Τι καινούργιο μπορεί να ειπωθεί σήμερα για τη «Φόνισσα»; Από μια άποψη, όχι και πολλά: το Greek gothic, προφεμινιστικό αριστούργημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη έχει διαβαστεί, έχει αναλυθεί, έχει γίνει θεατρική παράσταση, ταινία και όχι μόνο· φυσικά, η ιστορία της εξακολουθεί να ασκεί μια ανεξάντλητη, σκοτεινή γοητεία και οι προσεγγίσεις της ανανεώνονται σταθερά.
Ο Γιώργος Κουμεντάκης, λόγου χάρη, την έκανε όπερα που πρωτοπαρουσιάστηκε το 2014 με ιδιαίτερη επιτυχία και θα επαναληφθεί στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος, στις 3, 5, 28 και 30 Δεκεμβρίου. Η μεσόφωνος Μαίρη-Ελεν Νέζη, που ερμηνεύει τον πρωταγωνιστικό ρόλο στο νέο ανέβασμα της «Φόνισσας» του καλλιτεχνικού διευθυντή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, σκιαγραφεί με τον δικό της τρόπο την ηρωίδα που ανάλωσε τα χρόνια της υπηρετώντας γονείς, σύζυγο, παιδιά και εγγόνια: «Ολες οι ευθύνες της ζωής είναι πάνω της», λέει στην «Κ» η μονωδός. «Κανείς δεν της το αναγνωρίζει, ούτε η οικογένειά της. Εκείνη συνειδητοποιεί ότι το να είναι γυναίκα σημαίνει αυτό ακριβώς: να υπηρετεί τους άλλους. Οι κόρες της και οι εγγονές της να κάνουν το ίδιο, σε ένα φαύλο κύκλο. Και εκείνη, αντί να στραφεί στην κοινωνία που δημιουργεί το πρόβλημα, στρέφεται εναντίον των θυμάτων, θεωρώντας ότι τα σώζει και ότι έχει σύμμαχό της τον Θεό. Είναι σκοτεινός χαρακτήρας η Φραγκογιαννού, αν σκεφτεί όμως κανείς το πλαίσιο που λειτουργεί, μπορεί να τη συμπονέσει».
Η Φραγκογιαννού
Η όπερα του Γιώργου Κουμεντάκη θα παρουσιαστεί στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος, στις 3, 5, 28 και 30 Δεκεμβρίου.
Μπορεί επίσης, αν μιλάμε για τη λυρική τραγουδίστρια που την ερμηνεύει, να «κινδυνεύσει» από αυτήν. «Με απορροφά ο χαρακτήρας της Φραγκογιαννούς», λέει η Μαίρη-Ελεν Νέζη, «ίσως γιατί τον έχω μελετήσει τόσο πολύ. Μου έχει συμβεί, μια-δυο φορές, να βάλω τα κλάματα στη σκηνή, όταν σκοτώνει το εγγόνι της στην κούνια. Χρειάζεται προσοχή, αλλιώς δεν μπορείς να τραγουδήσεις. Την ίδια στιγμή, η ευφυής σύνθεση του Γιώργου Κουμεντάκη σε βοηθάει να μπεις στην εσωτερική πάλη της Φραγκογιαννούς και να την εκφράσεις».
Με τον τρόπο τους βοηθούν και οι υπόλοιποι συντελεστές: ο Γιάννης Σβώλος, που έγραψε το ποιητικό κείμενο της όπερας βασισμένος στο «κοινωνικόν μυθιστόρημα» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, ο Πέτρος Τουλούδης, που εμπνεύστηκε τον σκηνικό κόσμο της Σκιαθίτισσας Φραγκογιαννούς, η Ιωάννα Τσάμη που σχεδίασε τα κοστούμια (μαζί με τον Πέτρο Τουλούδη), ο σκηνοθέτης Αλέξανδρος Ευκλείδης και, βέβαια, ο μαέστρος Βασίλης Χριστόπουλος. Ειδικά ο τελευταίος, καλείται να συντονίσει την Ορχήστρα της Λυρικής με τους τρεις επιπλέον μουσικούς που την πλαισιώνουν με πιο σύγχρονα όργανα, καθώς και με τέσσερα χορωδιακά σύνολα (σε διεύθυνση Αγαθάγγελου Γεωργακάτου και Κωνσταντίνας Πιτσιάκου), τα οποία αποδίδουν τις εσωτερικές, λεπτές αποχρώσεις του ψυχισμού της ηρωίδας. «Ο ρόλος έχει μεγάλη δυσκολία», καταλήγει η Μαίρη-Ελεν Νέζη, «και χρειάστηκε να του αφιερώσω περισσότερο χρόνο από το συνηθισμένο. Είμαι εκτεθειμένη, κάποιες φορές τραγουδώ a capella, έχω πολύ κείμενο και βρίσκομαι μονίμως στη σκηνή. Οι διάλογοι με τη χορωδία είναι πολύ βοηθητικοί, πρέπει όμως να λειτουργούμε σωστά σαν σύνολο για να είναι τέλειο το αποτέλεσμα. Υπάρχει μεγάλη εξάρτηση όλων των τραγουδιστών από τον μαέστρο και ο Βασίλης Χριστόπουλος κάνει μια σπουδαία δουλειά με την ορχήστρα και με εμάς».
Τέλος, η «Φόνισσα» του Γιώργου Κουμεντάκη θα βιντεοσκοπηθεί από το διεθνές τηλεοπτικό κανάλι της όπερας Mezzo, που στο πλαίσιο της συνεργασίας του με την Εθνική Λυρική Σκηνή θα μεταδώσει την παράσταση στις 12 Δεκεμβρίου.