Δέκα χρόνων πρωτοείδε επιθεώρηση. Ο θίασος που έφτασε στο σινεμά της γειτονιάς του στην Αργυρούπολη ήταν ένας κι ένας: Νίκος Σταυρίδης, Αννα Καλουτά, Ρένα Ντορ, Αλέκος Λειβαδίτης, Αννα Μαντζουράνη. «Μαγεύτηκα από τη φαντασμαγορία και τη χαρά», θυμάται ο Μάκης Δελαπόρτας. Οταν αργότερα έπαιξε ως νεαρός ηθοποιός δίπλα στους Μίμη Φωτόπουλο, Θανάση Βέγγο, Κώστα Βουτσά, είχε άγνοια κινδύνου όπως εξομολογείται. Από τις 42 βιογραφίες που έγραψε για μεγάλους πρωταγωνιστές του θεάτρου τα επόμενα χρόνια, έμαθε «ότι το είδος που αγάπησαν περισσότερο στο θέατρο, ήταν οι επιθεωρήσεις».
Ονειρευόταν λοιπόν μια παράσταση με εντυπωσιακά σκηνικά, αστραφτερά κοστούμια, με κρινολίνα, φτερά, μποά, φράκα και ημίψηλα καπέλα, μπαλέτα, χορό, τραγούδι. «Η Κυρία Επιθεώρηση», που παρουσιάζει στο θέατρο «Βέμπο», με κείμενα που έγραψαν ο ίδιος και ο Στέλιος Παπαδόπουλος και σκηνοθεσία δική του, έχει τη μαγιά από εκείνους τους καιρούς.
Περιλαμβάνει αποσπάσματα και αναφορές σε παραστάσεις-σταθμούς, προσαρμοσμένα στην εποχή μας, συστήνοντας στο νεότερο κοινό «τον “α λα ελληνικά” συνδυασμό της κοινωνικοπολιτικής σάτιρας με το θέαμα των παρισινών καμπαρέ», λέει στην «Κ» ο Μ. Δελαπόρτας, ο οποίος κρατάει τον ρόλο του αφηγητή. Στην παράσταση παίζουν επίσης οι Γιάννης Ζουγανέλης, Ελένη Καστάνη, Ζέτα Δούκα, Νίνα Λοτσάρη, Παναγιώτης Πετράκης, Πηνελόπη Αναστασοπούλου, ενώ ο Κώστας Μακεδόνας ερμηνεύει τα τραγούδια.
Λαϊκό θέαμα
Η επιθεώρηση αγαπήθηκε από το ευρύ κοινό και καθιερώθηκε ως κατεξοχήν λαϊκό θέαμα από τη στιγμή που πρωτοεμφανίστηκε, την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα. Το «Λίγο απ’ όλα» ήταν η πρώτη που ανέβηκε στις 30 Αυγούστου 1894 από τον θίασο «Πρόοδος» του Δημήτρη Κοτοπούλη – πατέρα της Μαρίκας Κοτοπούλη, η οποία συμμετείχε στην παράσταση. Ηταν μόλις επτά ετών. Οι Αθηναίοι θεατρόφιλοι, συνηθισμένοι έως τότε στα κωμειδύλλια, υποδέχτηκαν με ενθουσιασμό το νέο είδος. Η παράσταση έφτασε μέχρι τη Μ. Ασία, όμως δεν έλειψε και η κριτική: «Ο κόσμος τρέχει προς το ελαφρύν και αφήνει το σπουδαίον. Αφήνει το δράμα και θέλει το άσμα. Δεν θέλει υψηλάς έννοιας, προτιμά εφήμερον απόλαυσιν. Δεν θέλει σπουδή, θέλει γέλωτα…».
Η Κοτοπούλη ξανάπαιξε επιθεώρηση. Στα «Παναθήναια 1908» εμφανίστηκε ως «νέα γυναίκα» φορώντας κοντή φούστα, κολάρο, γραβάτα και ρεπούμπλικα. Στο μεταξύ, το είδος δανειζόταν όλο και περισσότερα στοιχεία από τα ευρωπαϊκά θεάματα. «Η είσοδος του θεαματικού και του φαντασμαγορικού στοιχείου απογείωσε καταλυτικά το είδος, ικανοποιώντας τα οράματα των αστών, που έβλεπαν μια παριζιάνικη επιθεώρηση με ελληνικά κείμενα και θέματα», σημειώνει ο Δελαπόρτας.
«Η Κυρία Επιθεώρηση» παρουσιάζεται στο θέατρο «Βέμπο», με κείμενα που έγραψαν ο ίδιος και ο Στέλιος Παπαδόπουλος.
MeToo
Στην παράσταση τα κείμενα είναι προσαρμοσμένα στο σήμερα, οι ιδέες όμως είναι του τότε. «Στην εποχή της η Μαρίκα Κοτοπούλη τραγουδούσε για τη νέα γυναίκα, στην εποχή μας όμως μιλάμε για το MeToo στο οποίο αναφέρονται η Ζέτα Δούκα και η Πηνελόπη Αναστασοπούλου. Το “Τραμ το τελευταίο” των Αλέκου Σακελλάριου, Χρήστου Γιαννακόπουλου, Μιχάλη Σουγιούλ, που ερμήνευσε το 1948 o Τώνης Μαρούδας, προσαρμόστηκε στο σήμερα. Λόγος γίνεται επίσης για την πανδημία του 1918 αλλά και την COVID-19». Τα τραγούδια του Αττίκ ακούγονται στην παράσταση από τον Κώστα Μακεδόνα και τη Νίνα Λοτσάρη, «η μάντρα του Αττίκ, εκείνα τα χρόνια, ήταν ένα “εναλλακτικό” είδος επιθεώρησης», λέει ο ηθοποιός και σκηνοθέτης, και υπογραμμίζει επίσης τον ρόλο της επιθεώρησης στα κοινωνικοπολιτικά σκαμπανεβάσματα της χώρας. «Συσπείρωνε το πλατύ κοινό, κερδίζοντας ακόμη και τους ηθοποιούς του “σοβαρού” θεάτρου που την υπηρέτησαν».
Το αρχοντορεμπέτικο
Στη μεταπολεμική Ελλάδα οι διαφορές εξομαλύνθηκαν με το αρχοντορεμπέτικο, από το οποίο προέκυψαν πολλά «μουσικά διαμάντια», ενώ οι λάτιν ρυθμοί της έδωσαν νέα πνοή και γερό δυναμικό: Ρένα Βλαχοπούλου, Σπεράντζα Βρανά, Μάγια Μελάγια, Καίτη Μπελίντα, Ρένα Ντορ, Νίκος Ρίζος, Τζίμης Μακούλης, Γιάννης Γκιωνάκης, Ντίνος Ηλιόπουλος κ.ά.
Στην «Κυρία Επιθεώρηση» στο «Βέμπο» έγιναν νούμερο και οι θεατρομαμάδες, τις οποίες συστήνουν στο κοινό η Ελένη Καστάνη και ο Γιάννης Ζουγανέλης. «Εκείνη την εποχή την καριέρα των κοριτσιών, όπως η Αννα και η Μαρία Καλουτά, επίσης η Ζωζώ Σαπουντζάκη και άλλες ηθοποιοί, καθόριζαν οι μαμάδες τους. Αυτές έκαναν κουμάντο».
Η λογοκρισία ήταν πάντα παρούσα στις επιθεωρησιακές παραστάσεις, κατά τις φορτισμένες πολιτικά εποχές. Απόδειξη «Το μεγάλο μας τσίρκο» των Ιάκωβου Καμπανέλη – Σταύρου Ξαρχάκου, που έστειλε την Τζένη Καρέζη και τον Κώστα Καζάκο στο ΕΑΤ-ΕΣΑ τον Οκτώβριο του 1973, θυμίζει ο συνομιλητής μας, υποστηρίζοντας ότι «η εποχή της επιθεώρησης ολοκληρώθηκε τότε. Επειτα μελαγχόλησε, ξαναχαμογέλασε στο κοινό με την παρέα του Ελεύθερου Θεάτρου, που της χάρισε καινούργια πνοή, έζησε διάφορες αναλαμπές, αλλά ουσιαστικά η τηλεόραση έπαιξε αρνητικό ρόλο στην επικράτησή της, αφού καθημερινά την πρόβαλε η ίδια».
Βέβαια, για να μην εξωραΐζουμε όλες τις στιγμές της, η επιθεώρηση συχνά υπήρξε και ασύστολα βωμολόχα. «Εμείς δεν βωμολοχούμε στην παράσταση. Είναι κάτι που με απωθεί και στη ζωή». Για τους επικριτές του είδους, ο Μ. Δελαπόρτας αναφέρει τους θαυμαστές της. Ανάμεσά τους, τον Αλέξη Μινωτή και την Κατίνα Παξινού. «Συχνά πήγαιναν σε επιθεωρησιακές παραστάσεις. Ο Μινωτής έλεγε “πάω να δω το νταμάρι” και εννοούσε τον Βασίλη Αυλωνίτη, ενώ η Παξινού είχε δηλώσει: “Μη λες για μένα ότι είμαι η μεγαλύτερη ηθοποιός της Ελλάδας όταν υπάρχει η Ρένα Βλαχοπούλου”».