O Πίτερ Φράνκοπαν, καθηγητής Παγκόσμιας Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και διευθυντής του Κέντρου Βυζαντινής Ερευνας «Σταύρος Νιάρχος, είναι γνώριμος στο ελληνικό κοινό. Το βιβλίο του «Η Πρώτη Σταυροφορία: Το κάλεσμα της Ανατολής» έχει μεταφραστεί στα ελληνικά (εκδ. Αλεξάνδρεια), ενώ τα «The Silk Roads» και «The new Silk Roads» (εκδ. Bloomsbury) βρίσκονται στη διαδικασία μετάφρασης. Την ερχόμενη Πέμπτη 7 Οκτωβρίου θα είναι ο πρώτος ομιλητής στην ετήσια σειρά διαλέξεων προς τιμήν της Θάλειας Ποταμιάνου, διαλέξεις που επικεντρώνονται στην επιρροή του ελληνικού πολιτισμού. Ο ίδιος ο κ. Φράνκοπαν επισημαίνει στην «Κ» ότι θα προσπαθήσει να θέσει ερωτήματα για τα οποία δεν γνωρίζει την απάντηση, όπως για παράδειγμα από πού προήλθε ο ελληνικός κόσμος της κλασικής Χρυσής Εποχής της αρχαιότητας και πού τελικά εξαφανίστηκε.
Συχνά, ο Πίτερ Φράνκοπαν επιλέγει να βγει από το καβούκι του πανεπιστημιακού και διανοούμενου. Ενα παράδειγμα είναι η σειρά από podcasts τα οποία ηχογραφεί και αφορούν ακόμη και ζητήματα της τρέχουσας επικαιρότητας. Στη συνέντευξή μας είχαμε την ευκαιρία να συζητήσουμε για την έλλειψη οδηγών στη Βρετανία, που έχει οδηγήσει στην αδυναμία τροφοδοσίας της αγοράς καυσίμων. Σκοπός του, λέει ο κ. Φράνκοπαν, είναι να μπορέσει να συνομιλήσει με περισσότερους ανθρώπους, έξω από τα πολύ στενά όρια της πανεπιστημιακής γνώσης.
Η αντιμετώπιση της Ευρασίας ως κατεξοχήν πεδίου της παγκόσμιας ιστορίας δεν θα μπορούσε παρά να οδηγήσει τον γράφοντα στην ανάγκη να ρωτήσει εάν πράγματι αυτή η διάχυτη αίσθηση περί παρακμής της Δύσης και ανόδου της Ανατολής είναι αιτιολογημένη. «Η Ιστορία δεν στέκεται ακίνητη», υπογραμμίζει ο κ. Φράνκοπαν και επισημαίνει ότι η πανδημία λειτούργησε ως επιταχυντής της ανόδου της Ανατολής στο παγκόσμιο στερέωμα. Οπως λέει, υπάρχουν τρεις αιτίες γι’ αυτό. Κατ’ αρχάς τα δύο τρίτα του πληθυσμού του πληθυσμού ζουν ανατολικά της Κωνσταντινούπολης (χρησιμοποιεί πάντα στα αγγλικά τον όρο Constantinople). Ως εκ τούτου, υπάρχουν περισσότερα στόματα που πρέπει να τραφούν, περισσότεροι άνθρωποι που γίνονται πλούσιοι, πλουσιότεροι ή και φτωχότεροι. Αυτές οι τάσεις είναι τεράστιες και οδηγούν τις παγκόσμιες αγορές, κατά τον Φράνκοπαν.
Η δεύτερη αιτία αφορά την επίδραση των αποφάσεων που λαμβάνονται στον πλανήτη. «Οι αποφάσεις είναι πολύ πιο σημαντικές για το Πεκίνο, την Καμπούλ, το Ριάντ, την Τεχεράνη απ’ ό,τι για τη Μαδρίτη, την Αθήνα, τη Στοκχόλμη», σημειώνει ο κ. Φράνκοπαν, ο οποίος υπογραμμίζει ότι η Ευρώπη στην πραγματικότητα δεν είναι τεχνολογικά ιδιαίτερα ανεπτυγμένη. Ωστόσο διαχωρίζει πλήρως τις ΗΠΑ, τονίζοντας ότι οι αμερικανικές κινήσεις είναι διακριτές και σε εντελώς διαφορετικό επίπεδο.
Η τρίτη αιτία είναι η εδραίωση της Κίνας και της κινεζικής επιρροής στις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες. Προκειμένου να υπογραμμίσει το μέγεθος της αύξησης του ρυθμού ανάπτυξης της κινεζικής οικονομίας, ο κ. Φράνκοπαν σημειώνει ότι μόνο φέτος, η κατανάλωση καυσίμων στην Κίνα ανέβηκε κατά 20%.
Η Ευρώπη δεν έχει και το καλύτερο πρόσφατο ιστορικό διαχείρισης κρίσεων, με τρόπο που να μη θίγει τις ευρωπαϊκές χώρες.
Δεν πρόκειται, συνεχίζει, για ένα στοιχείο που αφορά αποκλειστικά την οικονομία, αλλά παράγει και πολιτικές συμπεριφορές, μετατοπίσεις και νέες ευκαιρίες. Η αύξηση της κατανάλωσης ενέργειας κατ’ αρχάς, όπως λέει, επιδρά στη Ρωσία και στις πετρομοναρχίες του Περσικού Κόλπου, οι οποίες, πρακτικά, καλούνται να εξισορροπήσουν τις εξαγωγές τους που δεν θα πρέπει να απευθύνονται προς μία κατεύθυνση, αλλά σε δύο και μάλιστα ανταγωνιστικές.
Η οικονομία, από την άλλη, σημειώνει ο ίδιος, φαίνεται ότι λειτουργεί κατευναστικά στην εξωτερική πολιτική των κρατών της Δύσης και κυρίως της Ευρώπης. Επισημαίνει ότι σε ένα χρόνο οι εξαγωγές από την κινεζική επαρχία της Σιντζιάνγκ προς την Ευρώπη αυξήθηκαν κατά 140%. Πρόκειται για την επαρχία στην οποία ζει η μειονότητα των μουσουλμάνων Ουιγούρων. Η Ε.Ε. καταγγέλλει την Κίνα για την καταπίεση των Ουιγούρων, όχι όμως σε βαθμό που να διακινδυνεύει τις σχέσεις με το Πεκίνο. Κατά τον Φράνκοπαν αυτό επεκτείνεται και στα κράτη-μέλη με μεγάλες βιομηχανίες. «Η Γερμανία ενδιαφέρεται για την εμπορική σχέση με την Κίνα, δεν υπάρχει χώρος για ανθρώπινα δικαιώματα», λέει χαρακτηριστικά ο καθηγητής της Οξφόρδης.
Για τον κ. Φράνκοπαν είναι πράγματι ζήτημα να βρεθεί ένας νέος τρόπος λειτουργίας και ένταξης της Ευρώπης στον παγκόσμιο χάρτη. Ωστόσο, κάτι τέτοιο δεν είναι εύκολο, λόγω των πολύ διαφορετικών αντιλήψεων μέσα στην ίδια την Ευρώπη. Ως πολύ καλός γνώστης της ελληνικής πραγματικότητας, ο κ. Φράνκοπαν δεν παραλείπει να αναφέρει τα παραδείγματα της κινεζικής επένδυσης στο λιμάνι του Πειραιά αλλά και της γερμανικής Fraport, που έχει εξαγοράσει 14 περιφερειακά αεροδρόμια στην Ελλάδα. Και τονίζει ότι συχνά ακούγεται μάλλον παράδοξο η πρώτη επένδυση να εμφανίζεται ως ιμπεριαλιστική και η δεύτερη όχι. Και γενικά θεωρεί ότι η Ευρώπη –με πλέον ενδεικτικό παράδειγμα τη διαχείριση της ελληνικής κρίσης– δεν έχει και το καλύτερο πρόσφατο ιστορικό διαχείρισης κρίσεων, με τρόπο που να μη θίγει τις ευρωπαϊκές χώρες.
ΗΠΑ και Αφγανιστάν
Στην ερώτηση εάν η αποχώρηση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν μπορεί να συγκριθεί ιστορικά με την κατάρρευση της ρωμαϊκής Βρετανίας, ο κ. Φράνκοπαν απαντά αρνητικά. Οπως λέει, οι ΗΠΑ είναι ακόμη μια πανίσχυρη υπερδύναμη με τεράστιες στρατιωτικές δυνατότητες. Και όπως συμπληρώνει, η ήπια ισχύς των ΗΠΑ, μέσω της μουσικής, του κινηματογράφου, της λογοτεχνίας, είναι τέτοια που δεν θυμίζει σε τίποτα την «αργή δύση» της ρωμαϊκής Βρετανίας.
Αν ο ανταγωνισμός Κίνας – ΗΠΑ μπορεί να οδηγήσει σε ένα νέο Ψυχρό Πόλεμο ή και σε κάποια θερμή αντιπαράθεση, ο κ. Φράνκοπαν εκτιμά πως διακυβεύονται πολλά. Θυμίζει πάντως ότι και ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος ξέσπασε έπειτα από ένα φαινομενικά απρόσμενο γεγονός, τη δολοφονία του Αυστριακού αρχιδούκα.
Το βιβλίο του «Η Πρώτη Σταυροφορία: Το κάλεσμα της Ανατολής» κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδ. Αλεξάνδρεια. Το βιβλίο του «Η Πρώτη Σταυροφορία: Το κάλεσμα της Ανατολής» κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδ. Αλεξάνδρεια. Το βιβλίο του «Η Πρώτη Σταυροφορία: Το κάλεσμα της Ανατολής» κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδ. Αλεξάνδρεια.