των φωτογραφιών της εποχής. Ενα χρόνο μετά, τα Προπύλαια πέρασε και ο Μάρλον Μπράντο, κομψότατος με το καρό κασκόλ του και τον φίλο του, Ζιλ Ντασσέν, για παρέα.
Θρίλερ και ρομάντσο
Οσο για τους πιο σύγχρονους σταρ, η εκρηκτική Τζένιφερ Λόπεζ φωτογραφήθηκε το 2008 σε διάφορα σημεία της Ακρόπολης, ντυμένη με φορέματα με έντονες αρχαιοελληνικές πινελιές. Και αν η ποπ τραγουδίστρια ανέβασε στον Βράχο μόνο τους φωτογράφους και τους στυλίστες της, ο σκηνοθέτης Χοσεΐν Αμινί κουβάλησε εκεί ολόκληρο κινηματογραφικό συνεργείο για να γυρίσει μια σκηνή από την ταινία «Τα δύο πρόσωπα του Ιανουαρίου». Βασισμένο σε μυθιστόρημα της Πατρίσια Χάισμιθ, το φιλμ θέλει τους χαρακτήρες των Βίγκο Μόρτενσεν, Κίρστεν Ντανστ και Οσκαρ Αϊζακ να συναντιούνται στην Αθήνα, όπου θα ξεκινήσει η δράση ενός αγωνιώδους θρίλερ. Πάντως, το πιο ατμοσφαιρικό κινηματογραφικό γύρισμα στην Ακρόπολη έγινε το 2018, όταν η Φλόρενς Πιου και ο Αλεξάντερ Σκάρσγκαρντ έκαναν νυχτερινή ρομαντζάδα στη «Μικρή Τυμπανίστρια» του BBC, με τον φωτισμένο Παρθενώνα να ακτινοβολεί σε όλο του το μεγαλείο στο βάθος.
Διαβάστε ακόμη:
Η Ακρόπολη είναι πάντα στη μόδα
Ακρόπολη: Oι θρύλοι του Χόλιγουντ και η εκρηκτική Τζένιφερ Λόπεζ
Ακρόπολη: Το αθώο 1951 και η ανάδυση της νέας Αθήνας
Μόδα: Από το Σινικό Τείχος έως τον ναό του Ποσειδώνα
Η Ακρόπολη στον φωτογραφικό φακό