Το «Τέλος του παιχνιδιού» του Σάμιουελ Μπέκετ ένωσε σε μια ακόμη θεατρική συνάντηση τον Γιώργο Σκεύα με τον Δημήτρη Καταλειφό, αυτή τη φορά στο Σύγχρονο Θέατρο. Ηθελαν να ξαναδουλέψουν μαζί μετά το «Τέλος», ένα αφήγημα σε πρώτο πρόσωπο, επίσης του Μπέκετ. Τώρα συναντήθηκαν σε ένα εμβληματικό κείμενο του παγκοσμίου θεάτρου, από τα καλύτερα έργα του Ιρλανδού νομπελίστα και αγαπημένο του ίδιου του συγγραφέα. Εχει μια ιδιαίτερη γλώσσα και γραφή ο Μπέκετ, που τους συγκινεί. Επιπλέον, εδώ πραγματεύεται τη βαθύτερη ανάγκη του ανθρώπου να μη μείνει μόνος. Πώς πορεύεται κανείς στη ζωή; «Ο άνθρωπος αντιμετωπίζει δυσκολίες, ωστόσο βρίσκει τη δύναμη να προχωράει, να συνεχίζει. Ολοι έχουμε την ανάγκη να πιάσουμε το χέρι κάποιου. Το έργο πραγματεύεται κάτι αρχετυπικό: υπό την έννοια ότι ερχόμαστε σ’ αυτόν τον κόσμο, ξέρουμε ότι κάποια στιγμή θα φύγουμε, παρ’ όλα αυτά προχωράμε», λέει στην «Κ» ο καταξιωμένος σκηνοθέτης, σκηνογράφος, δραματουργός και ενδυματολόγος.
Αλληλεξάρτηση
Το «Τέλος του παιχνιδιού» (μετάφραση Θάλειας Μελή-Χωλλ) είναι η ιστορία ενός δυνατού και δεσποτικού ανθρώπου, του Χαμ. Ζει καθηλωμένος σε μια πολυθρόνα, καθώς είναι τυφλός και δεν μπορεί να περπατήσει, και εξαρτάται από τον Κλοβ, τον υπηρέτη. Ο πρώτος τού έσωσε τη ζωή, όμως ο Κλοβ αρχίζει και αντιστέκεται. Αυτός είναι ο μηχανισμός που προχωράει το έργο. Τους ενώνει η μοναξιά και η αλληλεξάρτηση. Σχέση αλληλεξάρτησης έχουν και οι γονείς του Χαμ, ο Ναγκ και η Νελ, οι οποίοι, έχοντας χάσει σε ατύχημα τα πόδια τους, αργοπεθαίνουν στους σκουπιδοτενεκέδες όπου κατοικεί ο καθένας τους. «Οι ήρωες επιζητούν το τέλος που θα τους λυτρώσει και ταυτόχρονα παλεύουν για να μην έρθει αυτό το τέλος».
Τα πάντα εκτός αυτού του καταφυγίου στο οποίο ζουν είναι γκρίζα, ίσως νεκρά, και μέσα σ’ αυτό, κλειστοφοβικά. Ομως, το έργο βρίσκει χώρο μέσα από τη σύνδεση που υπάρχει μεταξύ αυτών των προσώπων και των γονέων, «για χιούμορ και μια φέτα ζωής».
Ο Γ. Σκεύας στέκεται στη χαρακτηριστική φράση του κειμένου «Το τέλος βρίσκεται στην αρχή, ωστόσο συνεχίζουμε». «Αυτό ακριβώς, ότι συνεχίζουμε, η δύναμη ότι πηγαίνεις παρακάτω, κρύβει κάτι βαθιά αισιόδοξο σ’ αυτό το έργο».
Οι συνειρμοί του θεατή με το σήμερα είναι αυτονόητοι. «Είχαμε αποφασίσει να το ανεβάσουμε πριν από το ξέσπασμα της πανδημίας, αλλά σίγουρα μέσα στο περιβάλλον που ζήσαμε, και ζούμε ακόμη, μπορεί κανείς να βρει αντιστοιχίες. Οταν έγραψε ο Μπέκετ το έργο, το 1956, είχε προηγηθεί η πυρηνική δοκιμή των ΗΠΑ στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι. Είναι ένα έργο που, βαθιά στον πυρήνα του, κρύβει κάτι ιδιαίτερα αποκαλυπτικό σε σχέση με τη βαθύτερη ανάγκη του ανθρώπου». Ο δικός μας αναγκαστικός εγκλεισμός, ειδικά στην πρώτη καραντίνα, βρίσκει ομοιότητες με τους έγκλειστους πρωταγωνιστές στο αβέβαιο, ζοφερό περιβάλλον που διαδραματίζεται το «Τέλος του παιχνιδιού».
Ο σκηνοθέτης δεν το αντιμετωπίζει σαν ένα αίνιγμα. «Εμένα με ενδιαφέρει ο κοφτερός λόγος του Μπέκετ, η οξυδέρκεια, η ελευθερία που παράγεται μέσα από την ακρίβεια του λόγου του. Θα ήθελα ο θεατής να συνδεθεί με αυτό που συμβαίνει επί σκηνής. Να ακουμπήσει σ’ αυτό που θα δει».
Αυτό ακριβώς, ότι συνεχίζουμε, η δύναμη ότι πηγαίνεις παρακάτω, κρύβει κάτι βαθιά αισιόδοξο σ’ αυτό το έργο.
Ο ίδιος δεν έχει δει κανένα θεατρικό ανέβασμα του «Τέλους του παιχνιδιού», λέει όμως ότι το έργο επιδέχεται πολλές αναγνώσεις, ερμηνείες και σκηνοθετικές ματιές. «Η δύναμη του κειμένου είναι τέτοια που το κάνει ανεξάντλητο και μπορεί κανείς να το δει με πολλούς τρόπους. Εμένα με οδηγεί η πνευματικότητα του λόγου του Μπέκετ».
Εκτός από τη σκηνοθεσία, ο Γ. Σκεύας έκανε τα σκηνικά και τα κοστούμια. «Είδα τον χώρο ως κάτι που υπακούει σε μια αφαίρεση. Δίνεται, δηλαδή, μια βάση την οποία καλείται να συμπληρώσει ο θεατής με τη φαντασία του».
Η παράσταση πήρε ήδη τον δρόμο της, προκαλώντας συγκίνηση στους πρώτους θεατές. Στο μεταξύ, ο Γιώργος Σκεύας ήδη ταξιδεύει στην «Επαρχία», το επόμενο σχέδιό του. Είναι το καινούργιο έργο του Μιχάλη Βιρβιδάκη, με επτά πρόσωπα, το οποίο θα ανέβει τον καινούργιο χρόνο στο Θέατρο της οδού Κυκλάδων – Λ. Βογιατζής. «Χάρηκα πολύ με το θέμα του, μια ματιά στην ελληνική επαρχία τού σήμερα». Γενικότερα τον ενδιαφέρει πολύ το ελληνικό έργο. Αλλωστε, στο Φεστιβάλ Αθηνών φέτος παρουσίασε και την «Κρεουργία» του Γιάννη Μαυριτσάκη.
Αυτό δούλεψε στη δεύτερη καραντίνα, ενώ παράλληλα ετοίμασε αρκετά ντοκιμαντέρ για το «Υστερόγραφο» της ΕΡΤ – ένα μεγάλο αφιέρωμα στο Λευτέρη Βογιατζή. «Σ’ αυτό το δύσκολο διάστημα για όλους, ήταν πολύ λυτρωτικό ότι μπόρεσα να εργαστώ. Καταλαβαίνω απολύτως όσους δεν μπορούσαν να διοχετεύσουν τη δημιουργικότητά τους. Νομίζω ότι πρέπει να περάσει ένας χρόνος για να αρχίσουμε να αντιλαμβανόμαστε τι συνέβη και τι μας συμβαίνει αυτή την εποχή. Υπάρχει μια αποκαλυπτική φράση στο έργο του Μπέκετ: “Μα τι συμβαίνει, τι συμβαίνει;” Είναι η απάντησή μου: Τι αλήθεια μας συμβαίνει».
Αραγε στο θέατρο θα αλλάξει κάτι; «Επειτα από δύο καραντίνες, δεν μπορεί παρά να είναι δημιουργικό. Δεν ξέρω πόσο και πώς. Δεν μπορούμε ακόμα να το συλλάβουμε, αλλά κάτι αλλάζει». Ο μεγάλος, και πάλι, αριθμός παραστάσεων που προσφέρουν μέσα στην πανδημία οι θεατρικές σκηνές είναι η λύση; «Δεν είναι αναγκαστικά κακό. Η δίψα που αισθανόμαστε όλοι στο θέατρο μπορεί να δώσει κάτι διαφορετικό, το οποίο ίσως μας πάει ένα βήμα παρακάτω. Σίγουρα η πανδημία αύξησε την ανάγκη μας να δημιουργήσουμε».
Παίζουν οι: Δημήτρης Καταλειφός, Αρης Μπαλής, Βαγγελιώ Ανδρεαδάκη, Γιώργος Ζιόβας.
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr