Διηγήματα – μινιατούρες για τον κύκλο της ζωής

Διηγήματα – μινιατούρες για τον κύκλο της ζωής

Στη συλλογή, οι αποσπασματικές εικόνες της καθημερινότητας γίνονται αφορμή για να συνδεθεί το ελάχιστο με το μέγιστο.

2' 54" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

FERNANDO PESSOA
Περί θανάτου και άλλων μυστηρίων
μτφρ.: Μαρία Παπαδήμα
εκδ. Gutenberg

Ο ιδιαίτερος συγγραφέας και ποιητής Φερνάντο Πεσσόα (Λισσαβώνα 1888-1935) άφησε πλούσιο λογοτεχνικό έργο, το οποίο παραμένει κλασικό, καθώς διαθέτει αγέραστη ποιητικότητα και θεματική, η οποία, με υποδόριο τρόπο, σχολιάζει την ανθρώπινη κατάσταση, τη φύση της ύπαρξης, που δεν αλλάζει στο πέρασμα του χρόνου και τις ποικίλες συνθήκες, οι οποίες διαμορφώνονται σε διαδοχικές εποχές και σε διαφορετικούς τόπους.  

Πρωτεργάτης στο κίνημα του μοντερνισμού, στην Πορτογαλία, όπως αυτό εκφράστηκε μέσω των σελίδων του περιοδικού «Ορφέας», ο Πεσσόα δημιουργεί τους ετερώνυμούς του, με τους οποίους οικειοποιείται ποικίλες ταυτότητες, τάση που αντανακλά την ανάγκη του να αναπαραστήσει τον ονειρικό του κόσμο, αλλά και να παρουσιάσει την «ερμηνεία» που δίδεται στην αντανάκλαση των εσωτερικών επιλογών του, στην πολυπλοκότητα, την ποικιλομορφία και τη ρευστότητα των πραγμάτων. Οι διαφορετικές μάσκες όμως προσδίδουν, επιπλέον, την απαραίτητη απόσταση του γράφοντος από το έργο του, με αποτέλεσμα να αποφεύγεται η ταύτιση και να μετατρέπεται ο ίδιος ο δημιουργός σε δημιούργημα.

Προσωπικότητα ευαίσθητη, σημαδεύτηκε από τους πρόωρους θανάτους αγαπημένων προσώπων, κάτι που είχε αντίκτυπο και στο έργο του. Η εμμονή του στον θάνατο, που πιθανόν να είναι άμυνα, ένας τρόπος για να μην τον φοβάται, επανέρχεται είτε με φανερές είτε με υπαινικτικές αναφορές σ’ αυτόν. Οι αλληγορίες, άλλωστε, γίνονται το καλύτερο μέσο για να δοθεί ποιητικότητα σε ένα θέμα που τον απασχολεί και δίνει τον ιδιαίτερο τόνο στις συνθέσεις του. Γιατί η σκέψη του θανάτου τον παρακινεί να εμφανίζει τους ετερώνυμους εαυτούς, τους οποίους ο ίδιος καταργεί και εξαφανίζει ύστερα από ένα χρονικό διάστημα, για να δημιουργηθεί, κατ’ αυτόν τον τρόπο, περισσότερο η αίσθηση της συμφιλίωσης με την απώλεια παρά η ψευδαίσθηση της ισχύος.

Σκέψεις, ψυχικές διαθέσεις, μεταπτώσεις, αποσπασματικές εικόνες από την καθημερινότητα, που γίνονται αφορμή για να συνδεθεί το ελάχιστο με το μέγιστο, συνθέτουν διαφορετικές οπτικές μέσω ανόμοιων ταυτοτήτων, οι οποίες ωστόσο παραπέμπουν στη διαρκή μεταβολή στη ζωή καθώς και των αντιθέτων της, στη σταδιακή φθορά και στον θάνατο, που συνιστούν την παραδοξότητά της. Αυτή η πλευρά του έργου του, ωστόσο, δεν καταργείται από την άποψή του ότι το μόνο παράδοξο είναι όταν κάποιος «πιστεύει, ακόμα αφελώς, ότι υπάρχουν παράδοξα στον κόσμο».

Στα σύντομα διηγήματα της συλλογής, τα οποία ήταν ανέκδοτα μέχρι προσφάτως, πρωταγωνιστεί ο θάνατος και τα μυστήριά του, ο οποίος άλλοτε έρχεται βίαια στο πεδίο της μάχης, άλλοτε προκαλείται αιφνίδια και εντελώς αναίτια ή ακόμα και αιτιολογημένα από το ίδιο το άτομο ή από άλλο δράστη, ή επέρχεται όταν το παιδί της πόλης μεταφέρεται στην εξοχή, όπου «υποφέρει, και πεθαίνει…».

Στο «Γράμμα από την Αργεντινή» διαπιστώνει κανείς ότι το τέχνασμα της επιστολής δίνει τη δυνατότητα να εκφραστούν προσωπικά θέματα, να συνομιλήσει ο γράφων με τον έτερο, να γίνει εξομολογητικός. Εδώ, ο θάνατος, όπως και σε όλα τα διηγήματα, δεν είναι μια ατομική υπόθεση, είναι ένα φαινόμενο που αφορά τον καθένα, και γι’ αυτό άλλωστε, επιλέγεται να μην έχουν όνομα οι ήρωες, να είναι ανώνυμοι. Μήπως, όμως, εντέλει όλοι γεννιούνται και κουβαλάνε σε όλη τους τη ζωή μια ενοχή, μια υπαρξιακή και ακαθόριστη ενοχή που, εν προκειμένω, ωθεί κάποιον να σκοτώσει; Να φέρει, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, τον θάνατο στο προσκήνιο, ο οποίος, ούτως ή άλλως, είναι εδώ, αφού ό,τι γεννιέται πεθαίνει;

Σύντομα κείμενα, μινιατούρες, ξεχωρίζουν το ζήτημα του θανάτου, θέμα που απασχόλησε και απασχολεί την τέχνη, και με απλότητα και φυσικότητα, αναδεικνύουν μικρές και μεγάλες πλευρές του, συναισθηματικές και κοινωνικές.  

Για άλλη μια φορά αξίζει να επαινεθεί η προσφορά της κ. Παπαδήμα στη γνωριμία μας με το έργο ενός σπουδαίου συγγραφέα και ποιητή των ευρωπαϊκών γραμμάτων.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή