Δεν έχει πολλές ημέρες που άνοιξε το Museum of Motion Pictures στο Λος Αντζελες της Αμερικανικής Ακαδημίας Κινηματογραφικών Τεχνών, του οργανισμού δηλαδή που απονέμει κάθε χρόνο τα χρυσά αγαλματίδια των Οσκαρ.
Μια γωνιά του μουσείου, μας λέει ο βετεράνος παραγωγός του Χόλιγουντ με καταγωγή από τα Ιωάννινα, Σιντ Γκάνις, είναι αφιερωμένη «στα λάθη που κάναμε»τα προηγούμενα χρόνια. Ανάμεσα σε άλλα εκθέματα οι επισκέπτες θα δουν τον εξοπλισμό μακιγιάζ που χρησιμοποιούσαν τα στούντιο για να κάνουν έναν λευκό ηθοποιό να μοιάζει μαύρος, Ασιάτης ή Μεξικανός. «Τώρα διορθώνουμε αυτά τα λάθη. Η δουλειά που κάνουμε τώρα και δεν κάναμε πριν από 50 χρόνια όχι μόνον έπρεπε να γίνει, αλλά γίνεται με τον καλύτερο τρόπο» λέει απαντώντας στην ερώτησή μας για το πώς το σινεμά αφουγκράζεται τις κοινωνικές αλλαγές. Βάζει όμως και έναν αστερίσκο. «Καμιά φορά βέβαια το παρακάνουμε, γίνονται και λάθη στην τέχνη. Στο μεταξύ, όμως, υπάρχουν πολλές ταινίες που βγαίνουν αυτές τις ημέρες, όπως η ιστορία του Σιρανό ντε Μπερζεράκ. Ολοι ξέραμε τον Σιρανό ως έναν χαρακτήρα με μεγάλη μύτη, αλλά σε αυτή την ταινία τον ενσαρκώνει ένας νάνος, ο Πίτερ Ντίνκλετζ, και είναι φανταστικός. Το θέμα είναι ότι τώρα ο Ντίνκλετζ μπορεί να είναι ο Σιρανό και να είναι καταπληκτικός. Εδώ είναι που τα πράγματα αλλάζουν προς το καλύτερο».
Ο 81χρονος παραγωγός υπήρξε στέλεχος σχεδόν σε όλα τα μεγάλα στούντιο του Χόλιγουντ και έχει βάλει την υπογραφή του πίσω από μερικές από τις σπουδαιότερες ταινίες του αμερικανικού κινηματογράφου, όπως το «Πόλεμος των Αστρων»και συγκεκριμένα τα σίκουελ «Η Αυτοκρατορία αντεπιτίθεται»και «Η επιστροφή των Τζεντάι» το «Τοπ Γκαν» αλλά και το εμβληματικό «Φόρεστ Γκαμπ» που καθιέρωσε τον ανερχόμενο τότε ηθοποιό Τομ Χανκς. Για τέσσερα χρόνια υπήρξε επίσης πρόεδρος της Αμερικανικής Ακαδημίας Κινηματογραφικών Τεχνών (2005-2009), θέση που δεν θα ήθελε να κατέχει σήμερα. «Είμαι πολύ χαρούμενος που δεν είμαι πρόεδρος τώρα. Γίνονται τόσο πολλές αλλαγές» μας λέει, πολλές από τις οποίες αφορούν το θέμα κινηματογράφος ή πλατφόρμες. «Η Ακαδημία είναι για τις ταινίες και το σινεμά. Για να είναι κάποιος υποψήφιος για Οσκαρ πρέπει η ταινία του να παιχτεί στον κινηματογράφο. Αυτό ίσως αλλάξει, αλλά ελπίζω πως όχι. Επειτα, είμαστε πολύ προσεκτικοί στα θέματα της συμπερίληψης, της φυλετικής ισότητας· σε όλα αυτά γίνονται μεγάλες προσπάθειες και ένα μέρος τους είναι και το θέμα των μελών. Οταν ήμουν πρόεδρος τα μέλη μας ήταν ένα μάτσο λευκοί άνδρες και τώρα αυτό αλλάζει» σημειώνει.
«Το οικονομικό σκέλος είναι μόνο μία παράμετρος για προσέλκυση μεγάλων κινηματογραφικών παραγωγών· η άλλη είναι το εξειδικευμένο προσωπικό».
Στο ερώτημα, πάντως, εάν στην εποχή μας το να κάνεις ταινίες για τον κινηματογράφο ή για μια πλατφόρμα είναι το ίδιο, ο βετεράνος παραγωγός απαντά αρνητικά: «Μεγάλωσα μέσα στο σινεμά και πιστεύω στο σινεμά μέχρι σήμερα» μας τονίζει και περιμένει τη στιγμή που θα μπορεί να επιστρέψει και ο ίδιος με ασφάλεια στην ενεργό δράση. «Υπάρχουν μερικές ταινίες που πρέπει να τις δεις στον κινηματογράφο εάν πιστεύεις ότι η τέχνη του σινεμά έχει να προσφέρει κάτι περισσότερο απ ό,τι μπορεί κάποιος να δει σε μια μικρή οθόνη. Το σινεμά δεν έχει φύγει και θα το δείτε μόλις τελειώσουμε με την πανδημία» προσθέτει.
Ο Σιντ Γκάνις κάθεται απέναντί μου στον όγδοο όροφο της Ελληνοαμερικανικής Ενωσης, ντυμένος στο σκούρο μπλε κοστούμι του και μιλάει με κέφι, ενώ η σύζυγός του και επίσης παραγωγός Νάνσι Γκάνις μάς παρακολουθεί από το διπλανό τραπέζι.
Από τα μεγάλα παράθυρα του roof garden, που παραμένει κλειστό λόγω της πανδημίας, έχει «πιάτο»την Αθήνα και μια μοναδική θέα της Ακρόπολης. «Ορίστε ένα κινηματογραφικό σκηνικό» λέει γελώντας και δείχνει έξω από το παράθυρο. Οι Ελληνες παππούδες του μετανάστευσαν στην Αμερική στις αρχές του 20ού αιώνα χωρίς να μιλούν ούτε μία λέξη αγγλικά, αλλά μαγείρευαν στον ίδιο «eftedes» «asoulia»και άλλα ελληνικά φαγητά. Αν και το πρώτο του αφεντικό ήταν ο Σπύρος Σκούρας (1893-1971), ο τότε πρόεδρος της πανίσχυρης 20th Century Fox, ο κ. Γκάνις δεν ένιωθε κοντά στις ελληνικές ρίζες του. Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, αισθάνεται, όπως μας λέει, περισσότερο συνδεδεμένος με την ελληνικότητά του και αυτές τις ημέρες θα επισκεφθεί για πρώτη φορά τον τόπο καταγωγής του, τα Ιωάννινα.
Ο κ. Γκάνις επισκέφθηκε την Αθήνα καλεσμένος της Ελληνοαμερικανικής Ενωσης και του Hellenic American University (HAU) για μια συζήτηση με τον υφυπουργό Οικονομικής Διπλωματίας και Εξωστρέφειας Κώστα Φραγκογιάννη με θέμα τις προοπτικές της Ελλάδας να καταστεί διεθνές κέντρο κινηματογραφικών παραγωγών. Οι δύο φορείς, η Ελληνοαμερικανική Ενωση και το HAU, προσανατολίζονται στη δημιουργία ενός Κέντρου Κινηματογραφικών Σπουδών, στο οποίο ο κ. Γκάνις θα έχει, εθελοντικά, συμβουλευτικό ρόλο. Ο ίδιος εκτιμά πως η πολιτική του cash rebate που εφαρμόζει η Ελλάδα μέσω του ΕΚΟΜΕ είναι στη σωστή κατεύθυνση, αλλά, όπως επισημαίνει, το οικονομικό σκέλος είναι μόνο μία –σημαντική φυσικά–παράμετρος για την προσέλκυση μεγάλων κινηματογραφικών παραγωγών· η άλλη είναι το εξειδικευμένο προσωπικό. «Η χώρα είναι ακόμη “παρθένο έδαφος” για γυρίσματα, παρόλο που γίνονται συνεχώς ταινίες. Οι δυνατότητες σε αυτόν τον τομέα είναι απεριόριστες» υπογραμμίζει, αλλά χωρίς τους κατάλληλους ανθρώπους δεν μπορεί να γίνει τίποτα. «Εάν έρθουμε με τη γυναίκα μου να κάνουμε μια ταινία εδώ θα χρειαστούμε αυτό που έχετε ήδη έξω από το παράθυρο, αλλά και ανθρώπους που γνωρίζουν τις τοποθεσίες στην Ελλάδα και στην Αθήνα, ανθρώπους που θα βγάλουν τις απαραίτητες άδειες και θα επιβλέπουν τις διαδικασίες, τους άνδρες και τις γυναίκες που ξέρουν να φτιάχνουν σκηνικά, τα επαγγέλματα γύρω από μια ταινία. Μπορεί να φέρουμε μαζί μας τους πέντε ή έξι ανθρώπους – κλειδιά μιας ταινίας, όμως χρειαζόμαστε τουλάχιστον 50 Ελληνες τεχνικούς που θα δουλέψουν μαζί μας εδώ και όταν έρθουμε πρέπει να είμαστε αποτελεσματικοί, γιατί αυτή η δουλειά είναι πολύ ακριβή. Με άλλα λόγια, χρειαζόμαστε μια υποδομή».
Ανάγκες υποδομών και επιμόρφωσης επαγγελματιών
Την παράμετρο των υποδομών και της εκπαίδευσης επαγγελματιών μέσα από προγράμματα κατάρτισης ή ακόμη και μαθητείας (interns) σε μεγάλες παραγωγές για τις ειδικότητες που συνδέονται με τον κινηματογράφο, έθεσε ο παραγωγός Σιντ Γκάνις στον αναπληρωτή υπουργό Κώστα Φραγκογιάννη στη συζήτηση που ακολούθησε στο αμφιθέατρο της Ελληνοαμερικανικής Ενωσης, με στόχο, όπως συμφώνησαν όλοι, να μην παρατηρείται «εισαγωγή» εργαζομένων, από ξυλουργούς μέχρι οδηγούς φορτηγών, από τρίτες χώρες, όπως έγινε σε ταινίες που γυρίστηκαν πρόσφατα στην Ελλάδα. Ενας παράγοντας που μάλλον πρέπει να δουλευτεί περισσότερο είναι η απόκτηση εμπειρίας των Ελλήνων επαγγελματιών από παραγωγές υψηλών απαιτήσεων που εμπλέκουν δεκάδες διαφορετικές ειδικότητες.
Ο κ. Φραγκογιάννης ανέλυσε στον παραγωγό τα οικονομικά κίνητρα που προσφέρει το Εθνικό Κέντρο Οπτικοακουστικών Μέσων και Επικοινωνίας μέσω του cash rebate (40%) και των φορολογικών ελαφρύνσεων για τις ξένες παραγωγές, με τον κ. Γκάνις να επισημαίνει ότι ενδεχομένως αυτές οι πρωτοβουλίες πρέπει να επικοινωνηθούν περισσότερο. Σε μια σύντομη ανασκόπηση, ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του ΕΚΟΜΕ, Πάνος Κουάνης, ο οποίος παρευρισκόταν στην αίθουσα, σημείωσε ότι το καλοκαίρι του 2020 ήρθαν στην Ελλάδα παραγωγές από χώρες της Ευρώπης και τη βόρεια Αφρική που δεν μπορούσαν να πάνε στην Ισπανία ή στην Ιταλία, λόγω των υψηλών ποσοστών μολύνσεων της πανδημίας. Τον τελευταίο χρόνο, μετά τις αλλαγές στον νόμο του ΕΚΟΜΕ, που συμπεριέλαβε στις επιλέξιμες δαπάνες και τις εξωχώριες αμοιβές των συντελεστών, ήρθαν στη χώρα 10 ξένες παραγωγές με δαπάνες που κυμάνθηκαν μεταξύ 8 έως 10 εκατομμυρίων ευρώ. Οι προβλέψεις του ΕΚΟΜΕ λένε ότι οι αριθμοί (και οι δαπάνες) θα αυξηθούν την επόμενη χρονιά, ωστόσο υπάρχει προβληματισμός κατά πόσον η Ελλάδα είναι έτοιμη να τις υποστηρίξει με το ανάλογο έμψυχο δυναμικό. «Οι υποδομές είναι ο άλλος παράγοντας αυτής της εξίσωσης», τόνισε ο κ. Γκάνις.
Οι κ. Φραγκογιάννης και Κουάνης ανέφεραν τις επενδύσεις που γίνονται αυτή την περίοδο στην κατασκευή μεγάλων στούντιο «χολιγουντιανών» προδιαγραφών, όπως αυτό που κατασκευάζει η εταιρεία Millenium Films στη Θέρμη της Θεσσαλονίκης για τα γυρίσματα του τέταρτου σίκουελ του μπλοκμπάστερ «Αναλώσιμοι» με τον Σιλβέστερ Σταλόνε και τους άλλους «παππούδες» των action movies. «Οσο περισσότερες ταινίες γυρίζονται, τόσο περισσότερες ευκαιρίες για τα παρεμφερή επαγγέλματα θα δημιουργούνται», σημείωσε ο κ. Φραγκογιάννης και πρόσθεσε πως οι επενδύσεις για τη δημιουργία τέτοιων υποδομών αποτελούν ενδείξεις που εξασφαλίζουν τη διάρκεια του εγχειρήματος και ότι δεν πρόκειται για ευκαιριακές, «one off», περιπτώσεις.
Στη συζήτηση που ακολούθησε συμμετείχαν Ελληνες παραγωγοί ταινιών και κινηματογραφιστές, όπως και ο πρόεδρος του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου, Μάρκος Χολέβας, φέρνοντας την κουβέντα στην εγχώρια κινηματογραφία και στην ανάγκη να στηριχθεί παράλληλα με την προσέλκυση ξένων παραγωγών. Αξίζει να επισημανθεί εδώ ότι το ΕΚΟΜΕ επιδοτεί ξένες αλλά και ελληνικές παραγωγές.