Περπατώντας στην Αγίων Ασωμάτων και στα στενά της Ψαρομηλίγκου και της Καλογήρου Σαμουήλ, στην καρδιά της Αθήνας, οι περισσότεροι θα σταθούν έξω από το διάσημο σπίτι με τις Καρυάτιδες και ίσως θαυμάσουν τα νεοκλασικά αρχιτεκτονικά στοιχεία που κοσμούν πολλές από τις παλιές κατοικίες της περιοχής, οι οποίες στέκουν συνήθως έρημες, κλειστές και υποβασταζόμενες με μεταλλικά στηρίγματα.
Η περιοχή προσφέρεται για μια εξερεύνηση των αλλαγών στο σώμα της πόλης, αλλά κάτω από την επιφάνεια του εδάφους υπάρχει μια άλλη πόλη, που χάρη στον ψηφιακό χάρτη του «Δίπυλον» έγινε ορατή για όσους θέλουν να τη δουν. Λίγα μέτρα μακριά από τις Καρυάτιδες που φωτογράφισε ο Μπρεσόν και μέσα στο οικοδομικό τετράγωνο των Καλογήρου, Ψαρομηλίγκου, πλατείας Ελευθερίας και Παναγή Τσαλδάρη, οι αρχαιολόγοι Καββαδίας, Στάης, Μπρούκνερ και Πέρνις είχαν ανασκάψει το 1891 ένα μεγάλο ταφικό σύνολο (περίπου 230 τάφους) που χρονολογείται από τον 8ο έως τον 4ο αιώνα π.Χ. Τα στοιχεία και τα λεπτομερή σχέδια της άγνωστης –για τους περισσότερους– ανασκαφής των τεσσάρων αρχαιολόγων είναι πια ανοικτά και προσβάσιμα από το κοινό μέσα από την ιστοσελίδα της αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας για τη μελέτη της αρχαίας τοπογραφίας «Δίπυλον».
Η χαρτογράφηση του «Δίπυλον» φωτίζει τις αθέατες σωστικές ανασκαφές, που συνήθως δεν απολαμβάνουν την ίδια δημοσιότητα σε σχέση με τα ορατά μνημεία και τους αρχαιολογικούς χώρους.
Κάτω από την επιφάνεια του εδάφους υπάρχει μια άλλη πόλη, που χάρη στον ψηφιακό χάρτη του «Δίπυλον» έγινε ορατή.
Κάτω από τους μποτιλιαρισμένους δρόμους και τις αθηναϊκές πολυκατοικίες κρύβονται αρχαίοι αγωγοί ύδρευσης, λουτρά, κατοικίες, ταφικά μνημεία, τμήματα του Θεμιστόκλειου και του Βαλεριάνειου Τείχους, εργαστήρια και οικοτεχνίες που μάλλον δεν θα δούμε ποτέ ζωντανά. «Υπήρχαν πολλές μελέτες, π.χ. για το αρδευτικό δίκτυο ή το οδικό δίκτυο της αρχαίας Αθήνας, αλλά δεν ήταν συγκεντρωμένες ψηφιακά σε ένα σημείο», μας εξηγεί η συντονίστρια των προγραμμάτων του «Δίπυλον», Εύη Σέμπου.
Η ομάδα του έργου αποτύπωσε σε έναν διαδραστικό χάρτη 160 χρόνια σωστικών ανασκαφών σε μια περιοχή που καλύπτει 6,7 τετραγωνικά χιλιόμετρα και πρακτικά περικλείει όλο το ιστορικό κέντρο της πρωτεύουσας, από το Κουκάκι μέχρι την Ομόνοια και από το Μεταξουργείο μέχρι τον λόφο του Αρδηττού. Στον χάρτη αποτυπώνονται 1.473 ανασκαφικές θέσεις που χρονολογικά κατανέμονται από τη Γεωμετρική εποχή έως τη νεότερη Αθήνα και αποτελούν τον καρπό εργασίας 240 αρχαιολόγων της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Για την υλοποίηση του έργου, το «Δίπυλον» υπέγραψε μνημόνιο συνεργασίας με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Αθηνών.
Η πόλη με άλλη ματιά
Η χαρτογράφηση της αρχαίας Αθήνας προσφέρεται κατά βάση για έρευνα και αποτελεί εργαλείο εκπαίδευσης, αν και, όπως μας εξηγεί η κ. Σέμπου, το «Δίπυλον» σκοπεύει να δημιουργήσει εφαρμογές για κινητά τηλέφωνα ώστε να εμπλέξει και το κοινό, Ελληνες και ξένους (η πλατφόρμα είναι δίγλωσση), στη γοητεία της αστικής αρχαιολογίας. Στόχος της ομάδας είναι η διεύρυνση της χαρτογράφησης προς την Ακαδημία Πλάτωνος και τον Πειραιά.
Ετσι, θα μπορεί εύκολα να μάθει κάποιος για τους δρόμους, τα λουτρά και τα εργαστήρια που υπήρξαν κάποτε κάτω από την πλατεία Συντάγματος ή για την οχύρωση της Αθήνας, που περνούσε κάτω από την οδό Σοφοκλέους. Ισως τότε δούμε την Αθήνα με άλλα μάτια και τη σεβαστούμε λίγο περισσότερο.
