«Ηταν για όλους ένα σοκ». Ετσι ένιωσε ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου της Πενσιλβάνια Ρόμπερτ Αουστερχουτ όταν δημοσιεύθηκε το τουρκικό ΦΕΚ που διέταζε τη μετατροπή της Μονής της Χώρας σε τζαμί, στις 21 Αυγούστου του 2020, όπως περιέγραφε λίγες ημέρες αργότερα σε συνέντευξή του στην «Κ» (31/8/2020).
Ενας από τους κορυφαίους ειδήμονες της βυζαντινής αρχιτεκτονικής, που έκανε τη διδακτορική του διατριβή στην αρχιτεκτονική της Χώρας, ήταν και από τους πρώτους που αντέδρασαν τότε στη μετατροπή του βυζαντινού μνημείου, με τα μοναδικά ψηφιδωτά και τις τοιχογραφίες, σε τέμενος. «Το μνημείο είναι ένα τρισδιάστατο έργο τέχνης», μας έλεγε τότε για το μοναστήρι. Την περασμένη Πέμπτη 25 Νοεμβρίου μοιράστηκε με τους Ελληνες και ξένους συναδέλφους του τα αρχιτεκτονικά μυστικά της Μονής της Χώρας στο διεθνές συνέδριο «Re(dis)covering Chora: The Byzantine name of the rose» που διοργάνωσε το Ευρωπαϊκό Κέντρο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων (ΕΚΒΜΜ) και ολοκληρώθηκε χθες.
Ο καθηγητής, αφού εξέφρασε τη δυσαρέσκειά του για το ενδεχόμενο να καλυφθεί ο εσωτερικός διάκοσμος για τη μουσουλμανική προσευχή (ο νάρθηκας, όπως έδειξε, είναι ήδη καλυμμένος), έκανε μια ενδιαφέρουσα ανάλυση για τη χρήση και τον συμβολισμό των δευτερευόντων χώρων που συναντώνται στον ναό και πολλές φορές «συμμετέχουν» στις αγιογραφικές παραστάσεις. «Είναι παιχνίδια του μυαλού; Οχι, δείχνουν την ενότητα του μνημείου από την αρχή μέχρι το τέλος. Οποιος και αν τους σχεδίασε, ήξερε το κτίριο σε βάθος, μέχρι τα θεμέλιά του», σημείωσε.
Νέες ερμηνείες
Το συνέδριο ξεκίνησε από τον κτήτορα του ναού, τον Βυζαντινό λόγιο και «πρωθυπουργό» της εποχής Θεόδωρο Μετοχίτη, που έφερε τη μονή στη σημερινή της μορφή και έπειτα δόθηκε έμφαση στην αρχιτεκτονική και κυρίως στον μνημειακό ζωγραφικό διάκοσμο. Επιστήμονες από τις ΗΠΑ, τη Γαλλία, τη Ρωσία, την Τουρκία και την Ελλάδα έδωσαν νέες ερμηνείες για τις σκηνές της Παλαιάς Διαθήκης, την απεικόνιση των αποστόλων Πέτρου και Παύλου και τον συσχετισμό με την ένωση των εκκλησιών, το αναλυτικό ψηφιδωτό της προσκύνησης των τριών Μάγων, ενώ διατυπώθηκε και η πρόταση (Ρόμπερτ Νέλσον) ότι η μεγάλη παράσταση της Δέησης σχετίζεται με την Αγία Σοφία.
Μεταξύ άλλων διατυπώθηκε και η πρόταση ότι η μεγάλη παράσταση της Δέησης σχετίζεται με την Αγία Σοφία.
Ειδικό ενδιαφέρον είχε η επαναχρονολόγηση του μνημείου από τον καθηγητή του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης Κωνσταντίνου Σμυρλή, ο οποίος τεκμηρίωσε τη δημιουργία του μνημείου μεταξύ 1310-1317, κάτι που θέτει νέα αρχαιολογικά ζητήματα.
Οι διαλέξεις των ειδικών ήταν καθαρά επιστημονικές και ειδικού ενδιαφέροντος. Το μήνυμα, όμως, που στέλνουν προς πάσα κατεύθυνση αφορά την προστασία του μνημείου και κυρίως του εσωτερικού του διακόσμου, που έχει ακόμα πολλά μυστικά να ξεκλειδώσει για την επιστημονική κοινότητα. «Η ανακοίνωση της μετατροπής της Χώρας σε τζαμί ήταν η αφορμή για να οργανώσουμε αυτό το συνέδριο και να δείξουμε πόσο σημαντικό είναι αυτό το μνημείο για τη βυζαντινή τέχνη», σημείωσε στην «Κ» η πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κέντρου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων, Ναταλία Πούλου.
Εμφαση στον διάκοσμο
Ο καθηγητής Βυζαντινής Αρχαιολογίας και Τέχνης του ΑΠΘ και αναπληρωτής πρόεδρος του ΕΚΒΜΜ, Αθανάσιος Σέμογλου, τόνισε την ανάγκη διατήρησης της ενότητας του μνημείου. «Περισσότερο από ποτέ δίνουμε έμφαση στον διάκοσμο της Χώρας, που μπορεί να παραδοθεί στη λήθη», σημείωσε ο καθηγητής, ο οποίος εκτιμά ότι και το κλειστό παρεκκλήσι της μονής κρύβει συναρπαστικά μυστικά για την ιστορία των Παλαιολόγων.
Η Μονή της Χώρας, όπως ακούστηκε στο συνέδριο, παραμένει κλειστή για τους επισκέπτες, αν και ακόμη δεν έχει λειτουργήσει ως τέμενος. Τα πρακτικά του διεθνούς συνεδρίου θα εκδοθούν και μαζί με τις βιντεοσκοπημένες διαλέξεις θα αποσταλούν στην UNESCO.
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr