Ας είμαστε ειλικρινείς: ανάμεσα στον Μπράιαν και στον Ρότζερ Iνο, εκείνος με τη μεγαλύτερη δημοφιλία, με τις πολύ περισσότερες πιθανότητες να έχει μελετηθεί προσεκτικά από τον μέσο μουσικόφιλο, είναι ο πρώτος, ο κατά έντεκα χρόνια μεγαλύτερος αδελφός. Αλλωστε μιλάμε για έναν συνθέτη, παραγωγό και θεωρητικό της μουσικής, που παρότι δεν διέπρεψε σε κάποιο μουσικό όργανο, κατάφερε όχι μόνο να βαπτίσει, αλλά και να διαμορφώσει το ιδίωμα της ambient, καθώς και να επηρεάσει τη σύγχρονη μουσική με τρόπους φανερούς, μα και υπόγειους: με τη συμμετοχή του ως ειδικός επί των συνθεσάιζερ και των ηχητικών εφέ στους πρώιμους Roxy Music, με την καθοριστική συμβολή του στην περίφημη «τριλογία του Βερολίνου» του Ντέιβιντ Μπόουι, με τις παραγωγές του σε άλμπουμ των Talking Heads, U2 και Coldplay, με την ικανότητά του να χρησιμοποιεί το στούντιο ως κανονικό μουσικό όργανο και φυσικά, με τους θρυλικούς για τους μύστες δίσκους του, «Here Come the Warm Jets» και «Ambient 1: Music for Airports».
Η παράθεση ενός συνοπτικού βιογραφικού του Ρότζερ Ινο μοιάζει σαν να το καταδικάζει σε σύγκριση με εκείνο του μεγαλύτερου αδελφού. Αξίζει όμως να φανούν οι διαφορές τους: ο Ρότζερ Ινο έμαθε να παίζει ευφώνιο στα δώδεκά του, σπούδασε μουσική και ένα διάστημα περιδιάβαινε το Λονδίνο ως μουσικός δρόμου. Στις αρχές της δεκαετίας του ’80 ήταν μουσικοθεραπευτής σε ένα νοσοκομείο του Σάφολκ, όπου τα δύο αδέλφια μεγάλωσαν. Το 1983 ήρθε η πρώτη συνεργασία με τον ήδη διάσημο Μπράιαν, ο οποίος ζήτησε από τον Ρότζερ να βάλει ένα χεράκι στο άλμπουμ «Apollo: Atmospheres and Soundtracks», που ηχογραφήθηκε για τις ανάγκες ενός ντοκιμαντέρ με θέμα τα διαστημικά προγράμματα Apollo. Οι δικές του πρώτες δουλειές, όπως τα «Voices» και «Between Tides» βασίζονταν σε μια ambient ελαφρώς πιο περίπλοκη αρμονικά από εκείνη του Μπράιαν, ενώ αργότερα θα καταπιανόταν με την κλασική μουσική και με συνθέτες υποφωτισμένους, όπως ο Γερμανός Χανς Φρίντριχ Μίκεελσεν. Συνεισέφερε επίσης μουσικά σε αρκετές ταινίες, μεταξύ των οποίων η «Opera» του Ντάριο Αρτζέντο και το «Dune» του Ντέιβιντ Λιντς, στο οποίο επίσης συνεργάστηκε με τον αδελφό του.
Είτε εξαιτίας αυτής της σταθερότητας στις συνεργασίες τους είτε γιατί η αναγγελία της είδησης χαροποίησε αρκετούς μουσικόφιλους, είτε, τέλος, επειδή κάθε εγχείρημα που αναλαμβάνεται από αδέλφια εκπέμπει μια ακαθόριστη ζεστασιά, η συναυλία που ο Μπράιαν και ο Ρότζερ Ινο θα πραγματοποιήσουν στο Ηρώδειο στις 4 Αυγούστου στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, μοιάζει να αγνοεί οποιεσδήποτε συγκρίσεις. Χαρακτηρίζεται κατ’ αρχήν ως «ιστορική»: οι δυο τους θα βρεθούν για πρώτη φορά επί σκηνής, ο ίδιος ο Μπράιαν Ινο δεν έχει ξαναπαίξει στην Ελλάδα (αν και είχε παρουσιάσει την ηχητική εγκατάσταση «The Ship» στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση το 2016), ενώ επιπλέον αξία προσδίδουν στο γεγονός το Ηρώδειο και η περιζήτητη από τους μουσικούς ακουστική του. Το βασικό κίνητρο πίσω από την παρθενική κοινή συναυλία των δύο αδελφών έχει και αυτό τη σημασία του και δεν είναι άλλο από τον πρώτο ολοκληρωμένο δίσκο που ηχογράφησαν μαζί: το «Mixing Colors» κυκλοφόρησε το 2020 από τη δισκογραφική εταιρεία Deutsche Grammophon και ορισμένα αποσπάσματά του θα παρουσιαστούν στο Ηρώδειο, μαζί με κομμάτια από τα προσωπικά άλμπουμ των δύο μουσικών, καθώς και ολοκαίνουργιο υλικό.
Το «Mixing Colors» είναι ένας δίσκος στοχαστικός, ήρεμος και εσωτερικός, το ακριβώς αντίθετο από έναν κόσμο που ενίοτε μοιάζει σαν να καταρρέει θορυβωδώς. Δεν είναι παράξενο ότι η προετοιμασία του άλμπουμ πήρε 15 χρόνια. Στη διάρκειά τους, ο Ρότζερ Ινο ηχογραφούσε τα δικά του μέρη και τα έστελνε στον Μπράιαν, για να τα «πειράξει». Ηταν σαν μια μουσική συνομιλία εξ αποστάσεως, τις λεπτομέρειες και το πνεύμα της οποίας τα εξηγούσαν οι αδελφοί Ινο σε μια συνέντευξη Τύπου που έδωσαν στις αρχές του Ιουλίου ενόψει της συναυλίας τους. Οπως έλεγε τότε ο Ρότζερ Ινο, τα κομμάτια που συνέθετε, τα έστελνε στον αδελφό του εν είδει καρτ ποστάλ. Ο Μπράιαν συμπλήρωνε: «Η δική μου συνεισφορά έλαβε χώρα μέσα σε τρένα. Δουλεύω πολύ στα τρένα, όταν έχω κάποιο ταξίδι. Παρατηρούσα λοιπόν την ύπαιθρο και τροποποιούσα το κομμάτι ώστε να ταιριάζει με την εσωτερική μου κατάσταση. Και η μουσική, ένα είδος ταξιδιού είναι, παρότι δεν σε οδηγεί πουθενά συγκεκριμένα και δεν έχει μόνο έναν σταθμό αποβίβασης».
Οι γνώστες θα παρατηρήσουν εδώ ότι και ένα από τα πιο αγαπητά άλμπουμ του Μπράιαν Ινο παραπέμπει στην έννοια του ταξιδιού: Το «Ambient 1: Music for Airports» του 1978 θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως η απόπειρα ενός μουσικού να δημιουργήσει το μουσικό ισοδύναμο μιας τοπιογραφίας και τα ηχοτοπία του έθεσαν τις βάσεις της ambient ως κατεξοχήν ατμοσφαιρικής και εγκεφαλικά ή και πνευματικά προσανατολισμένης μουσικής. Η συγγένειά της με την κλασική μουσική δεν είναι μακρινή και έτσι, μοιάζει φυσική η επιλογή της Deutsche Grammophon να κυκλοφορήσει το «Mixing Colors». Το εξηγούσε καλύτερα ο Μπράιν Ινο σε εκείνη τη συνέντευξη Τύπου: «Παρόλο που είναι μια δισκογραφική εταιρεία κλασικής μουσικής, πειραματίζεται με πολλά είδη. Η πρώτη ηχογράφηση που συμμετείχα ήταν ένας δίσκος του πειραματικού συνθέτη Κορνίλιους Κάρντιου στην Deutsche Grammophon, όταν ήμουν μέλος της ορχήστρας του. Πιστεύω ότι η αβανγκάρντ είναι κλασική μουσική που δεν έχει παλιώσει ακόμα».
Τι γίνεται όμως όταν η μουσική δεν παλιώνει ακριβώς, αλλά φτάνει στους ανθρώπους μέσα από νέα κανάλια και υπό νέες συνθήκες; Αλλαξε άραγε η πανδημία τον τρόπο πρόσληψης της μουσικής ή και τις χρήσεις της, όπως επισημαίνουν όσοι εστιάζουν στις θεραπευτικές ιδιότητές της; Για να απαντήσει στην ερώτηση, ο Ρότζερ Ινο είχε αναφερθεί στις περιπτώσεις που η τέχνη του χρησιμοποιείται με στόχο όχι τη διασκέδαση, αλλά τη βελτίωση των διαπροσωπικών σχέσεων, τον διαλογισμό, ακόμα και τη ρύθμιση των σφυγμών ενός ανθρώπου. Ο Μπράιαν είχε σταθεί σε κάτι γενικότερο: «Η μουσική πλέον μας παραδίδεται μέσω downloading και streaming. Κάποιοι το βλέπουν ως αρνητικό, εγώ όμως πιστεύω ότι είναι απλώς μια διαφορετική προέκταση της σχέσης μας με τη μουσική. Οσο για την ambient, είναι αλήθεια πως οι άνθρωποι συνειδητοποίησαν ότι όπως αγαπάμε τη μουσική που μας ανεβάζει, που μας κάνει να χορεύουμε, έτσι μπορούμε να αγαπάμε και εκείνη που μας ηρεμεί, που μας κάνει να σκεφτόμαστε. Είναι ένα ιδεώδες που στην ιστορία της ποπ μουσικής χρειάστηκε καιρό για να διαδοθεί. Κάποτε η ποπ θεωρούνταν κατάλληλη για να χαρίσει ενέργεια και αντοχή σε 19χρονους. Εγώ δεν είμαι 19 χρόνων. Προτιμώ μια μουσική με ευρύτερη συναισθηματική εμβέλεια».
Πολλά άλλαξε φυσικά η πανδημία, αν και όχι όσα θα ήθελε ο Ρότζερ Ινο. «Η πρώτη καραντίνα ήταν μια ευκαιρία να επανεκτιμήσουμε κάποια πράγματα, όμως απογοητεύτηκα όταν είδα μια ουρά έξι χιλιομέτρων έξω από ένα μπεργκεράδικο. Ο κόσμος μπορούσε να αλλάξει, αλλά δεν συνέβη», έλεγε ο μουσικός. Ο αδελφός του ήταν λίγο πιο αισιόδοξος: «Νομίζω ότι ο κόσμος συνειδητοποίησε ποιοι άνθρωποι είναι σημαντικοί για τις κοινωνίες μας. Δεν είναι οι μάνατζερ των hedge funds, αλλά οι επιστήμονες, το νοσηλευτικό προσωπικό, οι άνθρωποι που εργάζονται στην καθαριότητα και συνέβαλαν στην ανάσχεση της πανδημίας», ανέφερε.
Κοινωνικές ανησυχίες
Πολιτικοποιημένοι καθώς είναι και οι δύο –ο Μπράιαν είναι και μέλος του DiEM25 του Γιάνη Βαρουφάκη– οι αδελφοί Ινο έθιξαν πολλά κοινωνικά ζητήματα, μεταξύ των οποίων η αύξηση της ανισότητας τη στιγμή που «κάποιοι άνθρωποι γίνονται γελοιωδώς πλούσιοι» (Μπράιαν), η συντηρητικοποίηση της Βρετανίας με επικεφαλής έναν πρωθυπουργό, τον Μπόρις Τζόνσον, που δηλώνει αυτοδημιούργητος αλλά όπως και ο Ντόναλντ Τραμπ πορεύτηκε με λεφτά του πατέρα του (Ρότζερ), και αρκετά ακόμα. Το Διάστημα δεν έλειψε και όχι μόνο επειδή η ambient είναι μια μουσική ιδανική για αστροπαρατήρηση. «Ο Τζεφ Μπέζος είναι ο διάβολος προσωποποιημένος και όλοι νομίζουν ότι αυτό που κάνει είναι υπέροχο», έλεγε ο Ρότζερ Ινο. Ο Μπράιαν είχε εκφράσει ήδη την απογοήτευσή του. «Είναι μια εικόνα θλιβερή», παρατηρούσε, «να βλέπεις πάμπλουτους ανθρώπους να ανταγωνίζονται μεταξύ τους στο Διάστημα, ενώ διοικούν “γαλέρες” όπως η Amazon και φοροδιαφεύγουν. Είναι πραγματικά θλιβερό: κάνουν επίδειξη ο ένας στον άλλο. Από την άλλη, διαστημικά προγράμματα όπως το Apollo, εγχειρήματα σαν το Manhattan Project, παρήγαγαν εντυπωσιακά αποτελέσματα. Θα ήθελα να δω ένα διαστημικό πρόγραμμα που θα φέρνει στο προσκήνιο το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής. Δεν είμαι εναντίον της τεχνολογίας αιχμής, την οποία αξιοποιώ, αλλά είμαι εναντίον των ανθρώπων που θεωρούν ότι το μέλλον μας είναι στον Αρη, επομένως μπορούμε να καταστρέψουμε εντελώς αυτόν τον πλανήτη».