«Χαμένες» κινηματογραφικές κόπιες δεκαετιών, επικίνδυνα διαρρέοντα χημικά και μια επείγουσα επιχείρηση διάσωσης καταμεσής του καύσωνα στο κέντρο της Αθήνας. Το παραπάνω θα μπορούσε να αποτελεί και σενάριο ταινίας, ωστόσο η πραγματικότητα όσων διαδραματίστηκαν την περασμένη εβδομάδα ήταν μάλλον πιο πεζή. Σύμφωνα με όσα μας ανέφερε η πληρεξούσιος δικηγόρος των ιδιοκτητών του κτιρίου της οδού Χίου 53, όπου φυλάσσονταν οι περίπου 500 μπομπίνες με αρνητικά και κόπιες οπτικοακουστικών έργων, η ίδια ενημέρωσε τους αρμόδιους φορείς (υπουργείο Πολιτισμού και Εθνικό Κέντρο Οπτικοακουστικών Μέσων) για διαρροή χημικών στον χώρο, τα οποία θα μπορούσαν να βλάψουν το συγκεκριμένο υλικό.
Το ΥΠΠΟΑ κινητοποιήθηκε μέσω του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου, το οποίο μετέφερε τις μπομπίνες σε δικό του χώρο –πολύ πιο ασφαλή αλλά όχι απολύτως κατάλληλο– για προσωρινή τουλάχιστον φύλαξη. «Αυτό που προέχει τώρα είναι να γίνει η καταλογογράφηση του υλικού για να δούμε αρχικά με τι έχουμε να κάνουμε, αφού φαίνεται πως εκτός από ταινίες, υπάρχει ακόμα ακουστικό υλικό, αποσπάσματα αλλά και διαφημιστικά, τα οποία μπορεί να αποδειχθούν πολύτιμα για κάποιον μελλοντικό μελετητή. Στη συνέχεια βέβαια τα πάντα θα πρέπει να αποδοθούν στους νόμιμους ιδιοκτήτες τους ή εφόσον εκείνοι συμφωνούν, να προωθηθούν για ψηφιοποίηση στο αρμόδιο ΕΚΟΜΕ», μας λέει ο πρόεδρος του ΕΚΚ, Μάρκος Χολέβας.
Ξεκαθαρίζοντας πως τα συγκεκριμένα έργα δεν αποτελούν επ’ ουδενί ιδιοκτησία κανενός δημόσιου φορέα αλλά των δημιουργών/παραγωγών ή των κληρονόμων τους, μιλάει για την περαιτέρω αξιοποίησή τους: «Από την πλευρά μας είμαστε διατεθειμένοι να βοηθήσουμε στην αποκατάσταση και στην απόδοση στο κοινό των έργων· άλλωστε ένας από τους σκοπούς μιας διάσωσης είναι να πλουτιστεί μια πολιτιστική κληρονομιά και να γίνει προσβάσιμη στις επόμενες γενιές». Δεν ήταν όμως μόνο η συγκεκριμένη αποθήκη που περιείχε σημαντικά έργα Ελλήνων κινηματογραφιστών, από το «Λιβάδι που δακρύζει» του Αγγελόπουλου, μέχρι τις πιθανότατα «ορφανές» (με την έννοια ότι δεν ανήκουν σε κάποιον κληρονόμο) «Κρυστάλλινες νύχτες» της Τώνιας Μαρκετάκη, αλλά και δύο ακόμα γειτονικές.
Ο Γιώργος Τσεμπερόπουλος, σκηνοθέτης και σημερινός πρόεδρος της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου, ήταν από εκείνους που εδώ και μια δεκαετία κάνουν εκκλήσεις για το ζήτημα της διάσωσης των αρχείων, μέσα και από την Ενωση Σκηνοθετών Παραγωγών Ελληνικού Κινηματογράφου.
«Πριν από πέντε χρόνια, εγώ μαζί με μερικούς ακόμα κινηματογραφιστές (Π. Βούλγαρης, Σ. Γκορίτσας, Δ. Αράπογλου, Π. Χούρσογλου, Αλ. Καρδαράς) κάναμε τις νομικές ενέργειες και καταφέραμε να πάρουμε τα έργα μας από τις αποθήκες. Πολλοί άλλοι ωστόσο δεν έχουν κινηθεί με αποτέλεσμα να βρεθούν τρεις διαφορετικοί ιδιοκτήτες με χώρους γεμάτους από υλικά που ανήκουν κυριολεκτικά σε εκατοντάδες άλλους ανθρώπους. Από τη στιγμή που γίναμε Δ.Σ. στην Ακαδημία, έχουμε μεταφέρει επανειλημμένα πως πρέπει να παρέμβει η πολιτεία για τη διάσωση του αρχείου. Ακόμα και με τον τρόπο που τελικά έγινε, είναι πολύ σημαντικό να μαζευτούν πλέον όλα τα έργα και από τις τρεις αποθήκες και να καταλογογραφηθούν.
Ταυτόχρονα τα δύο αρμόδια υπουργεία (ΥΠΠΟΑ και Ψηφιακής Διακυβέρνησης) μπορούν να εκδώσουν μια κοινή απόφαση προκειμένου να καθησυχαστεί η κινηματογραφική κοινότητα ότι δεν γίνεται κάτι αυθαίρετα και εκτός νομιμότητας», σημειώνει ο ίδιος.
Τα επόμενα βήματα
Ηδη από την ίδρυσή του επί ΣΥΡΙΖΑ αλλά και σύμφωνα με επιπλέον τροπολογία που ψηφίστηκε το περασμένο καλοκαίρι, το ΕΚΟΜΕ είναι πλέον αρμόδιο για τη δημιουργία εθνικού αποθετηρίου της οπτικοακουστικής κληρονομιάς αλλά και την ψηφιοποίηση – διάσωσή της. Ο πρόεδρος του οργανισμού, Πάνος Κουάνης, μας μιλάει για τα επόμενα βήματα τόσο αναφορικά με το αρχείο της οδού Χίου, όσο και με το υπόλοιπο υλικό που σήμερα πιθανώς φθείρεται ή παραμένει αναξιοποίητο: «Για τα διασωθέντα της περασμένης εβδομάδας υπάρχει έτοιμος χώρος με τις κατάλληλες συνθήκες ψύξης και υγρασίας, θα μεταφερθούν εκεί αμέσως μετά τη δουλειά που θα γίνει στο ΕΚΚ», ενώ σημειώνει πως υπάλληλοι του ΕΚΟΜΕ σε συνεργασία με εκείνους του ΕΚΚ επιθεώρησαν χθες και τις άλλες δύο αποθήκες στο Μεταξουργείο.
«Οσον αφορά την ψηφιοποίηση αυτή απαιτεί σοβαρές εγκαταστάσεις τις οποίες έως τώρα δεν διαθέταμε. Ωστόσο, με βάση και το κονδύλι ύψους 10 εκατ. ευρώ που έχουμε εξασφαλίσει από το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων, έχουμε προχωρήσει ήδη στην ψηφιοποίηση αρκετών ακουστικών αρχείων (κυρίως μουσική και διαλέξεις), ενώ τώρα ξεκινάμε τη διαδικασία για έναν μεγάλο αριθμό φωτογραφιών.
Η κινηματογραφική ψηφιοποίηση θα γίνει οργανωμένα σε καινούργιο μεγάλο κτίριο, το οποίο ανήκει στο Δημόσιο και πρόκειται να μετατραπεί σε ένα υπερσύγχρονο κέντρο ψηφιοποίησης – εθνικό αποθετήριο μέσα στον επόμενο ένα με ενάμιση χρόνο. Και φυσικά το σημαντικό είναι να τα αξιοποιήσουμε όλα αυτά όπως γίνεται στο εξωτερικό, με οργανισμούς όπως το βρετανικό BFI. Οι δυνατότητες είναι πάρα πολλές, από ένα σύγχρονο μουσείο κινηματογράφου, μέχρι εκπαιδευτικά και ερευνητικά προγράμματα, υλικό για ντοκιμαντέρ κ.ο.κ.».