«Ο Αίσωπος έγραψε ιστορίες για παιδιά. Αλήθεια ή μήπως μύθος;», αναρωτιέται η Ροδούλα Παππά, που μετέφρασε έμμετρα και επιμελήθηκε τη νέα έκδοση των θρυλικών μύθων για τις εκδόσεις Νεφέλη. «Στην πραγματικότητα», συνεχίζει, «ο ίδιος ο Αίσωπος, απ’ όσο γνωρίζουμε, δεν έγραψε τίποτε. Ενδέχεται μάλιστα να μην είναι υπαρκτό πρόσωπο. Κατά πάσα πιθανότητα όμως υπήρξε και έζησε τον 6ο αι. π.Χ. – ένας ευφυέστατος απελεύθερος από τη Θράκη, χαρισματικός δημιουργός και αφηγητής σύντομων, λιτών, συχνά ευτράπελων και διδακτικών ιστοριών. Δεν ήταν όμως ο επινοητής του γραμματειακού είδους που φέρει το όνομά του και που έλκει την καταγωγή του από την αρχαία Μεσοποταμία. Επιπλέον, μας είναι άγνωστο ποιοι από τους λεγόμενους αισωπικούς μύθους, ακόμη και της αρχαιότητας, είναι πράγματι δικοί του, μια και σ’ αυτούς συγκαταλέγονται κάποιοι που με βεβαιότητα είναι προγενέστεροι και μεταγενέστεροι του Αισώπου.
»Οι ιστορίες που αποδίδουμε στον Αίσωπο χρησιμοποιήθηκαν κατά την ελληνική αρχαιότητα είτε απλώς για να διασκεδάσουν –ενηλίκους!– είτε από συγγραφείς και ρήτορες σε διάφορες εκφάνσεις της κοινωνικής και πολιτικής ζωής. Μόλις από τα ρωμαϊκά χρόνια, και κυρίως από τον 1ο αι. μ.Χ. και εξής, οι αισωπικοί μύθοι άρχισαν να αποτελούν μέρος της εκπαίδευσης μικρών μαθητών.
»Στα 2.000 χρόνια που ακολούθησαν, οι μύθοι μεταφράστηκαν ίσως σε όλες τις ανθρώπινες γλώσσες, ενώ δημιουργούνταν διαρκώς καινούργιοι κατά το πρότυπο εκείνων του Αισώπου. Υπήρξαν από τα πιο πολυδιαβασμένα κείμενα της ανθρωπότητας – και κάποιοι από αυτούς παραμένουν.
»Η συλλογή μας έρχεται να προστεθεί στις έμμετρες αποδόσεις των αισωπικών μύθων, που στην ελληνική γλώσσα εμφανίζονται τον 8ο αι. π.Χ. (πριν, δηλαδή, από τον ιστορικό Αίσωπο). Οι πηγές των 179 μύθων καλύπτουν το διάστημα μεταξύ του αιώνα εκείνου και του 17ου μ.Χ.· ως επί το πλείστον όμως βασίζεται στις τρεις αρχαιότερες σωζόμενες συλλογές: εκείνη του Φαίδρου (1ος μ.Χ. αι., στα λατινικά), του Βάβριου (τέλη 1ου μ.Χ. αι., στα ελληνικά) και στη λεγόμενη Αυγουσταία συναγωγή ανώνυμων ελληνικών μύθων (περίπου 3ος αι. μ.Χ.)».
Εκτός από την πιο «μαζεμένη» έκδοση που κυκλοφορεί αύριο, από τις εκδόσεις Νεφέλη κυκλοφορούν σύντομα και μια εκτενέστερη έκδοση, με επίμετρο και σχόλια της Ροδούλας Παππά και εικονογράφηση του Κώστα Μαρκόπουλου, καθώς και μια εικονογραφημένη έκδοση για παιδιά μικρής ηλικίας. Η «Κ» προδημοσιεύει σήμερα ορισμένα ενδεικτικά αποσπάσματα από αυτή τη νέα, έμμετρη μετάφραση των μύθων του Αισώπου.
Η. Μ.
ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ
Τα χρυσά αυγά
Δεν θα ‘τρωγες ούτ’ ένα αυγό ετούτης της πουλάδας
κι αν λάτρης είσαι των ματιών, ρέκτης της στραπατσάδας,
σφιχτά, μελάτα αν προτιμάς, ψητά ή στο τηγάνι,
κι ούτ’ ένα αυγό της, φίλε μου, ποσέ δεν θα ‘χες κάνει.
Γιατί, κάτω απ’ το τσόφλι τους δεν είχανε πουλάκι,
ασπράδι, κρόκο – πουθενά, ούτε ένα αυγουλάκι.
Ακου: ήταν ολόχρυσα. Ατόφιο, λέω, χρυσάφι!
Κι αν σκέφτεσαι: «Κρίμα τ’ αυγά, κι η κότα πάει στράφι»,
τότε ή φοβερά πεινάς ή είσ’ αισθηματίας,
άπληστος δεν είσ’ αρκετά κι επιχειρηματίας.
Ο λύκος και το λιοντάρι
Σαν πέφτει ο ήλιος χαμηλά κι η νύχτα πλησιάζει,
ώς και του μέρμηγκα η σκιά, σκιά θηρίου μοιάζει.
Το ξέρουμ’ όλοι, πρόκειται γι’ απλή γεωμετρία –
κρίμα που πρέπει να σας πω τούτη την ιστορία:
Λύκος, εκεί που πήγαινε, φαρδιά πλατιά αντικρίζει
του εαυτού του τη σκιά, και φοβερά γρυλίζει:
Οι μύθοι του Αισώπου υπήρξαν από τα πιο πολυδιαβασμένα κείμενα της ανθρωπότητας – κάποιοι από αυτούς παραμένουν.
«Μαύρη σκιά, πηχτή σκιά, πελώρια η σκιά μου –
τη βλέπω και μου κόβονται σχεδόν τα ήπατά μου.
Ανήμερο είμαι θεριό! Τρεχάτε να κρυφτείτε,
κι άμα με απαντήσετε, να μου υποκλιθείτε.
Των ζώων όλων, απαιτώ, κάντε με βασιλέα!»
είπε· κι ήταν τα λόγια του αυτά τα τελευταία.
Λιοντάρι που τον άκουσε, κάμποσο πεινασμένο,
έφαγε, λεν, για βραδινό λύκο φρεσκογδαρμένο.
Εφθασαν στην πηγή, αλλά…
Τα στάρια κιτρινίσανε, τζιτζίκια τραγουδούνε,
δυο άγρια ζώα στην πηγή έρχονται για να πιούνε.
«Τι ζέστη αυτή, κυρ Λέοντα! Βράζω μες στο ζουμί μου,
η γλώσσα μου είναι πιο στεγνή κι απ’ το στεγνό πετσί μου».
«Καλά τα λες, κυρ Κάπρε μου, μα γιά κάνε στην πάντα,
καθότι είμαι βασιλεύς και πρώτος πίνω πάντα».
«Κυρ Λιόντα, θα σε βάρεσε η ζέστη η μεγάλη
κι άρχισες να παραμιλάς, κι έχεις μια παραζάλη».
«Κάπρε, στην άκρη! Προσοχή! Οφείλεις πειθαρχία,
τον σεβασμό τον δέοντα μπρος στην ιεραρχία!»
«Σε ποιον νομίζεις πως τα λες, μπάρμπα, τα παραμύθια;
Πες τα σε ζέβρες, σε λαγούς, κροκόδειλους, ορνίθια!»
«Ετσι είσαι, παλιογούρουνο; Τόσο ξερό κεφάλι;
Αρπα την τούτη τη νυχιά – σε περιμένει κι άλλη!»
Και μες στη ζέστη τη σκληρή, μες στο μεσημεράκι,
παλεύανε αντί να πιουν το γάργαρο νεράκι.
