Η ζωή ως δώρο «μέγα καλό και πρώτο»

Το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος παρουσιάζει την «Ελένη» σε σκηνοθεσία Βασίλη Παπαβασιλείου

4' 36" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

«Για ποιο πουκάμισο αδειανό», για «ποιαν Ελένη»; Το ερώτημα για «το όνομα που βαφτίζεται κίνητρο» στριφογύριζε διαρκώς στην παράσταση «Ελένη» του Ευριπίδη και η απάντηση από τον σκηνοθέτη της Βασίλη Παπαβασιλείου ήρθε στην «Κ» αβίαστα: «Ο άνθρωπος δεν αντέχει τον εαυτό του παρά μόνο υπό συνθήκες οι οποίες ευνοούν την ερωτική κατάσταση, δεν υπάρχει άλλος τρόπος να αντέξει τον εαυτό του και να τον υπερβεί. Το πουκάμισο, είτε μισογεμάτο είτε μισοάδειο είτε άδειο, θα είναι πάντα εκεί, θα επινοείται, θα κατασκευάζεται, είναι δηλαδή, με άλλα λόγια, ο δρόμος της ποίησης. Δεν ζούμε για να πετυχαίνουμε σκοπούς αλλά να ανταποκριθούμε στο θαύμα της ύπαρξης. Η ζωή δίνεται άπαξ, είναι δώρο “μέγα καλό και πρώτο” κατά τον Σολωμό, κι εμείς αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να ανταποκριθούμε στο δώρο».

Σαν θείο δώρο, σαν λύτρωση τις καυτές ημέρες του καλοκαιριού αλλά και σαν αποσυμπιεστής μετά τον δύσκολο χειμώνα του εγκλεισμού, ήρθε από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος η ευριπίδεια «Ελένη», μία από τις πολυπληθείς αναγνώσεις της μυθικής προσωπικότητας που μας άφησαν ποιητές, ιστορικοί ρήτορες μετά τη μία και μοναδική του Ομήρου – πηγή έμπνευσης για τους μεταγενέστερους. Τη διδάσκονται οι μαθητές του γυμνασίου αλλά σπάνια ανεβαίνει στο θέατρο αυτή η εκδοχή της «Ελένης», η οποία, σε αντίθεση με τον Ηρόδοτο και τον Ομηρο, δεν πήγε ποτέ στην Τροία παρά μόνο το όνομά της. 

Η ζωή ως δώρο «μέγα καλό και πρώτο»-1
Η Εμιλυ Κολιανδρή στον ρόλο της Ελένης και ο Δημήτρης Κολοβός ως Αγγελιοφόρος Α΄.

Το ΚΘΒΕ διάλεξε τους καλύτερους συντελεστές να αποδώσουν την αντιτραγική τραγωδία που είχε ανεβάσει τη δεκαετία του ’80 ο αείμνηστος Ανδρέας Βουτσινάς. Η χειμερινή παράσταση «Η δεύτερη έκπληξη του έρωτα» του Μαριβώ που σηματοδοτούσε και την επιστροφή του Βασίλη Παπαβασιλείου στο ΚΘΒΕ μετά την παραίτηση από τη δεύτερη κρατική σκηνή το 1998, δεν είχε την τύχη να ανεβεί. Επειτα από δύο και πλέον μήνες προετοιμασίας, η γενική δοκιμή συνέπεσε με το lockdown, τα θέατρα σίγησαν. Επέστρεψε όμως στο «σπίτι του», όπως λέει, τη γενέτειρα Θεσσαλονίκη, για τη θερινή παραγωγή «Ελένη» με την οποία κατεβαίνει στην Επίδαυρο στις 6 Αυγούστου. 

Τραγικό και κωμικό

Ως σκηνοθέτης που έχει εντρυφήσει όσο λίγοι στην «Ελένη», ισορροπώντας ανάμεσα στο τραγικό και στο κωμικό, ενορχήστρωσε μια καλοδουλεμένη παράσταση χωρίς να γλιστρήσει στο μελό. Συνέβαλε τα μέγιστα σε αυτό η μετάφραση από τον έμπειρο φιλόλογο Παντελή Μπουκάλα (στην πρώτη τους συνεργασία) που φώτισε τη διαχρονικότητα του έργου μέσω του λόγου σε ένα κεντημένο κείμενο, σκωπτικό, ιδανικό γι’ αυτήν την κωμικοτραγωδία. «Εχει μεγάλη σημασία η ποιότητα της ενδογλωσσικής μετάφρασης, γιατί ο μεταφραστής με μια έννοια είναι και ο πρώτος σκηνοθέτης».  

Η «Ελένη» ωστόσο είναι «παιδιά πολλών ανθρώπων τα λόγια μας», όπως έλεγε ο Σεφέρης, είναι «η παρηγοριά που εκπέμπει η μουσική όταν παίζεται από όλα τα όργανα» κατά τον Στρέλερ, μας λέει ο Παπαβασιλείου. «Οι ορχήστρες και τα θέατρα όταν κατορθώνουν να πετύχουν τον σκοπό τους είναι έργα σε υψηλές βαθμίδες πολιτισμού. Η νίκη που μπορεί να επιτελέσει ο καθένας είναι ηθική δύναμη που παράγεται από τη συνύπαρξη των ανθρώπων για την εκπλήρωση ενός καλλιτεχνικού στοιχήματος». Το στοίχημα της «Ελένης» υποστήριξαν εξαίσια ο καθένας και από κοινού, όλοι. Ο Αγγελος Μέντης (σκηνικά – κοστούμια) με ένα λιτό σκηνικό παραπέμπει εμφανώς στην αφιλόξενη Αίγυπτο. Τούβλα στο χρώμα της άμμου, στοιβαγμένα σαν Lego έξω από το παλάτι στη χώρα του Νείλου σχηματίζουν πυραμίδες, τον τάφο του Πρωτέα μικρά κτίσματα, πιο χαμηλά από τον άνθρωπο – αυτός εξάλλου πρωταγωνιστεί όπως σε όλα τα αρχαία κείμενα και στην ευριπίδεια Ελένη. Ευρηματικά και τα κοστούμια του, εξυπηρετούν έξυπνα τις υπέροχες  χορογραφίες του Δημήτρη Σωτηρίου και τους πρωταγωνιστές σε εξαίρετες ερμηνείες.

Μείξη στοιχείων

Η Εμιλυ Κολιανδρή (Ελένη) ως σύμβολο πάθους και πόθου, που πρέπει να επιστρατεύσει τη γυναικεία πονηριά για να εξαπατήσει μαζί με τον Μενέλαο τον γοητευμένο από την ομορφιά της άνακτα προκειμένου να επιστρέψουν στην πατρίδα, ο Θέμης Πάνου απολαυστικός, κράτησε σπουδαία τον ρόλο του ως Μενέλαος, η Αγορίτσα Οικονόμου στιβαρή στη ροκ ερμηνεία της ως αδελφή του Θεοκλύμενου, η Εφη Σταμούλη (γερόντισσα) στη σύντομη αλλά δυνατή εμφάνισή της. Ο 15μελής γυναικείος χορός σε διαρκή κίνηση και οι μουσικοί επί σκηνής (Αγγελος Τριανταφύλλου) υπηρετώντας μια ευφάνταστη μείξη στοιχείων που θύμιζε άλλοτε επιθεώρηση άλλοτε μιούζικαλ, τον παλαιό κινηματογράφο ακόμη και ελληνικό πανηγύρι, μας χάρισαν μια παράσταση, σαν ένα δροσερό κοκτέιλ να μοιραστούμε τη χαρά για την επιστροφή μας στο θέατρο, γιατί η χαρά, όπως λέει ο σκηνοθέτης, «είναι επαναστατική πράξη». 

Το κοινό που ανηφόρισε στο Θέατρο Δάσους απόλαυσε την παράσταση, παράλληλα εγκολπώθηκε τις διαχρονικές αξίες αυτής της αντιτραγωδίας: τη διαρκή επικαιρότητα και τη ματαιότητα του πολέμου, τις διαδράσεις ανάμεσα στο είναι και στο φαίνεσθαι, το παιχνίδι μεταξύ γυναικών και ανδρών, την αιώνια πολυθρύλητη «Ελένη» και κάθε Ελένη που υπερασπίζεται το Δίκαιο. 

«Πιστεύω ότι ο 21ος αιώνας είναι αιώνας των γυναικών και από αυτήν την άποψη η Ελένη είναι το πρώτο αφιέρωμα στον 21ο αιώνα», υπογραμμίζει ο Βασίλης Παπαβασιλείου. «Η υποχώρηση του ανδρικού παράγοντα, κάποιοι λένε της πατριαρχίας, που έπαψε να είναι κυνηγός, πολεμιστής, σε συνδυασμό με την τεχνολογική ανάπτυξη π.χ. στις μεθόδους αναπαραγωγής (ένας δότης σπέρματος μπορεί να προκύπτει από αλγόριθμο) είναι ζητούμενο. Ποιο ρόλο έχει πια ο άνδρας σε σχέση με τους ρόλους που είχε, είναι ένα ενδιαφέρον κοινωνικό και φιλοσοφικό ερώτημα. Αν ο 20ός αιώνας ήταν ο αιώνας της γυναίκας και του παιδιού ως φορείς δικαιωμάτων, ο 21ος αιώνας είναι ο αιώνας των γυναικών, άρα στον δρόμο αυτό κατατίθεται και η “Ελένη”, ως αφιέρωμα τιμής στην Ελένη και σε όλες τις Ελένες. Οπως λέει και η Γαλλίδα φιλόσοφος Μπάρμπαρα Κασέν, “Να βλέπεις την Ελένη μέσα σε κάθε γυναίκα”».   

Παραστάσεις: 24/7 Αρχαίο Θέατρο Φιλίππων – Καβάλα, 31/7 Αρχαίο Θέατρο Δίου Πιερίας, 6 και 7/8 Επίδαυρος 

comment-below Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή
MHT