Τα πλοία που φύγαν

3' 31" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Οταν το 9ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Σύρου ανέθεσε στη Μαρίνα Γιώτη ένα έργο σχετικό με τις ποικίλες αντιλήψεις για τον χρόνο, με τις διαφορετικές ταχύτητες λειτουργίας της ανθρωπότητας και με τις έννοιες της αναγκαστικής μετακίνησης και στάσης (δηλαδή ένα έργο σχετικό με τη θεματική «Off season / Εκτός εποχής» που διατρέχει το φεστιβάλ), οι πρώτοι συνειρμοί, οι πρώτες σκέψεις που έκανε η κινηματογραφίστρια και εικαστικός θα μπορούσαν να συνοψιστούν ως εξής: η Ερμούπολη είναι μια βιομηχανική πόλη, με ένα από τα πρώτα ναυπηγεία των Βαλκανίων – πολλά πλοία έφυγαν από εκεί· λόγω των σπουδών και των ενδιαφερόντων της, η Μαρίνα Γιώτη ασχολείται με τη βιομηχανική και τη ναυτική ιστορία, αλλά και με τα ναυάγια – χωρίς να τα ρομαντικοποιεί· «Ηθελα λοιπόν να πιάσω τα δύο ορόσημα, τη γέννηση και τον θάνατο πλοίου», λέει στην «Κ» η σκηνοθέτρια. «Τα βλέπω λίγο ανθρωπομορφικά τα πλοία. Γεννιούνται, πεθαίνουν και στο ενδιάμεσο έχουν μια ιστορία γεμάτη ταξίδια. Το ίδιο κάνουν και οι άνθρωποι».

Στην Ερμούπολη

Αυτό που τελικά προέκυψε είναι μια «τοποειδική» (site specific) οπτικοακουστική εγκατάσταση με τίτλο «Τελετή καθέλκυσης», που εγκαινιάζεται σήμερα στις 9 μ.μ. στα ναυπηγεία της Ερμούπολης και θα παραμείνει στον χώρο μέχρι τις 26 Ιουλίου. Στον πυρήνα της βρίσκεται ένα κινηματογραφικό κολάζ αποτελούμενο από αρχειακό υλικό, που η Μαρίνα Γιώτη σταχυολόγησε από ελληνικά και ξένα κινηματογραφικά επίκαιρα, καθώς και από φιλμ των Μέσων του 20ού αιώνα, τα οποία εντόπισε στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος και σε πολλά διεθνή αρχεία. «Βρήκα τελετές καθέλκυσης από την Ιαπωνία, το Βιετνάμ, το Ιράν, τις ΗΠΑ», λέει η δημιουργός. «Για πλοία εμπορικά, επιβατικά, πολεμικά. Το ταξίδι έχει όλες αυτές τις προεκτάσεις. Οι άνθρωποι μετακινούνται από την αρχή της Ιστορίας για δικούς τους λόγους, που κρύβουν διάφορες επιθυμίες. Επειδή όμως το έργο δουλεύτηκε εν μέσω πανδημίας, μεταμορφώθηκε και συνδέθηκε με κάτι πιο οικουμενικό: με τις καταπιεσμένες επιθυμίες μας. Στην καραντίνα ήμασταν όλοι σαν πλοία που δεν μπορούσαν να φύγουν, να καθελκυσθούν».

Τα πλοία που φύγαν-1
Το «Patrick Henry», το πρώτο φορτηγό πλοίο τύπου λίμπερτι, κατάλληλο για μεταφορά φορτίων εν μέσω πολέμου, καθελκύεται στη Βαλτιμόρη στις 27 Σεπτεμβρίου 1941, ημέρα που έμεινε γνωστή ως «Liberty fleet day». Η σκηνή περιλαμβάνεται στην οπτικοακουστική εγκατάσταση της Μαρίνας Γιώτη «Τελετή καθέλκυσης» (φωτ. Library of Gongress). 

Ελεύθερη μετακίνηση

Αναπαράγοντας αναμνήσεις τελετουργικών καθελκύσεων που έλαβαν χώρα κυρίως στις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες, όταν οι άνθρωποι ήταν πια ικανοί να πιστεύουν σε ένα λαμπρό μέλλον που θα τους εξασφάλιζε η τεχνολογία, η εγκατάσταση της Μαρίνας Γιώτη στοχεύει να ανοίξει ένα διάλογο με το τοπίο του «ταρσανά» και με τις κοινότητες που εργάζονται εκεί, αλλά και να προσκαλέσει τους επισκέπτες να αναστοχαστούν πάνω σε ελπίδες και επιθυμίες ελεύθερης μετακίνησης, που τόσο έχουν περιοριστεί τον τελευταίο ενάμιση χρόνο. Τη μουσική επένδυση του έργου ανέλαβε η συνθέτρια May Roosevelt, η οποία και θα την ερμηνεύσει ζωντανά τη βραδιά των εγκαινίων, με τη βοήθεια του στοιχειωτικού και απόκοσμου ήχου του theremin: «Η διάσταση του συγκεκριμένου μουσικού οργάνου είναι φασματική και η May Roosevelt τη συνέδεσε με τα δικά μου φαντάσματα», λέει η Μαρίνα Γιώτη. 
Φαντάσματα είπατε; «Είναι απλώς ένας τρόπος να προσεγγίζω την ενασχόλησή μου με το αρχείο», εξηγεί η σκηνοθέτρια, «είναι λες και κάποια στοιχειωμένα υλικά επιστρέφουν από το παρελθόν, επειδή έχουμε κάποια θέματα στο παρόν». Συνέβη δηλαδή το ίδιο με όλα τα αρχεία καθελκύσεων που ερεύνησε και, αν ναι, ποια ήταν τα κοινά τους στοιχεία που αναδύονται στο σήμερα; «Σχεδόν σε ολόκληρο τον κόσμο επιλέγεται μια γυναίκα για “νονά” του πλοίου», αποκρίνεται η Μαρίνα Γιώτη. «Συνήθως γίνεται και μια σπονδή – στη Δύση χρησιμοποιείται σαμπάνια, το καλύτερο κρασί. Οι παρευρισκόμενοι ευλογούν το πλοίο ώστε να έχει πολλά και καλά ταξίδια και εγώ αναρωτιέμαι: πότε ήταν η τελευταία φορά που συγκεντρωθήκαμε εμείς για να αποχαιρετήσουμε μια μεγάλη μηχανή και τον κόσμο που μεταφέρει;». Πάει καιρός είναι η αλήθεια. Τουλάχιστον δεν έχουμε πάψει να χρησιμοποιούμε το πλούσιο ναυτικό λεξιλόγιο μεταφορικά, όταν μιλάμε για τα λιμάνια μας, τις ξένες ακτές μας αλλά και τις φουρτούνες ή τα ναυάγιά μας. Για περισσότερα επί του θέματος η Μαρίνα Γιώτη παραπέμπει στο βιβλίο του Χανς Μπλούμενμπεργκ «Ναυάγιο με θεατή» (εκδ. Αντίποδες), προσθέτει όμως κάτι ακόμα: «Το ταξίδι και η ναυσιπλοΐα είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με την ιστορία του ανθρώπου», καταλήγει. «Και όταν γεννιέται ένας άνθρωπος ξεκινάει ένα ταξίδι προς το άγνωστο. Δεν ξέρεις τι θα συμβεί μετά. Το ίδιο κάνει και ένα πλοίο». 

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή