ΟΡΦΕΑΣ ΑΠΕΡΓΗΣ
Σαν χρέος
εκδ. Νεφέλη, σελ. 132
Η τέχνη του Απέργη μοιάζει, στο τρίτο αυτό βιβλίο του, να ανταποκρίνεται περισσότερο στην ιδιότητα του χαρισματικού πληθωρικού περφόρμερ – αφηγητή που είναι ο ποιητής. Αν δηλαδή έβαζε κανείς ως όρο επίτευξης ενός δικαιωμένου αποτελέσματος το αναγνωστάκειο αίτημα να καρφώνονται οι λέξεις σαν πρόκες, θα έκρινε το υπό συζήτηση «Σαν χρέος» με υπερβολική αυστηρότητα. Αν, από την άλλη, ακούγαμε περισσότερο παρά διαβάζαμε τους στίχους του, σαν να επρόκειτο για ένα σύγχρονο μίνι έπος και σαν ο ποιητής να ήταν ο αρχαίος διασκεδαστής του φιλικού ή του οικογενειακού τραπεζιού, τότε τα λόγια του θα νομιμοποιούνταν να είναι το ακριβώς αντίθετο από τις καρφωμένες μεταπολεμικές, μετεμφυλιακές λέξεις: επικά μεταμοντέρνα λόγια που πετούν. Είναι άραγε το βιβλίο «κάτι σαν» χρέος αλλά και όχι ακριβώς, με την έννοια ότι και η ποίηση του Απέργη είναι κάτι σαν έπος αλλά όχι ακριβώς και ο ίδιος κάτι σαν αοιδός αλλά όχι ακριβώς; Eνα ελληνογερμανικό εργαστήριο ποιητικής συνομιλίας με θέμα το χρέος, στο οποίο συμμετείχε μαζί με άλλους ο Απέργης (τα αντικριστά έργα – πορίσματα του εργαστηρίου παρουσιάστηκαν στο Βερολίνο τον Οκτώβριο του 2018), παρείχε, σύμφωνα με τις σημειώσεις του συγγραφέα, σημαντικό έναυσμα για το συγκεκριμένο βιβλίο και, ασφαλώς, για τον αμφίσημο τίτλο του· αμφίσημο μιας και το «σαν» διαβάζεται τόσο ως ταυτότητα με την έννοια του «ως» όσο και ως υπονόμευσή της (σαν να ήταν χρέος – ενώ δεν είναι). Στην εκδοχή του εθνικού, ιστορικού χρέους ο Απέργης έρχεται, ωστόσο, να προσθέσει πολλά επιπλέον περιεχόμενα, επιχειρώντας μιαν αραιή σύνθεση με ενιαία στόχευση. Τα ποιήματα του βιβλίου πραγματεύονται έτσι στο μεγαλύτερο μέρος τους κάποιο χρέος απέναντι στο θηλυκό, στη γυναίκα. Μορφές γυναικών –η Ελληνίδα μητέρα, η μαύρη γκουβερνάντα «Κουήν» στη Βρετανία, η θεία Αννα που αγαπούσε τον Βάγκνερ στην παλιά Αθήνα, η Αγκελα Μέρκελ με το νεανικό παρατσούκλι «Κάζι», η γκόμενα της εποχής του δημοψηφίσματος του ’15, η καθημερινή σύζυγος, η εκδρομική φίλη με τις συγγραφικές – καλλιτεχνικές ανησυχίες–, όλες τους με σαφείς βιογραφικές ή και ιστορικές αναφορές, οργανώνουν μια μνημειακή κατασκευή με την οποία το ποιητικό «εγώ» επιχειρεί να αναμετρηθεί. Εδώ η σημερινή αναγνώστρια θα παραξενευτεί από το ιδιοσυγκρασιακά μάλλον παρά ιδεολογικά παλιομοδίτικο υπόστρωμα που ολοκάθαρα αναδύεται μαζί με την κατασκευή του θηλυκού στο βιβλίο. Είναι λοιπόν ακόμα υποστηρίξιμο ένα τέτοιο αντικείμενο-θηλυκό, που μπορεί να στηθεί απέναντι σε ένα εξίσου μονόπαντα ομιλούν υποκείμενο-αρσενικό; Παρά την αδιαμφισβήτητη απόλαυση που πάντοτε προσφέρουν οι χειμαρρώδεις στίχοι του Απέργη, δεν μπορώ να παρακάμψω την αίσθηση ότι μου προσφέρει εδώ ένα παπούτσι κάπως στενό για το πόδι μου. Βλέπω τις γυναίκες αυτές αλλά δεν ακούω την αναπνοή τους. Διασχίζουν τον ποιητικό χώρο, αλλά το βλέμμα τους είναι στραμμένο αλλού. Υπάρχει εξάλλου μια ακραία ασυμμετρία ανάμεσα στην κλίμακα των ερωτημάτων που ρητά ή υπαινικτικά διατυπώνονται, και μάλιστα στους τίτλους, και στην παιγνιώδη αφήγηση που κάθε φορά ακολουθεί. «Σαν χρέος», λέει ο τίτλος του βιβλίου επιτρέποντάς μας να βάλουμε μόνοι μας ερωτηματικό στο τέλος και «Τι εννοεί ο Φιλόπατρις όταν λέει “Ω φιλτάτη μου πατρίς οπού το φως επλούτη”», διερωτάται ο τίτλος ενός ποιήματος της συλλογής. Ο,τι κάθε φορά έπεται ως απάντηση είναι ένα πολύχρωμο, πολύβουο, χαλαρά σκηνοθετημένο χαλί. Υπό μία έννοια, ο ποιητής λειτουργεί εδώ ως συνεπής αναμεταδότης μιας πραγματικότητας που έγινε πλέον υπερβολικά σύνθετη για να την ευθυγραμμίσουμε προς συγκεκριμένη κατεύθυνση. Υπό μία άλλη έννοια, μας εγκαταλείπει σε ένα αμήχανο «άλλα λόγια ν’ αγαπιόμαστε». Σαν άρνηση;