«Ταξίδι στην Εσπερία»: Καυχησιάρηδες Γάλλοι του 16ου αιώνα

«Ταξίδι στην Εσπερία»: Καυχησιάρηδες Γάλλοι του 16ου αιώνα

Η αφήγηση του Eλληνα ταξιδευτή Νίκανδρου Νούκιου για τους λαούς και την Ευρώπη της εποχής του

3' 12" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

ΝΙΚΑΝΔΡΟΣ ΝΟΥΚΙΟΣ
Ταξίδι στην Εσπερία
προλεγόμενα: Πάολο Οντορίκο
μτφρ.: Σμαράγδα Τσοχανταρίδου
εκδ. Aγρα, σελ. 528

Από τους συγχρόνους του πέρασε σχεδόν απαρατήρητο: οι μεν Δυτικοί δεν το βρήκαν αρκετά ενδιαφέρον, οι δε Eλληνες ήταν μάλλον απασχολημένοι με τα δικά τους προβλήματα. Αλλά και στους αιώνες που ακολούθησαν, παρέμεινε να σκονίζεται στα ράφια των βιβλιοθηκών· ίσως έφταιγε η τεχνητή, κλασικίζουσα γλώσσα του.

Για τον Γιώργο Σεφέρη το «Ταξίδι στην Εσπερία» καταγράφει την ιστορία του ήθους και του ύφους του Eλληνα που έρχεται σε επαφή με τις χώρες της Δύσης.

Μέχρι που το 1841, ο Τζον Aντονι Κρέιμερ εξέδωσε το δεύτερο μέρος, που αφορά την Αγγλία, ενώ το 1965 ο Ζιλ-Αλμπέρ ντε Φουκό συγκέντρωσε το έργο σε μια κριτική έκδοση, που έβριθε λαθών. Hδη πάντως το 1952, ο Γιώργος Σεφέρης έγραφε στις «Δοκιμές» του για το «Ταξίδι στην Εσπερία» του Νίκανδρου Νούκιου: «Το βιβλίο του είναι ενδιαφέρον, αν όχι για τις υλικές πληροφορίες του […] πάντως όμως για την ιστορία μιας ορισμένης ψυχολογίας, μιας ελληνικής συμπεριφοράς, που θα παίξει αργότερα σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των σημερινών Ελλήνων· θέλω να πω, με δυο λόγια: την ιστορία του ήθους και του ύφους του Eλληνα που έρχεται σε επαφή με τις χώρες της Δύσης».

Αντιγραφέας χειρογράφων

Βρισκόμαστε στη Βενετία, τον Ιούλιο του 1545. Ο Νίκανδρος Νούκιος, γόνος ευκατάστατης κερκυραϊκής οικογένειας που εγκατέλειψε το νησί μετά τη λεηλασία του το 1537 από τους Οθωμανούς, εργάζεται ως αντιγραφέας χειρογράφων. Πιέζεται όμως από οικονομικές δυσπραγίες και μια βαθιά επιθυμία φυγής. Oπως αναφέρει στην αφήγησή του (η οποία χάρη στον βυζαντινολόγο Πάολο Οντορίκο κυκλοφορεί πλέον σε μια πλούσια ελληνική έκδοση, με το πρωτότυπο κείμενο να αντιπαρατίθεται στη μετάφραση), «ευχόμουν και καραδοκούσα την ευκαιρία που θα με έφερνε σε κάποιο μέρος της οικουμένης, που θα με έκανε να φύγω σε τόπους άγνωστους για μένα και έτσι να αποκτήσω εμπειρία χωρών, που ποτέ πριν δεν είδα».

Η ευκαιρία έρχεται όταν ο Γεράρδος βαν Βέλτγουικ, πρέσβης του αυτοκράτορα Καρόλου Ε΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στην αυλή του Σουλεϊμάν Α΄ του Μεγαλοπρεπούς, φτάνει στη Βενετία. Ο Νίκανδρος προσφέρεται να συμμετάσχει στη διπλωματική αποστολή και ο Γεράρδος δέχεται. Eτσι, ο καλλιεργημένος αλλά στενεμένος αντιγραφέας ταξιδεύει στην Κωνσταντινούπολη, επιστρέφει στην Ιταλία, κατευθύνεται μαζί με την αποστολή στη Γερμανία και έπειτα περιηγείται σε πόλεις του σημερινού Βελγίου, της Ολλανδίας, της Αγγλίας και της Γαλλίας. Oσα βλέπει τα καταγράφει με καθαρή ματιά, με φιλομάθεια και με συναισθήματα ειλικρινή.

Στην αρχή λειτουργεί κυρίως σαν γεωγράφος: μαγεύεται, σαν μικρός μαθητής, από το μέγεθος του Ρήνου και του Δούναβη που τον χειμώνα παγώνουν και διασχίζονται με άλογα· εντυπωσιάζεται από οχυρά, εκκλησίες και πανεπιστήμια ή από εφευρέσεις όπως το νεροπρίονο και ποτά όπως η «κερβεσία», δηλαδή η μπίρα· παρατηρεί ότι οι Ελβετοί και αρκετοί ακόμα λαοί, φιλούν τις γυναίκες στο στόμα, «χωρίς ζήλια και χωρίς να το θεωρούν καθόλου άπρεπο».

«Αγαπούν την πολυτέλεια»

Eπειτα γίνεται ανθρωπολόγος της θρησκείας: η Μεταρρύθμιση έχει ήδη αφήσει το αποτύπωμά της και ο Νίκανδρος επιχειρεί να σκιαγραφήσει τις πεποιθήσεις των προτεσταντών. Σκιαγραφεί όμως και τους ανθρώπους που συναντά, όπως τους Γάλλους που είναι «καυχησιάρηδες και αγαπούν την πολυτέλεια» ή τους Aγγλους, που είναι «καχύποπτοι, ανόητοι, και πιστοί στον βασιλιά τους». Ο βασιλιάς αυτός δεν είναι άλλος από τον Ερρίκο Η΄, του οποίου τις περιβόητες ερωτικές περιπέτειες καταγράφει ο Νίκανδρος, όπως και τις συγκρούσεις του με τον Φραγκίσκο Α΄ της Γαλλίας: κάπως έτσι ο αφηγητής μας περνάει στην επικράτεια της πολιτικής και της ιστορίας.

Και ενώ μαζί με το ταξίδι του εξελίσσεται πνευματικά και ο ίδιος, σαν μεταβυζαντινός Eλληνας την εποχή της Αναγέννησης, η καρδιά του παραμένει στην πατρίδα του, που δεινοπάθησε από τους μονάρχες της Δύσης και από τις ευκαιριακές συμμαχίες τους –στην περίπτωση του Φραγκίσκου Α΄– με τους Τούρκους: «Πράγματι, οι βασιλείς των βαρβάρων, που βρίσκονταν σε διαφορές και διχογνωμίες μεταξύ τους», γράφει ο Νίκανδρος επιβεβαιώνοντας ίσως τις παρατηρήσεις περί «μιας ελληνικής συμπεριφοράς» τις οποίες είχε διατυπώσει ο Σεφέρης, «έκαναν ώστε να πέσει η συμφορά κυρίως πάνω μας».

«Ταξίδι στην Εσπερία»: Καυχησιάρηδες Γάλλοι του 16ου αιώνα-1

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή