«Προφανώς δεν πρόκειται για μια επιφανειακή ρεμπετολαγνεία», σχολιάζει ο εικαστικός και καθηγητής της ΑΣΚΤ Πάνος Χαραλάμπους. Συζητάμε μαζί του με αφορμή την ομαδική εικαστική έκθεση «Ρεμπέτικο», που προετοιμάζεται από τον ΟΠΑΝΔΑ αυτόν τον καιρό σε επιμέλεια του ιστορικού τέχνης και επιμελητή εκθέσεων και δράσεων του Οργανισμού Χριστόφορου Μαρίνου, και στην οποία ο κ. Χαραλάμπους συμμετέχει. Ο ίδιος είναι από τους καλλιτέχνες που ο λαϊκός πολιτισμός και τα μοτίβα του κατέχουν πρωταρχική θέση στο έργο τους. «Αν κάποιος ενοικεί σε αυτού του είδους την έμπνευση, αναγκάζεται εκ των πραγμάτων να δημιουργήσει σχέσεις με το ρεμπέτικο», εξηγεί. Το έργο με το οποίο συμμετέχει στην επικείμενη έκθεση, που ξεκινά στις 10 Φεβρουαρίου, έχει τίτλο «Heavy Zeibek: ένα «Βαρύ ζεϊμπέκικο», που έρχεται ως συνέχεια του έργου που παρουσίασε στην 58η Μπιενάλε Βενετίας. Δημιουργώντας ένα περιβάλλον γλεντιού, μια περιοχή καλυμμένη με εύθραυστα πιάτα, ο καλλιτέχνης-χορευτής θα βαδίσει ενάντια στα στερεότυπα του ζεϊμπέκικου χορού, «κόντρα στη νεοελληνική γρηγοράδα και φιγούρα», όπως εξηγεί, και θα περιστραφεί αργά υπό τους ήχους του μπουζουκιού του Γιώργου Ζαμπέτα στο τραγούδι του «Βαθιά στη θάλασσα θα πέσω».
Μουσική κληρονομιά
«Το “Ρεμπέτικο” είναι μια έκθεση σύγχρονης τέχνης που αποσκοπεί στο να εικονοποιήσει το ρεμπέτικο και τη μυθολογία του μέσα από μια σύγχρονη οπτική», αναφέρει ο κ. Μαρίνος στο σημείωμά του για την έκδοση που θα συνοδεύει. Αλλωστε, όπως ο ίδιος επισημαίνει, «το ρεμπέτικο μπορεί να συνδεθεί με τη σύγχρονη τέχνη με τον ίδιο τρόπο που οι Αγγλοσάξονες συνδέουν με τα εικαστικά τη δική τους μουσική κληρονομιά – το ροκ και το πανκ. Οι Ελληνες επιμελητές οφείλουν να προσεγγίσουν την πολιτιστική μας κληρονομιά δίχως συμπλέγματα. Και το ρεμπέτικο, εν προκειμένω, αποτελεί σημαντικό στοιχείο του πλούτου της».
«Αποσκοπεί να εικονοποιήσει το ρεμπέτικο και τη μυθολογία του μέσα από μια σύγχρονη οπτική», αναφέρει ο Χρ. Μαρίνος.
Σε αυτό το απαιτητικό project συμπεριλαμβάνονται έργα 50 καλλιτεχνών, που στην πλειονότητά τους είναι σύγχρονοι. «Συναντάμε τρανταχτά ονόματα, όπως είναι ο Τσαρούχης, ο Τάσσος και ο Φασιανός, τους οποίους, ομολογουμένως, περιμένεις να δεις σε μια τέτοια έκθεση», τονίζει ο κ. Μαρίνος. «Ομως εκείνο που μας ενδιέφερε κυρίως να εξετάσουμε είναι πώς συνομιλεί με το ρεμπέτικο η σύγχρονη τέχνη, με ποιον τρόπο οι σύγχρονοι Ελληνες καλλιτέχνες το προσεγγίζουν και το ερμηνεύουν. Γι’ αυτό και τα περισσότερα έργα είναι αναθέσεις και πραγματοποιήθηκαν ειδικά για την έκθεση».
Αν και η έκθεση περιλαμβάνει ποικίλα μέσα έκφρασης –φωτογραφία, χαρακτική, βίντεο, ηχητική εγκατάσταση, περφόρμανς, βιβλίο ως έργο τέχνης–, η ζωγραφική κρατάει τα πρωτεία. Ενας από τους νεότερους σε ηλικία συμμετέχοντες καλλιτέχνες, που στην έκθεση παρουσιάζει μια ζωγραφική σύνθεση με κολάζ, είναι ο Ανέστης Ιωάννου. Το έργο «In Your Shoes, On Rooted Seeds», που θα αποδίδαμε ελεύθερα στα ελληνικά με τον τίτλο «Στα βήματά τους», αναρωτιέται για τον τρόπο που το ρεμπέτικο επηρεάζει την εποχή μας. Πάνω σε τζιν ύφασμα, το οποίο χρησιμοποιεί ως αναφορά στη νεανική κουλτούρα αντί για τον παραδοσιακό καμβά, στήνει το πάλκο μιας γιορτής που τελείωσε. «Με ενδιαφέρει η απουσία της ζωής και του θεάματος: ένα άψυχο πάλκο είναι μια δράση που έχει τελειώσει», εξηγεί. «Η αίσθηση της ανθρώπινης παρουσίας διασώζεται μέσω των αντικειμένων: ένα ζευγάρι αθλητικά παπούτσια, προβολείς, αναποδογυρισμένες πλαστικές καρέκλες. Αραγε βρίσκουμε θραύσματα της ψυχής και της εμπειρίας στα αντικείμενα;».
Η έκθεση «Ρεμπέτικο» θα διεξαχθεί σε 3 χώρους: την Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων στο Μεταξουργείο, το Κέντρο Τεχνών Δήμου Αθηναίων, στο Πάρκο Ελευθερίας, και στο Ολύμπια – Δημοτικό Μουσικό Θέατρο «Μαρία Κάλλας». Η έκθεση συνοδεύεται από δίγλωσσο κατάλογο με κείμενα των συμμετεχόντων καλλιτεχνών, προσκεκλημένων συγγραφέων και μελετητών του ρεμπέτικου.
