Στην καρδιά της Αθήνας, το σταυροδρόμι των Χαυτείων, με τους χιαστί άξονες, είναι ένα δώρο που κάθε πόλη θα εκτιμούσε. Μπορεί άραγε να ξαναγίνουν τα Χαυτεία ένας κόμβος εμπορίου, ψυχαγωγίας, συναναστροφών, μια αστική λίμνη με πολύβουες όχθες; Ενα ερώτημα κομβικής σημασίας για το μέλλον της πόλης. Πολλοί νεότεροι σε ηλικία αγνοούν πού είναι τα Χαυτεία ή, σε περίπτωση που έχουν ακουστά την ονομασία, με δυσκολία μπορούν να προσδιορίσουν την ακριβή τοποθεσία. Εκεί όπου η Αιόλου συναντά τη Σταδίου και την Πανεπιστημίου στην προέκταση της Πατησίων, λίγο πάνω από την Ομόνοια, τα Χαυτεία συμβολίζουν την εποχή που η Αθήνα έσφυζε από ζωή, με κοσμοπλημμύρα στα πεζοδρόμια, στις διαβάσεις, στις βιτρίνες. Ενα κράμα παντοπωλείων, καφενείων, ξενοδοχείων, γραφείων, αντιπροσωπειών, περιπτέρων, λαχειοπωλών, επαιτών και διαφόρων τύπων που συνυπήρχαν με αστούς, φαντάρους και επήλυδες, αλλά και σημείο ανάδειξης των πρώτων σούπερ μάρκετ και πολυκαταστημάτων, τα Χαυτεία παραμένουν ως παρακαταθήκη, ως ιδέα, ως προοπτική ένα διαχρονικό και γοητευτικό κλειδί για την ανάκαμψη του κέντρου.
Κατά μία έννοια, η πτώση της Σταδίου συνδέεται με την απονεύρωση των Χαυτείων. Αυτό το άλλοτε ζωηρό σταυροδρόμι, με τη ζωντάνια του καταγεγραμμένη σε φωτογραφίες και ταινίες, μέρος μιας συλλογικής αφήγησης της πόλης, είναι εδώ και πολλά χρόνια ένα σημείο που χάσκει. Η παράλυση των Χαυτείων και η παραβατικότητα στην Ομόνοια διαχύθηκαν στις απολήξεις της Σταδίου και της Πανεπιστημίου, αλλά και της Πατησίων, της Πειραιώς, της Αθηνάς, της 3ης Σεπτεμβρίου, της Αγίου Κωνσταντίνου. Ειδικότερα, η μετατροπή της Σταδίου σε δυστοπικό δρόμο με κλειστά μαγαζιά και παγωμένες προσόψεις ήταν ένα από τα φαινόμενα που απασχόλησαν ιδιαίτερα τον Τύπο στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης της περασμένης δεκαετίας. Ωστόσο, η πρόσφατη παρακμή της Σταδίου ήταν η αποκορύφωση μιας σταδιακής οικονομικής και κοινωνικής αποσάθρωσης της περιοχής των Χαυτείων και της ευρύτερης ακτίνας, που εκδηλώθηκε πολλά χρόνια πίσω.
Η απωθημένη στη μνήμη τρομοκρατία του 1980-81, που προκάλεσε τον εμπρησμό των θαλερών πολυκαταστημάτων των Χαυτείων, της Πατησίων και της Αιόλου, ήταν η αρχή του τέλους. Κενός παραμένει ο χώρος που προέκυψε από την καταστροφή του «Κατράντζου», Αιόλου και Σταδίου.
Τα Χαυτεία προσφέρονται ως μοναδικό αστικό σταυροδρόμι για την παλινόρθωση της περιοχής.
Δύσκολο να φανταστεί κανείς την ευρύτερη ακτίνα της Ομόνοιας χωρίς το Μινιόν και τον «Κατράντζο», και βεβαίως τον «Λαμπρόπουλο», τον «Δραγώνα», τον «Κλαουδάτο», το «Ατενέ», λίγο πιο πάνω στη Σταδίου, και πλήθος ακόμη εύρωστων επιχειρήσεων που έδιναν τον τόνο στην περιοχή τη δεκαετία του 1970. Αλλά και πιο πριν, από τις αρχές του εικοστού αιώνα, όταν ο Θανόπουλος επεκτάθηκε από την Αιόλου στα Χαυτεία, όλη αυτή η περιοχή ήταν από τις πλέον πολυσύχναστες. Μύριζε καφέ, σκόνη, καβαλίνα και αργότερα καυσαέρια και πολυκοσμία, άκουγες τις φωνές των μικροπωλητών, τις κόρνες των αυτοκινήτων, τον βόμβο από το ανθρώπινο μελίσσι. Λούστροι και δικηγόροι, υπηρέτριες και πωλήτριες, γιαγιάδες με εγγόνια, επαρχιώτες και παλιοί αστοί, όλοι περνούσαν από εκεί. Αυτή η αλλαγή της ανθρωπογεωγραφίας μάς δείχνει ότι η νέα πραγματικότητα ζητεί πλέον αντιστοίχιση σε κάτι που θα συμπεριλαμβάνει, που θα ενώνει, που θα ανυψώνει, που θα προκαλεί χαρά και ενδιαφέρον. Είναι το μέγα ζητούμενο. Η αποκόλληση από την ακινησία.
Στεγνή πόλη
Ωστόσο, η πτώση της Σταδίου, από την Κλαυθμώνος προς την Ομόνοια κυρίως, και η αμήχανη ανάκαμψη της πλατείας με το νέο σιντριβάνι και τα ξενοδοχεία, παραμένει κομμάτι της αληθινής αθηναϊκής συνθήκης. Πάνω από την Κλαυθμώνος, στη Σταδίου, τα λειψά γράμματα στην επιγραφή «Κάουφμαν» στο Μέγαρο Εφεσίου θα συμβολίζουν το πέρασμα σε μια απρόσωπη και στεγνή πόλη, με ερεθίσματα μόνο για εστίαση και κατανάλωση. Ατμοσφαιρικά καφενεία, βιβλιοπωλεία και κινηματογράφοι έχουν προ πολλού εξοριστεί. Παλιά κτίρια που διασώθηκαν από τον κίνδυνο της κατεδάφισης στέκουν με ξεφλουδισμένες προσόψεις, κλειστά κελύφη, όπως το παλιό ξενοδοχείο «Απόλλων», Σταδίου και Αιόλου.
Μνήμες από τα Χαυτεία με εκείνη τη γνήσια λαϊκότητα και τα πλήθη που κρατούσαν τις σακούλες με τις φίρμες των πολυκαταστημάτων μπλέκουν στη μνήμη με τις φωτογραφίες του Κώστα Μπαλάφα από τη χριστουγεννιάτικη Σταδίου ή του Δημήτρη Χαρισιάδη με τις μαρκίζες των παλιών σινεμά. Αυτή η Αθήνα είναι κομμάτι μιας κοινής κληρονομιάς και κυρίως μιας συναισθηματικής ανάγνωσης της αστικής ιστορίας. Εύκολα φαντάζεται κανείς την παλινόρθωση των Χαυτείων, της Σταδίου, της Πανεπιστημίου, της Ομόνοιας. Αλλά πολύ πιο δύσκολο να το δει στην πράξη. Παρά ταύτα, θα συμβεί μια εκτίναξη, αναπόφευκτα, με όλα όσα μπορεί και αντέχει η εποχή μας. Λιγότερα ίσως από όσα πρόσφερε η Αθήνα των μεταπολεμικών δεκαετιών ως συνολικό αστικό βίωμα, αλλά τουλάχιστον ας είναι αληθινά ως προς τις αντοχές και τις φιλοδοξίες της πόλης. Χρειάζεται μια ολιστική επαναφορά.