Κρίσεις εθνικές και κρίσεις προσωπικές

Κρίσεις εθνικές και κρίσεις προσωπικές

3' 4" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

JARED DIAMOND 
Εθνη σε αναταραχή
μτφρ.: Ρηγούλα Γεωργιάδου
εκδ. Διόπτρα

Τι ενδέχεται να συνδέει την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, την κρίση της μέσης ηλικίας ή έναν οδυνηρό χωρισμό με έναν εμφύλιο, μια δικτατορία ή την οικονομική καταστροφή ενός κράτους; Τι είδους σχέση μπορεί να υφίσταται μεταξύ μιας τραυματικής κρίσης σε προσωπικό επίπεδο και μιας εξίσου δραματικής δοκιμασίας ενός ολόκληρου έθνους; 

Με αυτά τα μάλλον βασανιστικά ερωτήματα έρχεται κανείς αντιμέτωπος διαβάζοντας το πρόσφατα εκδοθέν στα ελληνικά «Εθνη σε αναταραχή». Σε αυτό, ο Τζάρεντ Ντάιαμοντ, καθηγητής Γεωγραφίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, επιχειρεί να κατανοήσει γιατί κάποια έθνη κατόρθωσαν να ξεπεράσουν με επιτυχία μείζονες κρίσεις της πρόσφατης ιστορίας τους. Ο απώτερος στόχος; Η ανάδειξη των βαθύτερων αιτιών. Των παραγόντων, δηλαδή, που επιτρέπουν σε ορισμένα έθνη να διαχειρίζονται αποτελεσματικά τα πλέον επώδυνα γεγονότα.

Ας σταθούμε λίγο στον συγγραφέα. Ο Τζάρεντ Ντάιαμοντ διαθέτει σπουδές στη Φυσιολογία, στη Γεωγραφία και στη Βιολογία. Αγαπά τη μουσική και την ορνιθολογία, είναι πολύγλωσσος και έχει ζήσει για μεγάλα χρονικά διαστήματα στη Φιλανδία, στην Ινδονησία, στη Γερμανία και στην Παπούα Νέα Γουινέα. Πρόκειται αναμφίβολα για στοχαστή που δεν κατηγοριοποιείται εύκολα. Το ειδοποιό του γνώρισμα; Αναδεικνύει την ουσία των πραγμάτων με μια χαρακτηριστική, αβίαστη απλότητα (επάξιος κληρονόμος ενός γνήσια αμερικανικού πραγματισμού, τον οποίο δύσκολα εκτιμούμε εμείς εδώ στη Γηραιά Ευρώπη). Δεν είναι άλλωστε τυχαίο το ότι έργα του, όπως τα «Οπλα, μικρόβια και ατσάλι» και «Κατάρρευση», έχουν αποσπάσει σημαντικές βραβεύσεις διεθνώς και μεταφραστεί σε πολλές ξένες γλώσσες. 

Επιστροφή στο βιβλίο. Την ευθύνη της κεντρικής ιδέας του έργου φέρει η σύντροφος του Ντάιαμοντ. Ολα ξεκίνησαν όταν εκείνη ανέλαβε ως κλινική ψυχολόγος την υποστήριξη ατόμων που βίωναν οξείες και τραυματικές κρίσεις. Επειτα από παρατήρηση πολλών αντίστοιχων περιπτώσεων, μαζί με την ομάδα της κατέληξαν στην κατάρτιση δώδεκα παραγόντων οι οποίοι «καθιστούν περισσότερο ή λιγότερο πιθανή την επιτυχημένη επίλυση μιας προσωπικής κρίσης».

Για τον Τζάρεντ Ντάιαμοντ, το ερώτημα προέκυψε σχεδόν αυθόρμητα: Θα μπορούσαν άραγε αυτοί οι ίδιοι παράγοντες να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε και τις εθνικές κρίσεις; Μην βιαστείτε να απαντήσετε αρνητικά. Προφανώς και τα έθνη δεν είναι άτομα. Αυτό ήταν ξεκάθαρο στον Ντάιαμοντ εξαρχής. Μήπως όμως υπάρχουν αντιστοιχίες ή ισοδυναμίες μεταξύ τους; 

Οι αναλογίες

Προσπαθώντας να αναδείξει αυτές τις αναλογίες, ο Ντάιαμοντ επιχειρεί να μεταφράσει τους προσωπικούς παράγοντες σε εθνικούς. Το καταφέρνει αξιοποιώντας έννοιες όπως η εθνική ταυτότητα, η εθνική συναίνεση, η ιστορική εμπειρία, οι γεωπολιτικοί περιορισμοί, οι εθνικές βασικές αξίες καθώς και η ειλικρινής εθνική αυτοαξιολόγηση.

Στη συνέχεια, ο Ντάιαμοντ επιλέγει τις χώρες που θα εξετάσει. Διαλέγει την Ιαπωνία, τη Φινλανδία, τη Χιλή, τις ΗΠΑ, τη Γερμανία, την Ινδονησία και την Αυστραλία. Γιατί αυτές και όχι άλλες; Επειδή αφενός έχουν όλες αντιμετωπίσει αποτελεσματικά οξείες εθνικές κρίσεις και αφετέρου είναι χώρες όπου ο Ντάιαμοντ έχει ζήσει και γνωρίζει εμπειρικά.

Η συνολική προσέγγιση είναι συγκριτική, αφηγηματική και  διερευνητική. Συγκριτική καθότι δεν αφορά την εξέταση ενός και μόνον κράτους, αλλά επτά κρατών και μάλιστα κατ’ αντιπαραβολή. Αφηγηματική  καθόσον τα επιχειρήματα παρουσιάζονται και αναπτύσσονται σε πεζό λόγο, χωρίς εξισώσεις, πίνακες αριθμών ή γραφήματα. Διερευνητική, τέλος, διότι οι εν λόγω κρίσεις προβάλλονται και αξιολογούνται σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο εξέτασης. Με άλλα λόγια, γνωστές ιστορικές κρίσεις εξετάζονται υπό ένα νέο πρίσμα.

Ας συνοψίσουμε. Το «Εθνη σε αναταραχή» αξίζει να διαβαστεί για πολλούς λόγους. Αρχικά, θα είναι ιδιαίτερα απολαυστικό ως ανάγνωσμα σε όσους και όσες αγαπούν την ιστορία, τη γεωγραφία και εν γένει την οξυδέρκεια ενός sui generis στοχαστή. Επειτα, σε έναν κόσμο που ταλανίζεται από μια επικών διαστάσεων κρίση υγείας και, ειδικότερα, σε μια χώρα που προσπαθεί ταυτόχρονα να θέσει οριστικά πίσω της μια υπερδεκαετή οικονομική κρίση, ενώ γιορτάζει την επέτειο των διακοσίων ετών από την απελευθέρωσή της, το βιβλίο αυτό δεν μπορεί παρά να θεωρηθεί αναγκαίο ανάγνωσμα, αν όχι πολύτιμο λυσάρι αυτογνωσίας, αναπροσανατολισμού και πιθανής επιτυχούς υπέρβασης των όποιων συλλογικών τραυμάτων και δυσκολιών μάς αναμένουν. 

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή