ΘΑΝΑΣΗΣ ΓΙΟΧΑΛΑΣ, ΖΩΗ ΒΑΪΟΥ
Η Αθήνα τον 19ο αιώνα (Εικόνες μιας οδοιπορίας μέσω του Τύπου)
εκδ. Εστία, σελ. 443
Καθώς ο χρόνος κυλά και η μια γενιά διαδέχεται την άλλη, αυτό που νοείται ως παρελθόν και ως παρακαταθήκη ενός κληροδοτημένου κόσμου, ποικίλλει, διαφοροποιείται, μεταβάλλεται. Ο εικοστός αιώνας μοιάζει ολοένα και πιο μακρινός, αλλά τι να πει κανείς για τον 19ο, εκείνον τον αιώνα που –καταχωνιασμένος καθώς είναι σε μια μισοσκότεινη θυρίδα του νου– έρχεται στη γνώση μας συχνά με τρόπο θραυσματικό γεμάτος παρανοήσεις, υπερβολές, λαϊκούς θρύλους.
Αυτό που συστηματικά, πλέον, οργανώνουν σε επίπεδο έρευνας –για τη μνήμη της Αθήνας αλλά και για την εθνική αυτογνωσία– ο Θανάσης Γιοχάλας και η Ζωή Βαΐου είναι ένας άθλος. Και είναι επίτευγμα και το νέο βιβλίο τους, αυτό που με ευσύνοπτο και υποβλητικό τρόπο έχει τίτλο «Η Αθήνα τον 19ο αιώνα» και υπότιτλο «Εικόνες μιας οδοιπορίας μέσω του Τύπου» (εκδ. Εστία), ένα γοητευτικό ανάγνωσμα που φέρνει μπροστά ολοζώντανες τις πρώτες δεκαετίες της Αθήνας ως πρωτεύουσας μέσα από τις εφημερίδες της εποχής.
Εκδοτική επιτυχία
Οι συγγραφείς επανέρχονται με νέα εκτενή έρευνα ζωντανεύοντας τις πρώτες δεκαετίες της πρωτεύουσας.
Είναι αυτό που θα έλεγε κανείς η αποθέωση της μικροϊστορίας, μια ευρεία και πυκνή τοιχογραφία της ασπαίρουσας, ασθμαίνουσας και πολύσημης αθηναϊκής καθημερινότητας του 19ου αιώνα, που έρχεται να συμπληρώσει, να προεκτείνει και να αναδείξει ακόμη περισσότερο το προηγούμενο βιβλίο του συγγραφικού ζεύγους, που είχε κυκλοφορήσει το 2016 με τίτλο «Ο Κίτσος ο λεβέντης και άλλες ιστορίες» (επίσης από τις εκδόσεις Εστία). Ο ιστορικός οίκος της Εστίας είχε σημειώσει μεγάλη εκδοτική επιτυχία εκδίδοντας, μεσούσης της οικονομικής κρίσης το 2012, ένα βιβλίο που είναι πλέον κλασικό, το «Αθήνα. Ιχνηλατώντας την πόλη με οδηγό την ιστορία και τη λογοτεχνία», την εκτενή έρευνα του Θανάση Γιοχάλα και της Τόνιας Καφετζάκη, που έκτοτε είναι πλέον βασικό σημείο αναφοράς. Είναι το λεξικό της Αθήνας.
Κατά μία έννοια, το νέο βιβλίο με ερανίσματα από τον Τύπο του 19ου αιώνα πατάει και συνεχίζει στις ράγες εκείνης της πρώτης εκδοτικής επιτυχίας, σχηματίζοντας μια άτυπη τριλογία ασχέτως αν στο πρώτο βιβλίο, συνεργάτις του Θανάση Γιοχάλα ήταν η Τόνια Καφετζάκη. Είναι καταγεγραμμένο και αξίζει να υπογραμμιστεί πως η αθηναϊκή βιβλιογραφία γνωρίζει τα τελευταία χρόνια σημαντική άνθηση για μια σειρά από λόγους. Αλλά, η περίπτωση του Θανάση Γιοχάλα και της Ζωής Βαΐου είναι ξεχωριστή καθώς έχει σύμπνοια, συνέπεια, αντοχή και έναν όμορφο τρόπο να γοητεύει το ευρύ κοινό.
Στην «Αθήνα τον 19ο αιώνα», ο αναγνώστης θα διασκεδάσει, θα συγκινηθεί, θα αναρωτηθεί, θα αιφνιδιαστεί. Και αυτό διότι η πρώτη ύλη, ο Τύπος της εποχής δηλαδή, έχει όλη εκείνη την εικονοποιητική δύναμη που ενδεχομένως έχει απολέσει η μεταγενέστερη δημοσιογραφία. Καθόλου περίεργο που το βιβλίο είναι αφιερωμένο «στην απαράμιλλη πένα των δημοσιογράφων του 19ου αιώνα» και εμμέσως σε εκείνη τη λειτουργία του Τύπου, που, καθώς ήταν παντοδύναμος, γινόταν καθρέφτης όλων των μικρών και των μεγάλων συμβάντων.
Θεματικές ενότητες
Πλήθος τα αναπάντεχα και τα ευτράπελα που διασώζει η έρευνα του Θανάση Γιοχάλα και της Ζωής Βαΐου και ο αναγνώστης θα τα βρει και θα τα εκτιμήσει ανάλογα με τα ενδιαφέροντά του, γιατί υπάρχει μεγάλη θεματική ποικιλία. Στον πρόλογο υπάρχουν θεματικές ενότητες που αξίζει να διαβαστούν γιατί ανατέμνουν τη ζωή στην Αθήνα του 19ου αιώνα, αλλά η παράθεση των σταχυολογημένων «αποκομμάτων» οργανώνεται ανά περιοχές και συνοικίες.
Αυτό το πανόραμα της παλιάς, λεγόμενης, Αθήνας έχει πολλά να μας πει. Πρώτον, για την αλήθεια μιας καθημερινότητας που πήραν μαζί τους οι προπάτορές μας στη χώρα της λήθης. Και δεύτερον, για τη δύναμη της γραφής. Ο Τύπος εκείνα τα χρόνια διέσωζε μικρές ειδήσεις, κάτι που εδώ και δεκαετίες ο Τύπος δεν κάνει γιατί υπάρχουν άλλα μέσα αλλά και γιατί έχει περιοριστεί αν δεν έχει υποτιμηθεί η αξία της μικροϊστορίας, εκτός και αν προκαλεί αίσθηση. Εχει πολλά επίσης να μας πει για τον ίδιον τον 19ο αιώνα, καθώς προκύπτει μια εικόνα απολύτως ρεαλιστική, μακρινή και οικεία ταυτόχρονα.
Αυτή λοιπόν η ιδιαίτερη κουλτούρα της μικροϊστορίας μάς οδηγεί στην αλήθεια της αθηναϊκής καθημερινότητας, αλλά έχει επίσης πολλά να μας πει τόσο για τις πολλές δυνατότητες του Τύπου όσο και για την αέναη δύναμη της ερευνητικής ματιάς, που στην περίπτωση του Θανάση Γιοχάλα και της Ζωής Βαΐου μετατρέπεται σε κοινωνική προσφορά.
