Την περιπετειώδη φυγή από την πατρίδα τους, το τραύμα του ξεριζωμού, αλλά και τις χαρές της νέας τους ζωής στην Ελλάδα, όπως η δυνατότητα των κοριτσιών να χορεύουν και να αθλούνται, περιγράφουν εύγλωττα έντεκα ταινίες μικρού μήκους, δημιουργίες προσφύγων ηλικίας 14 έως 29 ετών, που προβάλλονται σε συνεργασία με το Ethnofest το Σάββατο στον κινηματογράφο «Αστορ». «Ξεκινήσαμε τα εργαστήρια κινηματογράφου τον Ιανουάριο του 2020», περιγράφει στην «Κ» η σκηνοθέτις Μαρία Λεωνίδα, συνιδρύτρια του Κέντρου Εκπαιδευτικών Δράσεων και Διαπολιτισμικής Επικοινωνίας «Καρπός», το οποίο συμμετείχε στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα «Speak Up- Media for Inclusion».
«Εξέχουσα περίπτωση είναι μια 25χρονη Αφγανή, μητέρα τριών παιδιών, που παρακολουθούσε εξαρχής με μεγάλη επιμέλεια», περιγράφει η σκηνοθέτις Μ. Λεωνίδα.
Τέσσερις ομάδες
Στο πρόγραμμα συμμετείχαν 55 άτομα από το Αφγανιστάν, τη Συρία, το Μπανγκλαντές και το Κονγκό, που ζουν σε κέντρα φιλοξενίας προσφύγων ή σε μεμονωμένα διαμερίσματα στην Αθήνα. Πάνω από τις μισές συμμετοχές ήταν γυναίκες. «Χωριστήκαμε σε τέσσερις ομάδες, στις οποίες δίδασκαν η Μαρία Πεσλή και εγώ», σημειώνει η ίδια, «έως και τον Απρίλιο οι συναντήσεις μας ήταν διαδικτυακές». Λόγω των συνθηκών ζωής των μαθητών οι πρακτικές δυσκολίες ήταν πολλές. «Ο ΔΟΜ (Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης) ανέλαβε την οργανωτική υποστήριξη και έτσι κατέστη εφικτό το πρότζεκτ μας», προσθέτει η κ. Λεωνίδα, που ασχολείται με την καλλιτεχνική εκπαίδευση προσφύγων ήδη από το 2003 και έχει υλοποιήσει ανάλογα προγράμματα σε συνεργασία με το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες, το Danish Refugee Council, τον Δήμο Αθηναίων (curing the limbo) κ.ά.
«Εν προκειμένω, στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα ήμασταν μαζί με εταίρους από άλλες τέσσερις χώρες». Οι δημιουργοί ήταν παντού νέοι με προσφυγικό υπόβαθρο, στην Ελλάδα όμως οι μνήμες τους ήταν ακόμη πολύ νωπές και τα δεδομένα της ζωής τους έωλα: ζουν σε κοντέινερ, αναμένουν ακρόαση από την υπηρεσία ασύλου, δεν γνωρίζουν πού θα βρίσκονται τους επόμενους μήνες… Η παραπάνω αβεβαιότητα αποτυπώνεται μοιραία στις κινηματογραφικές δουλειές τους, οι οποίες είναι ομαδικές (δύο ή και παραπάνω ατόμων), απέσπασαν, ωστόσο, ιδιαίτερα υψηλές βαθμολογίες από ανεξάρτητους κριτές.
«Τους ενθαρρύναμε εξαρχής να δώσουν στο αφήγημά τους προσωπικό τόνο». Οι περισσότεροι χρησιμοποίησαν ως «μέσο» για την καλλιτεχνική τους έκφραση το κινητό, που τους έδινε την ελευθερία να καταγράφουν συνεχώς στιγμιότυπα που ήθελαν να συμπεριλάβουν στις ταινίες τους. Οι δύο σκηνοθέτιδες τούς εξόπλισαν με τον δέοντα εξοπλισμό (τριπόδιο, μικρόφωνο κ.ά.) αλλά και κάμερες σε όσους το επιθυμούσαν. «Είχαν πολλές καλές ιδέες και ενδιαφέροντα πλάνα, τα οποία όμως, για να αξιοποιηθούν καλλιτεχνικά, έπρεπε να αποκτήσουν συγκεκριμένη δομή». Περίπου είκοσι εκ των συμμετεχόντων «αφοσιώθηκαν» στο πρόγραμμα, αφιερώνοντας πολλές εργατοώρες. «Εξέχουσα περίπτωση είναι μια 25χρονη Αφγανή, μητέρα τριών παιδιών, που παρακολουθούσε εξαρχής με μεγάλη επιμέλεια και σταδιακά ξετύλιξε το ταλέντο της», περιγράφει η κ. Λεωνίδα, «η οποία έχει δημιουργήσει ένα πρωτόλειο animation».
Προσωπικά αδιέξοδα
Στις ταινίες καταγράφονται τα προσωπικά αδιέξοδα και οι απαγορεύσεις που βίωναν στις πατρίδες τους οι κοπέλες, ενώ άλλοι νεαροί σκηνοθέτες ως άλλοι ρεπόρτερ καταθέτουν πρωτότυπο υλικό από τη διαδρομή τους έως την Ελλάδα μέσω της Τουρκίας, αλλά και από τις συνθήκες διαβίωσης στη Ριτσώνα. Σε συζήτηση που θα πραγματοποιηθεί στο πολιτιστικό κέντρο «Μελίνα» την Κυριακή, θα εξεταστούν όλες οι παράμετροι του ευρωπαϊκού προγράμματος.