Ασπροι τοίχοι, μαύρα ξυλόγλυπτα έπιπλα και στους τοίχους σκίτσα με παραδοσιακές ελληνικές φορεσιές, φτιαγμένα από τον ενδυματολόγο και σκηνογράφο Γιάννη Μετζικώφ. Πάνω στο γραφείο της, ένα βάζο με φρέσκα λουλούδια, ένα μικρό σταχτοδοχείο και ο αναπτήρας της σε θήκη απαστράπτουσα, με στρας. Η Βικτωρία Καρέλια, πρόεδρος της Καπνοβιομηχανίας Καρέλια και του κοινωφελούς Ιδρύματος Γεωργίου και Βικτωρίας Καρέλια, που συστάθηκε το 1993, με υποδέχθηκε στο γραφείο της, στον τρίτο όροφο του εκθεσιακού χώρου ελληνικών ενδυμασιών του Λυκείου των Ελληνίδων, στην Καλαμάτα. Σ’ αυτό το νεοκλασικό κτίριο του 1873, που η οικογένειά της «ανέστησε» και μετέτρεψε σε μουσείο-κόσμημα, φιλοξενούνται περισσότερες από ογδόντα φορεσιές (γαμήλιες στην πλειονότητά τους) και κοσμήματα από τα μέσα του δέκατου ένατου αιώνα έως το 1930 – όλα αποτελούν καρπό της συλλεκτικής προσπάθειάς της εδώ και μισό αιώνα.
Μικρόβιο του συλλέκτη
«Είναι να μην ξεκινήσει κανείς…», λέει γελώντας η ίδια. «Οι πρώτες δύο φορεσιές που απέκτησα ήταν από την Επισκοπή Νάουσας και τη Σκόπελο. Μετά, η μία έφερνε την άλλη και κόλλησα το μικρόβιο του συλλέκτη, που με έκανε να αναζητώ διαρκώς νέα κομμάτια. Κάποια στιγμή σκέφτηκα: Τι θα γίνουν όλες αυτές οι φορεσιές όταν εγώ φύγω;» Ετσι δημιουργήθηκε αυτός ο χώρος, όπου ο επισκέπτης μπορεί να δει πλήρη ενδυματολογικά σύνολα, γυναικεία και ανδρικά, από σχεδόν όλες τις περιοχές της Ελλάδας.
Η επαφή με τη λαϊκή παράδοση είναι για τη Βικτωρία Καρέλια το οξυγόνο της. Και η πρωτεύουσα της Μεσσηνίας, ο τόπος που αγαπάει όσο κανέναν άλλο. «Είμαι Αθηναία, ήρθα ως νύφη, αλλά τώρα πια όταν λέω “πάω στο σπίτι μου” εννοώ την Καλαμάτα», λέει. Εδώ η «κυρία Βίκυ», όπως την αποκαλούν όλοι στην πόλη, περνά το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου της, μακριά από ανούσιες κοσμικότητες.
Κατεβαίνουμε στο ισόγειο του μουσείου. Μαζί μας τώρα και ο γλύπτης Νίκος Φλώρος, δημιουργός των έργων που περιλαμβάνονται στην επετειακή έκθεση για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση. Οι εντυπωσιακοί «Ηρωες από μέταλλο» –ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, η Μόσχω Τζαβέλλα, η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα αλλά και η Πανωραία Χατζηκώνστα, που έμεινε στην Ιστορία ως Ψωροκώσταινα– «συνομιλούν» με τις φορεσιές της Συλλογής «Βικτωρία Γ. Καρέλια» στις προθήκες.
Ολα τα γλυπτά είναι φτιαγμένα από αλουμίνιο, από κουτιά αναψυκτικών: ένα μεταλλικό ύφασμα το οποίο ο Νίκος Φλώρος κατασκευάζει με μια ιδιαίτερα χρονοβόρο και επίπονη διαδικασία (έχει μάλιστα κατοχυρώσει την πατέντα στη Νέα Υόρκη). Τίποτα άλλο δεν χρησιμοποιεί, ούτε χρώμα. Η χρωματική παλέτα επιτυγχάνεται με συγκεκριμένες ψηφίδες από τα κουτάκια. Αυτό ανεβάζει ακόμα περισσότερο τον πήχυ της δυσκολίας. «Οι ζωγράφοι έχουν τους καμβάδες και τις μπογιές τους, οι γλύπτες το μάρμαρο ή το μέταλλο· εγώ ξεκινώ από το μηδέν. Συχνά τα δάχτυλά μου πληγώνονται από το αλουμίνιο που κόβει σαν λεπίδα, ματώνω, αλλά δεν μπορώ να σταματήσω, γιατί πρέπει να φτιάξω πρώτα το υλικό και στη συνέχεια το έργο. Μόνο για τη φούστα της Μπουμπουλίνας χρησιμοποίησα 3.000 κουτιά», λέει ο ίδιος.
Στο κτίριο του Λυκείου Ελληνίδων στην Καλαμάτα φιλοξενείται η έκθεση γλυπτών των πρωταγωνιστών της Επανάστασης.
Ιερότητα
Από τη μια ένα σύγχρονο και ταπεινό υλικό, το αλουμίνιο, κι από την άλλη το παρελθόν και η σημασία –η ιερότητα ώς ένα βαθμό– των προσώπων που προσεγγίζει. «Δεν κάνω ρεαλιστική απεικόνιση της μορφής τους, την αύρα τους θέλω να αποδώσω», διευκρινίζει. Πράγματι, οι ήρωές του δεν έχουν σώμα. Εχουν όμως ψυχή. Η Μπουμπουλίνα ορθώνεται σε ύψος 2,60 μ. και μοιάζει να βρίσκεται σε κίνηση. Ο Κολοκοτρώνης, μέσα από την ψηφιδωτή προσωπογραφία του, σε καθηλώνει με το αγέρωχο βλέμμα του. Αυτές οι δημιουργίες έχουν για τον διεθνώς καταξιωμένο Τριπολιτσιώτη καλλιτέχνη και μια άλλη διάσταση, προσωπική, οικογενειακή, μια και ο προ-προπάππος του, Νίκος Φλώρος, μέλος οικογένειας οπλαρχηγών, αποκεφαλίστηκε στη μάχη των Αθηνών…
«Δεν είναι απλώς απαθανατισμένα ιστορικά πρόσωπα, αλλά έργα τέχνης, δηλαδή διαχρονικές οντότητες και σύμβολα, που διασφαλίζουν τη διασύνδεση της ιστορίας με τον πολιτισμό και της τοπικής διαλέκτου με την παγκόσμια γλώσσα της τέχνης», σημειώνει στον πρόλογο του καταλόγου της έκθεσης η ιστορικός τέχνης και μουσειολόγος Κατερίνα Κοσκινά. Χαρακτηριστικότερο, ίσως, παράδειγμα, η ελληνική σημαία που έχει φιλοτεχνήσει ο «ανήσυχος» γλύπτης. «Ηθελα να φτιάξω κάτι διαφορετικό με το υλικό μου. Η σημαία μου, λοιπόν, είναι ξεφτισμένη. Τα ξέφτια της είναι οι συμφορές και οι πόλεμοι που έχει περάσει η χώρα μας. Πρόσθεσα και λίγο κόκκινο χρώμα, γιατί για να αποκτήσουμε την ελευθερία μας χύθηκε πολύ αίμα», εξηγεί.
«Ακριβώς αυτή την ερμηνεία δίνω κι εγώ στο έργο του Νίκου», προσθέτει η κ. Καρέλια καθώς η ξενάγησή μας ολοκληρώνεται. Το πάθος της και το πάθος του μαζί, σε μια έκθεση βαθιά συγκινητική.
«Ηρωες από μέταλλο», Συλλογή Ελληνικών Ενδυμασιών «Βικτωρία Καρέλια», Σταδίου 64, Καλαμάτα, μέχρι το τέλος Δεκεμβρίου.