Kτισμένο σε προνομιακή θέση πάνω στη λίμνη, το «Ξενία» Καστοριάς είχε ξεκινήσει τη ζωή του το 1955 με τους καλύτερους οιωνούς. Ο τουρισμός ήταν μία από τις μεγαλύτερες ελπίδες της ελληνικής οικονομίας και το κρατικό πρόγραμμα των «Ξενία»με αμερικανική βοήθεια, είχε ξεκινήσει να «τρέχει»και να δημιουργεί υποδομές σε περιοχές φυσικού κάλλους. Αν και η Καστοριά είχε προταθεί από την ελληνική κυβέρνηση να είναι στην πρώτη τροχιά των «Ξενία»έπρεπε να περιμένει λίγο, ώστε να αποκτήσει το πρότυπο ξενοδοχείο της το 1955.
Αυτό το μοναδικής ομορφιάς «Ξενία»έχει επανέλθει στην επικαιρότητα χάρη στα θετικά νέα της αποκατάστασής του και της οργανικής σύνδεσής του με το παρακείμενο Βυζαντινό Μουσείο Καστοριάς. Οπως έχει ήδη εξαγγείλει το ΥΠΠΟΑ, η ιδιοκτήτρια Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου παραχώρησε τη χρήση του για 40 χρόνια. Το «Ξενία»Καστοριάς ήταν για πολλά χρόνια εγκαταλελειμμένο και παρουσίαζε ένα παράδοξο και θλιβερό θέαμα. Οποιος ήθελε μπορούσε να εισέλθει στο αχανές εσωτερικό του ξενοδοχείου και να κάνει ό,τι θέλει. Να βανδαλίσει ή να λεηλατήσει. Και τα δύο είχαν συμβεί, όπως συμβαίνει σε πλείστα όσα αφημένα ακίνητα, ακόμη και σε ορισμένα με ιστορική και αρχιτεκτονική αξία (πχ. το «Σάρλιτζα»της Λέσβου).
Το μοναδικής ομορφιάς ξενοδοχείο θα αποκατασταθεί και θα συνδεθεί οργανικά με το παρα-κείμενο Βυζαντινό Μουσείο Καστοριάς.
Αυτή η περιήγηση είχε βαθύ αποτύπωμα καθώς αναλογιζόμουν τη φιλοδοξία του αρχικού εγχειρήματος στη δεκαετία του ’50. Στα «Επίκαιρα»της εποχής, που διασώζουν ένα λεπτό και τριάντα δευτερόλεπτα από τα εγκαίνια του «Ξενία»Καστοριάς το 1955, βλέπει κανείς το πλήθος ανάμεσα στους επισήμους: τον υπουργό Προεδρίας Γεώργιο Ράλλη, τον υπουργό Βορείου Ελλάδος Δημήτριο Μπαμπάκο, τον (επί σειρά ετών) γενικό γραμματέα του ΕΟΤ Νικόλαο Φωκά και τον πρόεδρο του ΕΟΤ Ροίκο Αγαθοκλή.
Την αρχιτεκτονική μελέτη (1952) του «Ξενία»Καστοριάς υπέγραφε ο Χαράλαμπος Σφαέλλος (1914-2004), που είχε ηγηθεί άλλωστε της πρώτης φάσης ανέγερσης των «Ξενία»στη δεκαετία του 1950. Με τον Σφαέλλο είχε συνεργαστεί η Μαρίκα Ζαγορησίου, εκλεκτή αρχιτέκτων (για την οποία έχει γράψει η Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη). Το έργο της είχε προβληθεί στην πρόσφατη έκθεση στο Ινστιτούτο Γκαίτε Αθηνών για το έργο γυναικών αρχιτεκτόνων. Η Καστοριά είχε τότε επιλεγεί ως τουριστική πρωτεύουσα της Δυτικής Μακεδονίας, ρόλο που θα μπορούσε να αναλάβει εκ νέου, καθώς είναι επιτακτικός ο προσανατολισμός της πόλης σε προσοδοφόρες επιλογές για την τοπική οικονομία. Οι δυνατότητες είναι τεράστιες, τόσο σε θεματικό τουρισμό (φυσιολατρικό, αθλητικό, θρησκευτικό, ιστορικό, γαστρονομικό) όσο και σε δημιουργία δικτύου πόλεων και μνημείων σε Δυτική Μακεδονία, Ηπειρο και γειτονικά κράτη.
Οι εικόνες του ερειπωμένου «Ξενία»Καστοριάς περνούν και αυτές στην ιστορία του. Προς το παρόν, μας υποβάλουν με την ποίηση που μπορεί να γεννήσει ένας ερειπιώνας, αλλά ταυτόχρονα μας υπενθυμίζουν πόσο πολλά οφείλουμε να κάνουμε για την πολιτιστική κληρονομιά μας.