Από κοινού και εξίσου
επιμ.: Γιώργος Καραμανώλης, Ιωάννης Παπαρρηγόπουλος
εκδ. Gutenberg, σελ. 272
Η συνεπιμέλεια, δηλαδή η φροντίδα και ανατροφή των παιδιών μετά το διαζύγιο και από τους δύο γονείς, ξεσήκωσε πέρυσι θύελλες, με αφορμή τη μεταρρύθμιση του οικογενειακού δικαίου με τον νόμο 4800/2021, χωρίζοντας πολιτικές δυνάμεις, ειδικούς επί του οικογενειακού δικαίου, ενώσεις και ενδιαφερόμενους γονείς σε δύο στρατόπεδα: υπέρ και κατά της κοινής ανατροφής. Οι μεν μιλούσαν για προκαταλήψεις των δικαστών, οι δε κατηγορούσαν δήθεν ύποπτα κέντρα προώθησης του νόμου, ενώ άλλοι τις έμφυλες διακρίσεις, όπως αναφέρουν στο βιβλίο «Από Κοινού και Εξίσου» οι επιμελητές του, Γιώργος Καραμανώλης και Ιωάννης Παπαρρηγόπουλος. Ηταν μια συζήτηση εν θερμώ, «που έληξε χωρίς να μάθουμε κάτι από αυτήν».
Ελληνες και ξένοι ειδικοί παραθέτουν πορίσματα ερευνών και εμπειρικές διαπιστώσεις που καταδεικνύουν τα οφέλη της κοινής ανατροφής.
Το «Από Κοινού και Εξίσου» στοχεύει ακριβώς στο να μάθουμε πολλά για την κοινή ανατροφή. Στο βιβλίο, το οποίο προλογίζει ο Συνήγορος του Πολίτη Ανδρέας Ποττάκης, έντεκα Ελληνες και ξένοι ειδικοί, νομικοί, κοινωνιολόγοι, παιδοψυχολόγοι, ψυχίατροι, παιδίατροι παραθέτουν πορίσματα ερευνών και εμπειρικές διαπιστώσεις που καταδεικνύουν τα οφέλη της κοινής ανατροφής. Παράλληλα υποδεικνύουν τα κενά του νέου ελληνικού νόμου, ο οποίος αναφέρεται ως σημαντικό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, που όμως δεν κατοχυρώνει πλήρως τη συνεπιμέλεια και δεν αποτρέπει τη γονική αποξένωση. «Συμφέρον για τα παιδιά είναι να ανατρέφονται και από τους δύο γονείς εξίσου, αν αυτοί είναι καλοί γονείς (αν δηλαδή δεν είναι κακοποιητικοί ή αμελείς γονείς)», αναφέρουν στην εισαγωγή του βιβλίου ο Γιώργος Καραμανώλης και ο Ιωάννης Παπαρρηγόπουλος.
Η ανατροφή του παιδιού με αποκλειστικό γνώμονα το συμφέρον του «αποκτά προτεραιότητα απέναντι στις προκαταλήψεις των δικαστών, τα συμφέροντα των επαγγελματιών, την πολιτική του φύλου, την επιθυμία του ενός γονέα να απομακρύνει τον άλλον από τη ζωή του παιδιού», σημειώνει ο Καναδός κοινωνιολόγος Edward Kruk. Το παιδί ευημερεί, λέει, όταν περνάει τουλάχιστον το 1/3 του χρόνου του με κάθε γονέα. «Τα οφέλη είναι περισσότερα όταν η κατανομή φτάνει στο 50%». Η κοινή ανατροφή επιπλέον αμβλύνει τις αρνητικές επιπτώσεις της σύγκρουσης μεταξύ των γονέων. Οι Ελληνίδες ερευνήτριες Μαριέττα Παπαδάτου-Παστού, νευροψυχολόγος, και Ειρήνη Αδαμοπούλου, ψυχολόγος, παραθέτουν τα πορίσματα μελετών που δείχνουν ότι τα παιδιά χρειάζονται ευκαιρίες για να χτίσουν ποιοτικές σχέσεις και με τους δύο γονείς, πράγμα που απαιτεί να περνούν μαζί τους επαρκές χρονικό διάστημα. Σουηδικές μελέτες έδειξαν, αναφέρει η Σουηδή Παιδοψυχολόγος και Επιδημιολόγος Malin Bergström, ότι παιδιά σχολικής ηλικίας σε κοινή ανατροφή έχουν καλύτερη ψυχική υγεία και λιγότερα προβλήματα συμπεριφοράς σε σχέση με τα παιδιά που βρίσκονται στη φροντίδα ενός μόνο γονέα.
Μία από τις πιο επιθετικές συμπεριφορές στο διαζύγιο είναι η υπονόμευση της εικόνας του/της πρώην συζύγου στα παιδιά με αποτέλεσμα ακόμη και την αποκοπή του από αυτά, τονίζει η κλινική ψυχολόγος Μαρία Καπερώνη. Οπως αναφέρουν οι Αμερικανοί ψυχολόγοι Luke Saunders και Jennifer Harman, κακοποιητικοί γονείς συχνά χρησιμοποιούν τα παιδιά ως όπλα για να πλήξουν το πρώην έτερο ήμισυ. Ο παιδίατρος Vittorio Vezzetti αναφέρει ότι η απομάκρυνση του ενός γονέα προκαλεί σημαντικές βιολογικές βλάβες, ο καθηγητής ψυχολογίας Ηλίας Κουρκούτας επισημαίνει τις σοβαρές επιπτώσεις στην ανάπτυξη της προσωπικότητας των παιδιών που ενέχει η φυσική και ψυχική αποκοπή τους από τον ένα γονέα. Οσο ευρύτερο είναι το συναισθηματικό περιβάλλον του παιδιού (μητέρα, πατέρας, παππούς, γιαγιά) τόσο αυξάνονται η ψυχική του ευρωστία και οι νοητικές/πνευματικές του ικανότητες, λέει. Οι νευροεπιστήμονες Χριστίνα Δάλλα και Jodi Pawluski περιγράφουν πώς η παρουσία του πατέρα, που αναπτύσσει στα παιδιά διαφορετικές κοινωνικές δεξιότητες από τη μητέρα, επηρεάζει θετικά την εξέλιξη και πλαστικότητα του εγκεφάλου.
Ο νομικός Ιωάννης Παπαρρηγόπουλος εστιάζει στη γνώμη του παιδιού, που θα πρέπει να συνεκτιμάται ώστε να συντελεί σε δίκαιες –υπέρ του παιδιού– αποφάσεις. Ο καθηγητής του αστικού δικαίου Αναστάσιος Βαλτούδης υποστηρίζει ότι το παιδί παραμένει ψυχικά υγιές όταν «ανατρέφεται και από τους δύο γονείς και ζει και με τους δύο γονείς». Δεν υπάρχει αμφιβολία, γράφει η νομικός Μαρία Μπλιάτη, ότι η ισότιμη παρουσία και των δύο γονέων στη ζωή του παιδιού και η εναλλασσόμενη κατοικία του, υπηρετούν απολύτως το συμφέρον του». Η συνεπιμέλεια αποτελεί το 40% των μοντέλων ανατροφής στη Σουηδία, το 30% στις ΗΠΑ, το 25% σε Νορβηγία και Δανία, το 20% στη Μ. Βρετανία.
