Στα εγκαίνια της αφιερωματικής έκθεσης στον Ιβάν Κλιούν, που «τρέχει» αυτόν τον καιρό στο MOMus-Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης, η διευθύντρια και βασική επιμελήτρια Μαρία Τσαντσάνογλου μίλησε για συναισθήματα. Οχι για γραμμές, χρώματα και τεχνοτροπίες, αλλά για τις συγκινήσεις που προκαλούν τα έργα του σπουδαίου –αν και κάπως παραγνωρισμένου– δασκάλου της ρωσικής πρωτοπορίας.
«Πάντα πίστευα πως η σύγχρονη τέχνη και γενικότερα τα εικαστικά, από την εποχή του μοντερνισμού και έπειτα, όταν μπαίνουν μέσα οι πειραματισμοί και παύει να είναι αυστηρά ρεαλιστική, τότε είναι που δημιουργεί τα πιο έντονα συναισθήματα στον θεατή. Η φόρμα γίνεται ουσιαστικά πιο ισχυρή από το περιεχόμενο και δημιουργεί το μη ορατό. Το φως, το χρώμα, η γραμμή, ο όγκος, όλα φυσικά βρίσκονται εκεί, έχοντας πια μια δική τους δύναμη, πιο απελευθερωτική. Υστερα από τόσο μεγάλο διάστημα ανελευθερίας, ίσως ο κόσμος έχει και ανάγκη αυτό το αίσθημα απελευθέρωσης, γι’ αυτό και πάνε καλά οι εκθέσεις σύγχρονης τέχνης αυτόν τον καιρό», μας λέει η ίδια η κ. Τσαντσάνογλου, στο δροσερό γραφείο της στο μουσείο.
Δεξιοτέχνης
Η ίδια εκτός από ειδική σε θέματα ρωσικής πρωτοπορίας –μιλά και εξαιρετικά ρωσικά– είναι ολοφάνερο πως αγαπά πολύ τη δουλειά της, ενώ έχει ιδιαίτερη αδυναμία στον καλλιτέχνη που τιμάται αυτές τις ημέρες στο μουσείο. «Για να πω την αλήθεια, με συγκινούν όλες οι περίοδοι της δουλειάς του Κλιούν, τον βλέπω πιο ολιστικά σε σύγκριση με άλλους καλλιτέχνες. Με ενδιαφέρει η προσωπικότητά του τόσο ως ζωγράφου όσο και ως ανθρώπου. Αρχικά είναι τρομερά δεξιοτέχνης, ήδη από τα πρώτα του έργα. Μεγάλωσε πριν από την εποχή της Σοβιετικής Ενωσης σε μια πολύ φτωχή οικογένεια, δίχως καθόλου χρήματα για να σπουδάσει, οπότε ήταν ουσιαστικά αυτοδίδακτος· μόνον όποτε κατάφερνε να μαζέψει λίγα χρήματα πήγαινε σε κάποιο ιδιωτικό διδασκαλείο. Και το βασικότερο είναι πως είχε μεγάλο ενδιαφέρον για τα κινήματα της πρωτοπορίας στην Ευρώπη. Ηξερε τι είναι ο κυβισμός, ο φουτουρισμός, ο συμβολισμός και τα ενσωμάτωνε στο έργο του. Επιπλέον δεν είναι καθόλου τυχαίο πως ήταν κολλητός φίλος ήδη από τα πρώτα χρόνια με τον Καζιμίρ Μαλέβιτς, τον πιο εμβληματικό εκπρόσωπο του ρωσικού ρεύματος. Αυτός είναι βέβαια και ο λόγος που είναι κάπως “αδικημένος” στην ιστορία της τέχνης».
Για να στηθεί πάντως η καλοσχεδιασμένη έκθεση που βλέπουμε στους δύο ορόφους του μουσείου της Μονής Λαζαριστών χρειάζονται προφανώς αρκετά χρήματα. Οπως μας πληροφορεί η κ. Τσαντσάνογλου, την αρχιτεκτονική μελέτη ανέλαβαν ειδικοί από τη Ρωσία, με το αποτέλεσμα να είναι όντως εντυπωσιακό, καθώς τα έργα του Κλιούν αναδύονται μέσα από έναν λευκό φωτεινό καμβά: «Πρόκειται για ένα ζευγάρι Ρώσων αρχιτεκτόνων μουσειακών εκθέσεων με τους οποίους έχουμε συνεργαστεί ξανά και πάντα δίνουν προσωπικό στίγμα στη δουλειά τους. Από εκεί και έπειτα ήταν πολύ σημαντικό να ζητήσουμε οι ίδιοι συνδρομή από την πατρίδα του Κλιούν.
Ομιλος υποστηρικτών
Το μουσείο είναι επαρκώς χαρτογραφημένο στη Δύση, ωστόσο έπρεπε να δουλέψουμε, όπως και τα περισσότερα μουσεία του εξωτερικού, με ένα Board of Trustees, δηλαδή ή έναν κλειστό όμιλο υποστηρικτών όπως τον ονομάζουμε εμείς. Μιλάμε για ανθρώπους που έχουν τη δυνατότητα να ασχοληθούν εκείνοι με την εύρεση πόρων, λόγω και του κύκλου τους, δίχως να παρεμβαίνουν διοικητικά ή στον προγραμματισμό μας. Αντιθέτως αγαπούν το μουσείο και είναι πρεσβευτές του».
Είναι αυτός ο δρόμος και για άλλα μουσειακά ιδρύματα της χώρας; «Κοιτάξτε, η συγκεκριμένη για παράδειγμα είναι μια υπερβολικά ακριβή έκθεση, μαζί με όλες τις εκδηλώσεις της, για να την καλύψει ο δικός μας οργανισμός. Την πρόβλεψη για τον όμιλο υποστηρικτών τη βάλαμε και στον νόμο του MOMus, ώστε να γίνει μια αρχή και στην Ελλάδα. Πιστεύω πως πολλά μουσεία της χώρας θα μπορούσαν να επωφεληθούν ανάλογα, μαζί βέβαια και με τα σωματεία φίλων, που είναι επίσης σημαντικά».
Ενα άλλο βασικό στοιχείο που αφορά την έκθεση αλλά και γενικότερα τη συλλογή Κωστάκη, την οποία στεγάζει το μουσείο, είναι το τεράστιο αρχείο που αυτή συμπεριλαμβάνει. «Είναι πραγματικά απίστευτος ο πλούτος του αρχείου και ειδικά το κομμάτι του Κλιούν, είναι και ελάχιστα μελετημένο, οπότε υπάρχει πεδίο δόξης λαμπρόν για όποιον ενδιαφέρεται. Γι’ αυτό και κάναμε αίτηση στο Malevich Society της Νέας Υόρκης και πήραμε χρηματοδότηση, που μας επιτρέπει αρχικά να μεταγράψουμε και να μεταφράσουμε το αρχείο στα ελληνικά και στα αγγλικά. Θέλουμε να γνωρίσει ο κόσμος τον καλλιτέχνη, ο οποίος είναι σχετικά άγνωστος ακόμα και στην πατρίδα του. Και αυτό μπορεί να γίνει από την Ελλάδα. Αλλωστε εδώ υπάρχουν και τα περισσότερα έργα του παγκοσμίως», καταλήγει η κυρία Τσαντσάνογλου.
Η έκθεση «Ιβάν Κλιούν: Υπερβατικά τοπία, ιπτάμενα γλυπτά, φωτεινές σφαίρες» συνεχίζεται μέχρι τις 19 Σεπτεμβρίου.