Εκ πρώτης όψεως η εγκατάσταση που αποτελεί το κεντρικό έργο της αναδρομικής έκθεσης του εικαστικού Γιώργου Τσακίρη στην γκαλερί Roma είναι απολύτως παράξενη. Μέσα σε έναν μεγάλο γυάλινο κλωβό με ύψος 3 και πλάτος 2,5 μέτρα κρέμονται 18 κορμοί δέντρων. Είναι κούτσουρα σαν αυτά που θα καίγαμε στο τζάκι και φωτίζονται από ηλεκτρικό φως. Στην εξωτερική επιφάνεια του «κλουβιού» υπάρχουν κολλημένα μερικά ποτήρια. Ο τίτλος του έργου είναι «Σαράκι», και από αυτόν εξηγούνται πολλά. Αρκεί ο θεατής να πλησιάσει και να κολλήσει το αυτί του στο ανοιχτό στόμιο του ποτηριού που ακουμπά από την άλλη πλευρά στα τοιχώματα του κλωβού. Τότε ο ήχος που κάνουν τα έντομα καθώς τρώνε το ξύλο, τρυπώνει στο κεφάλι, και ασυναίσθητα αναπηδάς προς τα πίσω.
«Το “Σαράκι” έχει ζωή μεγαλύτερη από 30 χρόνια. Για πρώτη φορά έστησα τον κλωβό με τους κορμούς το 1990, και άρχισα να δημιουργώ τις συνθήκες –υγρασία και θερμότητα– ώστε να εμφανιστεί σαράκι», λέει ο καλλιτέχνης. «Πλέον το έργο περιέχει μια τεράστια ποσότητα από αυτά τα έντομα που συνεχίζουν να τρώνε τα ξύλα. Την πρώτη και δεύτερη φορά που το παρουσίασα στο κοινό –το 1990 και το 2004– είχα τοποθετήσει μια μικροφωνική εγκατάσταση που έβγαζε έξω τον ήχο μεγεθυμένο για να τον ακούσει ο θεατής. Σήμερα, μετά τις τεράστιες οικολογικές καταστροφές του πλανήτη και με την ένταση των περιβαλλοντικών ζητημάτων, θεώρησα ότι κάτι τέτοιο θα ήταν απρεπές. Προτίμησα μια πιο ταπεινή διαδικασία προκειμένου ο επισκέπτης να αποκτήσει ζωντανή εμπειρία της σχέσης ανάμεσα στο σαράκι και το ξύλο, ανάμεσα στη ζωή και τη φθορά. Μικρά παιδιά βάζαμε το αυτί μας στο ποτήρι που κολλούσαμε στον τοίχο για να ακούσουμε τι λεγόταν πίσω του. Ετσι θα κάνει τώρα ο θεατής, θα σκύψει για να αφουγκραστεί τον ήχο. Η φύση θέλει κανάκεμα, όχι άγριες παρεμβάσεις».
Οργανικές διαδικασίες
Για να χρησιμοποιήσω μια δική μου λέξη, κάνω «αγροτέχνη» και φέρνω τη φύση μέσα στις αίθουσες των μουσείων και στις γκαλερί.
«Είναι πολύ ιδιαίτερη περίπτωση μέσα στη νεοελληνική τέχνη ο Γιώργος Τσακίρης», σχολιάζει ο επιμελητής της έκθεσης Ντένης Ζαχαρόπουλος, και αναφέρεται στα έργα που δεν αποτελούν στατικά καλλιτεχνικά αντικείμενα τόσο, αλλά οργανικές διαδικασίες «με δική τους ζωή σε έναν διάλογο με τον χρόνο». Αλλωστε και ο ίδιος ο Τσακίρης διαθέτει τρεις ιδιότητες: Είναι καθηγητής ζωγραφικής στην ΑΣΚΤ Θεσσαλονίκης, αγρότης και καλλιτέχνης. «Αποδέχομαι και τις τρεις ιδιότητες», λέει. «Και πλέον στα 65 μου χρόνια τις κουβαλώ με περηφάνια, ασχέτως αν στη νιότη μου ντρεπόμουν για την αγροτική καταγωγή μου. Χαίρομαι μάλιστα που δουλεύοντας στο πανεπιστήμιο διαπιστώνω ότι μεγάλος αριθμός φοιτητών προέρχεται από την περιφέρεια, κάτι που στην εποχή μου θεωρείτο αδιανόητο».
Στους πρόποδες του Πάικου
Μεγάλωσε στα Γιαννιτσά από όπου έφυγε 18 χρόνων για την Ιταλία ώστε να σπουδάσει αρχικά Ανώτερα Ηλεκτρονικά, αλλά πολύ γρήγορα μεταπήδησε στη Σχολή Καλών Τεχνών της Φλωρεντίας. Ηταν η εποχή που η arte povera αποδομούσε ό,τι είχε μείνει όρθιο από το παλιό σύστημα λειτουργίας της τέχνης. Η εμπειρία τον ενέπνευσε και χαρακτήρισε τη δουλειά του. «Για να χρησιμοποιήσω μια δική μου λέξη, κάνω “αγροτέχνη” και φέρνω τη φύση μέσα στις αίθουσες των μουσείων και στις γκαλερί. Εχω στήσει το εργαστήριό μου στους πρόποδες του Πάικου, του βουνού με το τεράστιο δάσος, και δημιουργώ μέσα στη φύση. Από πολύ νωρίς μετέφερα στην τέχνη τις παρατηρήσεις μου από τη ζωή στα χωράφια. Ηδη από τη δεκαετία του 1980 εμφανίστηκαν ζωντανοί οργανισμοί στο έργο μου – στην αρχή ήταν σφήκες. Συνεργάζομαι με επιστήμονες –κτηνιάτρους, γεωπόνους, ιχθυολόγους, βιολόγους– για να με βοηθήσουν να δημιουργήσω τις συνθήκες που θα γεννήσουν ζωή μέσα σε ένα έργο. Αυτές επιβάλλουν το τελικό αισθητικό αποτέλεσμα», σχολιάζει ο καλλιτέχνης.
Η έκθεση που τιτλοφορείται «Ο ήχος του σαρακιού» περιλαμβάνει εκτός της κεντρικής εγκατάστασης, επιτοίχιες κατασκευές οι οποίες στο παρελθόν πλαισίωναν κεντρικά έργα-projects, όπως το εκτροφείο σαλιγκαριών και οι κλωσομηχανές. Αυτές οι καλλιτεχνικές «συμβιώσεις» οργανικής ύλης συνοδεύονται από παλιότερα σχέδια του εικαστικού, που δείχνουν την πορεία του έργου του.
Διάρκεια έκθεσης έως 8/11. Ρώμα 5, Κολωνάκι.