Στην Αμερική άνοιξε πρόσφατα μια ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα συζήτηση σχετικά με τα πνευματικά δικαιώματα για τις συνταγές. Προφανώς και εκεί, όπως και στην Ελλάδα, φαντάζομαι και σε πολλές άλλες χώρες του κόσμου, επικρατεί το «ο κλέψας του κλέψαντος». Συνταγές ελαφρώς πειραγμένες ή και καθόλου –σε περιπτώσεις υπερβολικού θράσους–, παρουσιάζονται ως πρωτότυπο υλικό.
Εκατοντάδες βιβλία κυκλοφορούν με αυτή τη λογική, χιλιάδες ιστοσελίδες με θέμα τη μαγειρική γεμίζουν περιεχόμενο πουλώντας για δική τους δουλειά άλλων, καριέρες χτίζονται με τη διαδικασία της αντιγραφής. Εχω ξεφυλλίσει πολλές φορές βιβλία με εντυπωσιακές φωτογραφίες, ακριβές εκδοτικές παραγωγές όπου δεν υπάρχει ψίχουλο πρωτότυπης σκέψης, καθόλου έρευνα και πειραματισμός, βιβλία που δεν κομίζουν τίποτα καινούργιο στον χώρο της μαγειρικής πέρα από μια ωραία εμφάνιση και ένα γυαλιστερό χαρτί.
Αναμφισβήτητα λοιπόν πρέπει να προστατευθεί με κάποιο τρόπο το πρωτότυπο έργο ενός μάγειρα. Πρόκειται για ένα μέτρο αυτονόητο. Είναι όμως εφαρμόσιμο; Εδώ αρχίζουν τα δύσκολα. Πώς αποδεικνύεις ότι κάτι είναι δικό σου όταν παρουσιάζεται με μικρές διαφορές; Σε μια συνταγή, λ.χ., αλλάζει κανείς τα μυρωδικά, δεν βάζει άνηθο αλλά μάραθο, χρησιμοποιεί και διαφορετικό είδος ποτού για το «σβήσιμο», ούζο αντί για κρασί, δίνει έναν άλλο τίτλο, «μεθυσμένο καλαμαράκι», και ισχυρίζεται ότι παρουσιάζει μια εντελώς νέα συνταγή.
Στην άλλη πλευρά τώρα, ο συγγραφέας συνταγών που προσπαθεί να αποδείξει ότι το έργο του έχει πέσει θύμα λογοκλοπής επί της ουσίας δεν έχει όπλα για να αντιδράσει. Δεν έχει εναλλακτικές. Παιδεύεται, δοκιμάζει και ξαναδοκιμάζει πρώτες ύλες και τεχνικές, απορρίπτει, μελετάει την παράδοση, ταξιδεύει για να παίρνει ιδέες και να ανακαλύπτει γεύσεις, όλα αυτά προκειμένου να σκεφτεί κάτι πρωτότυπο, και έρχεται κάποιος άλλος και του παίρνει την μπουκιά μέσα απ’ το στόμα.
Δεν υπάρχει εύκολη λύση στο πρόβλημα της αντιγραφής, αλλά όσοι αγαπάμε τη μαγειρική και γνωρίζουμε τον κόπο που πρέπει να καταβάλλει κάποιος για κάτι πραγματικά νέο έχουμε χρέος να επιβραβεύουμε τις αυθεντικές προσπάθειες. Να στηρίζουμε τον σοβαρό και επίμονο ερευνητή και να διαγράφουμε τον αντιγραφέα. Αυτό για αρχή.