Αποκαλύπτεται σταδιακά σε όλο του το εύρος ο χώρος της συγκλονιστικής ανθρωποθυσίας που έλαβε χώρα στην αρχαία Κυδωνία, με τη συστηματική ανασκαφή στον λόφο Καστέλλι που διενεργεί η Εφορεία Αρχαιοτήτων Χανίων, επιβεβαιώνοντας τις υποψίες των αρχαιολόγων ότι πρόκειται για μεγάλη στεγασμένη αίθουσα.
Ενδιαφέρον προκαλεί, επίσης, το γεγονός ότι οι πρώτες αναλύσεις του DNA των οστών της νεαρής γυναίκας που θυσιάστηκε και ατόμων από άλλους τάφους της ίδιας περιόδου είναι μια μείξη του τοπικού γενετικού υλικού με παραλλαγές της ηπειρωτικής Ελλάδας, που οδηγεί τους αρχαιολόγους να υποθέσουν ότι η έλευση των Μυκηναίων στη Δυτική Κρήτη μάλλον τοποθετείται στο β΄ μισό του 14ου αιώνα π.Χ. και στον 13ο αιώνα π.Χ.
Ο ισχυρός σεισμός της Κρήτης τον 13ο αιώνα π.Χ., το μέγεθος του οποίου πιθανολογείται μεταξύ 6,5 έως 7,5 Ρίχτερ, προκάλεσε ένα μεγάλο ρήγμα στον λόφο Καστέλλι και στην αίθουσα η οποία, όπως μας λέει η αρχαιολόγος κ. Βλαζάκη που διευθύνει την ανασκαφή, αποτελούσε πιθανότατα την είσοδο στο αρχαίο ανάκτορο της Κυδωνίας. Για τον εξευμενισμό των χθόνιων δυνάμεων οι κάτοικοι της αρχαίας Κυδωνίας θυσίασαν αιγοπρόβατα, χοίρους, βοοειδή και μια νεαρή γυναίκα που θεωρείται ότι ήταν κάτω των 20 ετών στην αίθουσα που σημειώθηκε το ρήγμα. Το σώμα της γυναίκας και τα κουφάρια των ζώων τοποθετήθηκαν στο ανοιγμένο δάπεδο και σφραγίστηκαν με πέτρες και πλάκες. Το 2017 ανακαλύφθηκαν από τους αρχαιολόγους το κρανίο της γυναίκας και τα οστά των ζώων.
Η αρχική εκτίμηση των αρχαιολόγων ότι ο χώρος της θυσίας ήταν μια στεγασμένη αυλή ανατράπηκε, καθώς η ανασκαφή του 2021, στη θέση «Κατρέ 1» όπως ονομάζεται, αποκάλυψε ότι πρόκειται για αίθουσα που ξεπερνάει τα 20 μέτρα μήκος και τα 10 μέτρα πλάτος και χωρίζεται σε τρία κλίτη με δύο σειρές κιόνων. Χτίστηκε πριν από τα μέσα του 14ου αιώνα και λειτούργησε για περισσότερο από έναν αιώνα μέχρι που καταστράφηκε από τον σεισμό. Η αίθουσα συνδυάζει μινωικά και μυκηναϊκά αρχιτεκτονικά στοιχεία, ενώ στο χαλικάσβεστο δάπεδο είναι ορατά τα σημάδια της ενεργοποίησης του ρήγματος. Οι αρχαιολόγοι εκτιμούν ότι η αίθουσα είναι πρόδρομος για τον εντοπισμό του νότιου τμήματος του μυκηναϊκού ανακτόρου της Κυδωνίας.
Ο ισχυρός σεισμός προκάλεσε ένα μεγάλο ρήγμα στην αίθουσα, η οποία αποτελούσε πιθανότατα την είσοδο στο αρχαίο ανάκτορο.
Αντίστοιχη αίθουσα υπάρχει στο ανάκτορο της Κνωσού, το λεγόμενο «Τελωνείο» με δύο σειρές πεσσών, στη βόρεια είσοδο του ανακτόρου που χρησίμευε ως χώρος υποδοχής επισκεπτών και προϊόντων αλλά και τελετών.
Στο δεύτερο σημείο της ανασκαφής του 2021, στο «οικόπεδο Λιονάκη – Βλαμάκη», η έρευνα επεκτάθηκε προς τα βόρεια του ανασκαμμένου χώρου φέρνοντας στο φως τμήμα οικοδομήματος που χρονολογείται στις αρχές της 2ης χιλιετίας π.Χ. Σε δωμάτιο που βρέθηκε, εντοπίστηκαν μέλη κεραμικών πολυτελών αγγείων που φαίνεται πως ανήκαν στην επίπλωση ενός πλούσιου οικοδομήματος με τελετουργική λειτουργία.
Αποκατάσταση Νεωρίων
Στο μεταξύ, το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο ενέκρινε τις προτάσεις των μελετητών για την αποκατάσταση των επτά ενετικών Νεωρίων στα Χανιά που έγιναν στο πλαίσιο ερευνητικού προγράμματος. Τα νεώρια θα αποκατασταθούν και θα αποδοθούν για πολιτιστικές χρήσεις. Σε δύο από αυτά εξετάζεται η δημιουργία μόνιμης έκθεσης με θέμα τη ναυπηγική τέχνη. Η ανάδειξή τους σε συνδυασμό με άλλα μνημεία της περιοχής που έχουν μετατραπεί σε σύγχρονους χώρους πολιτισμού (Παλιό Τελωνείο, Μεγάλο Αρσενάλι κ.ά.) θα δώσει τη δυνατότητα στην κρητική πόλη να φιλοξενεί μεγάλες πολιτιστικές διοργανώσεις.