JILL LEPORE
If Then: How the Simulmatics
Corporation Invented the Future
εκδ. John Murray, 2020, σελ. 432
Η Τζιλ Λεπόρ ξεθάβει την ψυχροπολεμική ιστορία της πρώτης εταιρείας που χρησιμοποίησε την τεχνητή νοημοσύνη και την επιστήμη των δεδομένων για να κερδίσει εκλογές.
Ο Κένεντι υιοθέτησε τις συμβουλές της εταιρείας και εξελέγη πρόεδρος των ΗΠΑ.
Τα τελευταία πέντε χρόνια συζητάμε διαρκώς, στη Δύση, για τις καμπάνιες παραπληροφόρησης, για τις ψευδείς ειδήσεις και για την τεχνολογική χειραγώγηση των πολιτών. Τα δύο γεγονότα που πυροδότησαν τις συζητήσεις, η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ και η ψήφος των Βρετανών υπέρ του Brexit, συνδέθηκαν άρρηκτα με την ιστορία μιας εταιρείας, της Cambridge Analytica, η οποία χρησιμοποίησε τις νέες τεχνολογίες, τα μεγάλα δεδομένα και τα κοινωνικά δίκτυα, για να προβλέψει και να επηρεάσει το εκλογικό αποτέλεσμα. Τώρα όμως που έχει πέσει ο κουρνιαχτός, μπορούμε να αποτιμήσουμε πιο ψύχραιμα τα γεγονότα και να δούμε αν όντως όλη αυτή η αναστάτωση ήταν κάτι καινούργιο.
Τίποτε απ’ όλα όσα έγιναν δεν ήταν εντελώς καινούργιο, επιβεβαιώνει στο βιβλίο της «If Then» (Αν/Τότε,) η καθηγήτρια Αμερικανικής Ιστορίας στο Χάρβαρντ, Τζιλ Λεπόρ. Η χρήση της ΤΝ, με σκοπό την πρόβλεψη της ανθρώπινης συμπεριφοράς, άρχισε στα τέλη της δεκαετίας του 1950, με τη λεγόμενη «The People Machine» (τη «μηχανή των ανθρώπων»), η οποία θεωρείται ότι βοήθησε αποφασιστικά στην εκλογή του Τζον Φ. Κένεντι τον Νοέμβριο του 1960. «Η εταιρεία Simulmatics ήταν η ψυχροπολεμική Camribdge Analytica», γράφει η Λεπόρ. Δημιουργούσε προφίλ πολιτών, με βάση τις προτιμήσεις και τα μοτίβα της συμπεριφοράς τους, με σκοπό να προβλέψει και να χειραγωγήσει την ψήφο τους. «Οι επιστήμονες της Simulmatics Corporation έδρασαν πάνω στην υπόθεση που έλεγε ότι αν μπορούσαν να συλλέξουν αρκετά δεδομένα για αρκετούς ανθρώπους και να τα βάλουν μέσα σε μια μηχανή, τα πάντα, μια μέρα, θα γίνονταν προβλέψιμα, και ο καθένας, κάθε ανθρώπινος νους, θα μπορούσε να προσομοιωθεί, κάθε πράξη θα μπορούσε να προβλεφθεί, αυτόματα, αλλά και να παρακινηθεί και να κατευθυνθεί, μέσα από μηνύματα που θα είναι τόσο αλάνθαστα όσο και οι πύραυλοι ακριβείας. Το Facebook, η Palantir, η Cambridge Analytica, η ρωσική Internet Research Agency, η Google – όλοι αυτοί οι οργανισμοί εκκολάφθηκαν εκεί».
Ο ιδρυτής της Simulmatics, Εντ Γκρίνφιλντ, ήταν ένας διορατικός διαφημιστής, ο οποίος κατάλαβε έγκαιρα ότι η πολιτική, λόγω της τηλεόρασης και των υπολογιστών, θα κινηθεί προς το μάρκετινγκ. «Δεν πουλάμε υποψηφίους», έλεγε, «αγοράζουμε ψηφοφόρους». Ενώ όμως η επιρροή της τηλεόρασης ήταν ορατή, η ανάμειξη των υπολογιστών μπορούσε να είναι σκιώδης. Με τη βοήθεια πρωτοπόρων επιστημόνων της εποχής, καθώς και των πρώτων υπολογιστών της IBM, κατόρθωσε να θέσει τις υπηρεσίες του σε πολιτικές καμπάνιες των Δημοκρατικών. Συνέλεξε δεδομένα για χιλιάδες πολίτες και τους κατέταξε σε 480 κατηγορίες. Επειτα πρότεινε στους πολιτικούς που τον προσέλαβαν, να προσαρμόσουν ανάλογα τα μηνύματά τους, βάσει των συμπεριφορικών μοντέλων που είχε αναπτύξει. Κάθε θέση των πολιτικών θα είχε προσομοιωθεί σε κάθε δυνατή μεταβλητή της.
Στις αρχές του 1960, ο όρος «τεχνητή νοημοσύνη» έχει μόλις επινοηθεί. Οταν ένας δικηγόρος, σημαίνον μέλος του Δημοκρατικού Κόμματος, ο Νιούτον Μίνοου (ο οποίος το καλοκαίρι του 1988 προσλαμβάνει ως ασκούμενο έναν νέο φοιτητή Νομικής, ονόματι Μπαράκ Ομπάμα), διαβάζει την πρόταση του Γκρίνφιλντ στο κόμμα, του πέφτει το σαγόνι και ζητεί τη συμβουλή του Αρθουρ Σλέσινγκερ: «Χωρίς να θέλω να σε προκαταβάλω, η γνώμη μου είναι ότι: 1. Δεν μπορεί να δουλέψει. 2. Είναι ανήθικο. 3. Πρέπει να απαγορευτεί». Ο Σλέσινγκερ συμφωνεί. Αλλά αυτό δεν αρκεί. Ο Κένεντι υπογράφει συμβόλαιο και δικαιώνεται. Ακούει τις συμβουλές της Simulmatics και εκλέγεται πρόεδρος των ΗΠΑ. Το ενδιαφέρον και το παράδοξο εδώ είναι ότι ο Κένεντι είχε κάνει μεγάλη καμπάνια για τους κινδύνους της αυτοματοποίησης και για την αντικατάσταση των ανθρώπων από τις μηχανές, αλλά ο ίδιος δεν αντιστάθηκε στις υποσχέσεις της «μηχανής των ανθρώπων». Η Simulmatics πτώχευσε στις αρχές του 1970. Τα κύρια προβλήματα που αντιμετώπισε ήταν η σπάνις των δεδομένων, η αδυναμία των μοντέλων και οι μικρές ταχύτητες των υπολογιστών. Ολα αυτά όμως με τον χρόνο ξεπεράστηκαν.
«Η Simulmatics έσβησε, αλλά η φαντασίωση της πρόβλεψης της ανθρώπινης συμπεριφοράς μέσω μηχανών, όχι», γράφει η Λεπόρ. «Ο Γκρίνφιλντ πέθανε, πιστεύοντας ότι η μηχανή που προβλέπει την ανθρώπινη συμπεριφορά απέτυχε. Τα έχασε όλα, αλλά η ιδέα του δεν απέτυχε. Το αντίθετο. Η αυτοματοποιημένη προσομοίωση της ανθρώπινης συμπεριφοράς έγινε η κυρίαρχη ανθρώπινη κατάσταση».
