Αντοχές και αντιφάσεις του νεότερου ελληνισμού

Αντοχές και αντιφάσεις του νεότερου ελληνισμού

2' 43" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΙΟΥΡΤΣΑΚΗΣ 
Το θαύμα και η τραγωδία
(Το Εικοσιένα από τον κόσμο του Ομήρου στην παγκόσμια επαρχία)
εκδ. Πατάκη, σελ. 117
 
Ο Γιάννης Κιουρτσάκης, συνεχίζοντας την ερευνητική αναψηλάφηση του βαθύτερου ελληνικού ψυχισμού, μας παραδίδει ένα πυκνό δοκίμιο για τις διαχρονικές αντιφάσεις και τις αντοχές του νεότερου ελληνισμού. Με αφετηρία το «θαύμα» της γέννησης του ελληνικού κράτους, ο Γιάννης Κιουρτσάκης στοχάζεται πάνω στις παλινδρομήσεις και στις διαψεύσεις, αλλά και στη μεγάλη αφομοιωτική ικανότητα του νέου ελληνισμού, και σταδιακά οργανώνει ένα βαθύ μονόλογο που αποκτά την ιδιότητα ενός χάρτη της ελληνικής περιπέτειας.

Η λογοτεχνική προπαίδεια του Γιάννη Κιουρτσάκη τον απελευθερώνει και προχωράει στη σύνθεση ενός διανοητικού και εν πολλοίς προσωπικού εγχειρήματος με τη μορφή ενός αναστοχασμού. Καθώς εκκινεί από «τη βίαιη συνάντηση-σύγκρουση του αργόσυρτου χρόνου της Τουρκοκρατίας με τον εκρηκτικό χρόνο του Εικοσιένα», ο Γιάννης Κιουρτσάκης μιλάει όχι μόνο για τον χρόνο της νεωτερικότητας, αλλά και για ένα εφαλτήριο αυτογνωσίας, που εκτείνει τη γεωπολιτική παράμετρο τόσο ώστε να συμπεριλάβει και τη διάσταση της πολιτισμικής ώσμωσης. Κεντρική θέση στον προβληματισμό του Γιάννη Κιουρτσάκη έχει και η εισαγωγή της ιδέας της Ελλάδας από τη Δύση, ο τρόπος δηλαδή που ο Ρωμιός έγινε Ελληνας πολίτης ενός ευρωπαϊκού νεωτερικού κράτους, το οποίο είχε ως ιδεολογική βάση την επανασύνδεση με το αρχαίο κλέος.

Αντοχές και αντιφάσεις του νεότερου ελληνισμού-1Το δοκίμιο έχει όλα τα στοιχεία μιας προσωπικής παρακαταθήκης. Ο Κιουρτσάκης, με τη γαλλική παιδεία και τη σταδιακή συμφιλίωση με το πολύπλοκο δίκτυο αντιφάσεων που ορίζουν την ελληνική συνθήκη, δίνει έμφαση στα εργαλεία που μας έδωσε η Ευρώπη για να καταλάβουμε την Ελλάδα. Μιλάει για το γεφύρωμα των παραδόσεων σε αυτόν τον τόπο και την κατασκευή μιας ενιαίας ταυτότητας μέσα από την οπτική του δυτικού αξιακού κανόνα. Εχει ενδιαφέρον ο τρόπος με τον οποίον ο διανοούμενος και λογοτέχνης Γιάννης Κιουρτσάκης παρεμβαίνει στη γενικευμένη γεωπολιτική ερμηνεία της νέας Ελλάδας και την εμπλουτίζει με τη φιλοσοφική ιδέα του «τόπου», μιας σταθεράς που παραμένει ασάλευτη ασχέτως μετακινήσεων, συνθηκών, επιρροών και ιεραρχήσεων. «Ο τόπος μένει», λέει πλειοδοτώντας στη βάση ιδεών του Αλμπέρ Καμύ περί Λόγου και Μύθου. 

Ερμηνεία του τόπου

Ο Κιουρτσάκης παλεύει μέσα από τις χίμαιρες και τις διαψεύσεις για να εξέλθει τροπαιούχος με μια ερμηνεία του τόπου πέραν των στενών και τεχνικών διαγνώσεων του ορθού λόγου. Η φαινομενική ασυνέχεια στην πορεία του ελληνισμού ρηγματώνεται από την παραδοξότητα μιας αντοχής που συχνά ξαφνιάζει και εκβάλλει θριαμβευτικά με το πηγαίο αισθητήριο της δημώδους γλώσσας. «Η εκ των ένδον αφομοίωση του θησαυρού που υπάρχει σε κάθε λέξη».

Η γλώσσα μεταβολίζει και το θρησκευτικό αίσθημα, το συνδέει με την παράδοση, κρατάει ενεργή την παγανιστική μνήμη, γεννάει το λατρευτικό ιδίωμα, καλλιεργεί την οικειότητα με τα θεία. Η γλώσσα περιλαμβάνει την ιδέα της Ελλάδας, ορίζεται και δικαιώνεται από αυτήν και διατηρεί την Ελλάδα ως εσαεί προσδοκία. Η μεγάλη ακτίνα του ελληνικού πνεύματος, τα παραδείγματα του Ελ Γκρέκο και του Σολωμού, η διεσταλμένη έννοια της προσφυγιάς, οι κύκλοι της ανάγκης και η δίψα του πνεύματος συντηρούν τις αντιφάσεις που ορίζουν τον ελληνικό κανόνα.

Ιδιαίτερη μνεία αξίζει η ανάλυση του Γιάννη Κιουρτσάκη για τη συνθετική εξέλιξη των νέων Αθηνών, την υποδοχή του νεοκλασικισμού και τη γέννηση του τοπικού, λαϊκού ιδιώματος στην αρχιτεκτονική της νέας πόλης. Η «ξένη» πόλη οικειοποιήθηκε. 

Το δοκίμιο του Γιάννη Κιουρτσάκη εμπεριέχει και ορίζεται από την κατάφαση. Δοξάζει, εντέλει, τη ζωντανή Ελλάδα και επιχειρεί να τη σταθμίσει στη σύγχρονη παγκόσμια επαρχία, με την απουσία των μεγάλων κέντρων. Το συνεχές στην ασυνέχεια. 

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή