«Ομορφο είναι ό,τι ο καθένας ερωτεύεται». Αποδίδοντας στα νέα ελληνικά τον γνωστό στίχο της ποιήτριας Σαπφούς, ο καθηγητής Νικόλαος Σταμπολίδης εκφράζει μια από τις βασικές αρχές της αρχαιολογικής έκθεσης «Κάλλος», που από αύριο ανοίγει για το κοινό: ανεξάρτητα από τη μόδα και τα πρότυπα του ωραίου σε κάθε εποχή, η ομορφιά συνδέεται πρωτίστως με το βλέμμα του άλλου, εκείνου που κοιτάζει. «Η λέξη “ωραιότητα”», λέει ο καθηγητής, «συνδέεται με τη νεότητα, η λέξη “ομορφιά” με την εξωτερική εμφάνιση, αλλά το “κάλλος”, που εκφράζει την αρχαία ελληνική κοσμοθεωρία, συνδέει το σώμα με την ψυχή, την εξωτερική εμφάνιση με την αρετή και το ήθος».
Πολλές φορές έως τώρα είχαμε τη χαρά να επισκεφθούμε ανάλογου μεγέθους και ποιότητας αρχαιολογικές εκθέσεις, τις οποίες το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης και ο επί 25 χρόνια διευθυντής του, Νικόλαος Σταμπολίδης, οργάνωσαν και παρουσίασαν. Εχουμε δει αφιερώματα στον έρωτα, στον θάνατο, στην υγεία, στο χρήμα. Η συγκεκριμένη έκθεση αποτέλεσε και πάλι μια πρόκληση, τόσο ως προς τη σύλληψη και τον σχεδιασμό όσο και ως προς την υλοποίησή της. Παρουσιάζει περίπου 320 έργα, από την αρχική επιλογή 600 υποψήφιων εκθεμάτων.
Μουσειολογική μελέτη
Οι δύο επιμελητές, ο κ. Σταμπολίδης και ο δρ Ιωάννης Φάππας, ταξίδεψαν σε όλη την Ελλάδα, ερεύνησαν μπαίνοντας σε κλειστά –λόγω της πανδημίας– μουσεία, άνοιξαν τις αποθήκες τους και ήρθαν σε επικοινωνία με αντίστοιχους φορείς στο εξωτερικό, έτσι ώστε ο επισκέπτης του «Κάλλους» να δει συγκεντρωμένα και άψογα «ενορχηστρωμένα» από τη μουσειολογική μελέτη, εκθέματα που προέρχονται από 52 εφορείες αρχαιοτήτων της μητροπολιτικής και νησιωτικής χώρας, 9 ιταλικά μουσεία και το Museo Gregoriano Etrusco του Βατικανού – οι αρχαιότητες από τη Μεγάλη Ελλάδα συμβάλλουν στην κατανόηση του φαινομένου της διασποράς της έννοιας του κάλλους και στις αποικίες της Δύσης. Στη συντριπτική τους πλειονότητα τα συγκεκριμένα έργα βγαίνουν από το «σπίτι» τους για πρώτη φορά.
«Οπως έκανα πάντοτε, έτσι και για τη συγκεκριμένη έκθεση επισκέφθηκα ο ίδιος τους χώρους για να δω επιτόπου τα έργα. Δεν μπορεί μια φωτογραφία ή ένας κατάλογος να αναπληρώσει το βίωμα του φυσικού περιβάλλοντος», σχολιάζει ο κ. Σταμπολίδης. «Επιπλέον, μου αρέσει να συναναστρέφομαι τους ανθρώπους. Η σχέση μου μαζί τους και ιδιαίτερα με τους συναδέλφους μου αρχαιολόγους, είναι βασικό συστατικό της επιτυχίας αυτών των πολυσυλλεκτικών εκθέσεων. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, μιλώντας για την υπέρτατη ομορφιά, συλλάβαμε και εκτελέσαμε μια παρουσίαση που περιμένει τον επισκέπτη να “ντύσει” με τα δικά του νοήματα και αισθήματα το κάθε έκθεμα, για να καθρεφτίσει πάνω του τον πραγματικό, αλλά και τον ιδανικό εαυτό του».
Η έκθεση διαρθρώνεται σε 10 ενότητες –ενδεικτικά αναφέρουμε: «Κάλλος θνητών», «Καλλιστεία θεοτήτων», «Δαιμονικό κάλλος», «Καλλωπισμός», και τη συγκινητική τελευταία ενότητα των «Ωραίων αώρων»– τις οποίες μπορεί ο επισκέπτης να περιδιαβεί με ποικίλους τρόπους. Τα εκθέματα που επιλέχθηκαν χρονολογούνται κυρίως από τον 7ο έως και τον 1ο αι. π.Χ., δηλαδή από την αρχαϊκή έως και την ελληνιστική περίοδο και συμπληρώνονται από ελάχιστα έργα των ρωμαϊκών χρόνων, σε περιπτώσεις όπου πρωτότυπα έργα των προηγούμενων περιόδων έχουν σωθεί μόνο σε αντίγραφα. Το κάλλος αποτυπώνεται μέσα από έναν τεράστιο πλούτο και ποικιλία αρχαιοτήτων, όπως αγάλματα, αγγεία, όστρακα, κάτοπτρα, κοσμήματα, αρωματοδόχα ληκύθια, χρηστικά είδη καλλωπισμού (κρέμες, χρώματα κτλ), πήλινα, λίθινα, μετάλλινα έργα και τερακότες διαφόρων περιόδων –κυρίως αρχαϊκά, κλασικά και ελληνιστικά–, ειδώλια και εργαλεία κόμμωσης, όπως σιδερένια ψαλίδια, χτενάκια, καθρέφτες, στολίδια για τα μαλλιά.
Η εξαιρετική σε πλούτο και παλμό ξενάγηση που μας προσέφερε χθες ο καθηγητής στις αίθουσες του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης θα μπορούσε να εκληφθεί και ως ένας αποχαιρετισμός, καθώς από τις 14 Σεπτεμβρίου έχει αναλάβει τα νέα του καθήκοντα ως γενικός διευθυντής του Μουσείου Ακρόπολης. Τον ρωτάμε πώς βιώνει αυτή τη μετάβαση. «Το να φεύγω με “Κάλλος” από το μουσείο που υπηρέτησα επί ένα τέταρτο του αιώνα, και να ανηφορίζω προς την αρχαιοελληνική καλαισθησία που αντιπροσωπεύεται από το Μουσείο της Ακρόπολης, είναι μια τύχη αγαθή που η θεά Τύχη, στην οποία πίστευαν οι αρχαίοι, φαίνεται ότι μου φύλαξε», απαντά.
Διάρκεια έως 16.1.22.
Η έκθεση πραγματοποιείται σε συνεργασία με το ΥΠΠΟ, με υποστήριξη της L’Oréal.