Πάμε σαν άλλοτε; Μπορούμε να ισχυριστούμε ότι το 62ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου επέστρεψε στην κανονικότητα εν μέσω μιας «κατακόκκινης» λόγω κορωνοϊού Θεσσαλονίκης; Οσο όμως επιβαρυμένη από ιικό φορτίο είναι η πόλη άλλο τόσο οι θεατές και οι προσκεκλημένοι του Φεστιβάλ, Ελληνες και ξένοι, έσπευσαν να στηρίξουν τον θεσμό από κοντά. Είναι η ανάγκη συμμετοχής πιο ισχυρή από τον φόβο, όπως και η ομολογία των περισσότερων ότι πια «δεν αντέχεται το online». Εξάλλου το υγειονομικό πρωτόκολλο είναι αυστηρό, οι αίθουσες covid free, τα μέτρα τηρούνται με επιμέλεια και αυστηρότητα. «Εχουν περάσει δύο χρόνια, ακριβώς 24 μήνες από τότε που ήμουν σε αυτήν εδώ τη σκηνή. Ολοι μας ξέρουμε πώς ήταν αυτοί οι μήνες. Τους έχουμε ξεπληρώσει με ακριβό τόκο, για να βγούμε σε μια νέα εποχή, μια εποχή χωρίς κανόνες», είπε ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ, Ορέστης Ανδρεαδάκης, προλογίζοντας την έναρξη της φετινής διοργάνωσης (Πέμπτη 4 – Κυριακή 14 Νοεμβρίου). Για αυτόν ακριβώς τον λόγο, όπως επισήμανε, το μότο αλλά και ο τίτλος της καθιερωμένης έκθεσης εμπνέονται φέτος από την αριστουργηματική ταινία του Ζαν Ρενουάρ, «Ο κανόνας του παιχνιδιού».
Από την πλατφόρμα
Στο δεκαήμερο, που ήδη βρίσκεται στο μέσον της διαδρομής του, θα προβληθούν 197 ταινίες στις αίθουσες και, παράλληλα, 144 διαδικτυακά, μέσω της ψηφιακής πλατφόρμας. Από την πλατφόρμα, λοιπόν, το δικό μας «ρεπορτάζ» (από αύριο ο Αιμίλιος Χαρμπής θα μεταφέρει την ατμόσφαιρα από τη Θεσσαλονίκη), μια περιπλάνηση σε παραγωγές του διεθνούς διαγωνιστικού (όσες είναι διαθέσιμες μέχρι στιγμής) και ορισμένες από τα παράλληλα προγράμματα. Ο «ψηφιακός» θεατής έχει πολλές ασφαλείς (αφού δεν εκτίθεται σε συνωστισμούς) επιλογές και μια μεγάλη απώλεια: ο ιδρυματισμός του καναπέ δεν συγκρίνεται με το μοίρασμα της αίθουσας. Στα παράλληλα προγράμματα ξεχωρίζουν οι συμπαραγωγές από το Κόσοβο. Τρεις ταινίες δίνουν ήδη το περίγραμμα μιας κοινωνίας φοβιστικής για τις γυναίκες, σκληρής, νοσηρά ανδροκρατούμενης, με τα κατάλοιπα του πολέμου – τραύματα ανοιχτά και ανεξίτηλα, τις δυσκολίες επιβίωσης να βαραίνουν δυσανάλογα στις πλάτες νεαρών κοριτσιών και συζύγων σε χηρεία. Προτείνουμε ανεπιφύλακτα να δείτε και τις τρεις – κατά σειρά προτίμησης: «Η Βέρα ονειρεύεται τη θάλασσα» της Καλτρίνα Κρασνίτσι, «Η βασίλισσα της Κυψέλης» της Μπλέρτα Μπασόλι και «Αναζητώντας τη Βενέρα» της Νορίκα Σέφα. Και στις τρεις σκηνοθέτιδες, διόλου τυχαίο, το βλέμμα τους είναι αμείλικτο, βιωματικό, καθόλου περιφραστικό ή υπαινικτικό.
Το 62ο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, διαδικτυακό ή διά ζώσης, παραμένει πλούσιο και ερεθιστικό.
Χωρίς αναισθητικό
Η γνωριμία «με τους γείτονες» βοηθάει να αντιληφθούμε, εκτός από τον κινηματογραφικό προσανατολισμό τους, παγιωμένες δομές και αντιλήψεις, τη (δια)φθορά των θεσμών, την αναδίπλωση των κοινωνιών, μια στάση άμυνας, βίαιης υποτίμησης της γυναίκας. Και σκηνοθέτες/τριες που «χειρουργούν» χωρίς αναισθητικό. Από το διεθνές διαγωνιστικό πρόγραμμα, με ταινίες πρωτοεμφανιζόμενων σκηνοθετών, μέχρι στιγμής (εν αναμονή των τριών ελληνικών συμμετοχών), δεν είναι λίγες αυτές που βάζουν ήδη υποψηφιότητα για κάποια διάκριση (στο σενάριο, στις ερμηνείες, στη φωτογραφία).
Από τη γαλλική «Τρυφερούδι» του Σαμουέλ Τεΐς, τη σχέση ενός δεκάχρονου μαθητή με τον νεαρό δάσκαλό του, μέσα από το εύθραυστο και την ίδια στιγμή νοσηρό φαντασιακό του παιδιού.
Πώς χτίζεται η άμυνα του σχολικού περιβάλλοντος, σε μια περιθωριοποιημένη περιοχή, πώς μια επεξεργασμένη κοινωνία στα εκπαιδευτικά ζητήματα αντιμετωπίζει το πρόβλημα που ανακύπτει. «Η Κλάρα μόνη», της Νάταλι Αλβαρες Μεσέν από την Κόστα Ρίκα, ισορροπεί ανάμεσα στον ρεαλισμό και τον μαγικό ρεαλισμό, με πρωταγωνίστρια τη φύση και μια 40χρονη ιδιόρρυθμη γυναίκα που τη χρησιμοποιούν ως «θεραπεύτρια», γιατί πιστεύουν ότι έχει ειδική σχέση με τη Μαντόνα. Από το απόκοσμο τοπίο της Κόστα Ρίκα, στη σκληρή πραγματικότητα της Ταϊβάν, στο «Moneyboys» του, γεννημένου στη Γουχάν της Κίνας, Τσεν Μπο, με νεαρούς που επιβιώνουν ως ζιγκολό. Αρτια ταινία, που επιλέγει την ένταξη από την περιθωριοποίηση ή το δράμα, που χειρίζεται το θέμα με διεισδυτικότητα, τόλμη και ενσυναίσθηση. Με την Περουβιανή «Φλέβα χρυσού», μια ασπρόμαυρη περιήγηση στο ψηλότερο και πιο επικίνδυνο χρυσωρυχείο των Ανδεων στο Περού, του Ματέο Τορτόνε, τη σκληρή πραγματικότητα ενός «άγνωστου» κόσμου, και τη λιθουανική «Προσκυνητές» του Λαουρίνας Μπαρέισα, ένα θρίλερ ρεαλιστικό και υπαρξιακό, άνισο αλλά ενδιαφέρον στον τρόπο που βιώνουν οι ήρωες όσα τους ορίζουν βασανιστικά, βάζουμε μια άνω τελεία. Το 62ο Φεστιβάλ, διαδικτυακό ή διά ζώσης, παραμένει πλούσιο και ερεθιστικό.