Ουκρανία, Ιανουάριος, 1933. Καθώς αποβιβάζονται στον σιδηροδρομικό σταθμό στο Χάρκοβο στρατιώτες του Κόκκινου Στρατού κοιτούν γύρω τους. Οι απέραντοι αγροί είναι ερημωμένοι και τα σπίτια εγκαταλελειμμένα. Σκυλιά δεν γαβγίζουν, γάτες δεν νιαουρίζουν, οι αγελάδες, τα γουρούνια και οι κότες έχουν εξαφανιστεί, ακόμα και τα πτηνά στα δέντρα έχουν σιγήσει.
Καθώς κυλούν οι μέρες, οι στρατιώτες συνειδητοποιούν ότι η ταφική σιωπή οφείλεται στο ότι πολύς κόσμος έχει πεθάνει είτε μέσα στα σπίτια του είτε έξω στους αγρούς. Απλώς τα στάχυα κρύβουν τα πτώματα, τα οποία όμως σοβούν από εκατοντάδες μέτρα μακριά.
Προτού πεθάνουν, οι αγρότες έφαγαν όσα από τα ζωντανά δεν τους είχαν πάρει οι σοβιετικές αρχές, αγελάδες, γουρούνια και κοτόπουλα. Επειτα έφαγαν τα σκυλιά, οικόσιτα και αδέσποτα, έπειτα τις γάτες. Αργότερα, κυνήγησαν τα πουλιά στα δέντρα. Οταν δεν έμεινε ζωντανό ζώο, οι πιο δυνατοί άρχισαν να τρώνε τους πιο αδύναμους, τους ετοιμοθάνατους και τους πεθαμένους.
Η νέα διαταγή που λαμβάνουν τώρα οι νεοφερμένοι στρατιώτες είναι να αναρτήσουν μια επίσημη αφίσα του Κόμματος: «Το να τρώει κανείς τα παιδιά του συνιστά πράξη βαρβαρότητας». Ελέγχουν την κρεαταγορά διότι σχεδόν αποκλειστικά το κρέας που διακινείται στη μαύρη αγορά είναι ανθρώπινο. Στη χειρότερη μοίρα είναι όσοι έχουν παιδιά. Κάποιοι γονείς τα προστατεύουν κλειδώνοντάς τα σε αγροκτήματα για να γλιτώσουν από τις συμμορίες κανιβάλων. Οι στρατιώτες βλέπουν τους αγρότες –στους οποίους απαγορεύεται να πάρουν οποιοδήποτε τρένο για την πόλη– να σηκώνουν τα παιδιά τους ψηλά μήπως και φιλοτιμηθεί κάποιος επιβάτης να τα πάρει μαζί του.
Τέσσερα χρόνια αργότερα, στα 1937, η Σοβιετική Ενωση διενεργεί απογραφή όπου υπολογίζεται ότι ο πληθυσμός της έχει μειωθεί κατά οκτώ εκατομμύρια, κυρίως από τις περιοχές της Ουκρανίας, του Καζακστάν, της Λευκορωσίας και της Ρωσίας. Ο Στάλιν απαγορεύει κάθε σχετική δημοσίευση και κανονίζει όσοι έκαναν την απογραφή να εκτελεστούν.
Οι ιστορικοί αποφαίνονται ότι ποτέ δεν θα μάθουμε με ακρίβεια τον ακριβή αριθμό των θυμάτων του διαβόητου «Χολοντομόρ», όπως αποκαλούν τον λιμό οι Ουκρανοί. Εκτιμάται όμως πως 3,3 εκατομμύρια άνθρωποι πέθαναν από τον λιμό που ξέσπασε σταδιακά, μετά την εκπόνηση του Πρώτου Πενταετούς Πλάνου το 1928. Αλλοι τόσοι Ουκρανοί πέθαναν συνολικά από τις εκτελέσεις και τις εκτοπίσεις στη Σιβηρία.
Εκτιμάται πως περισσότεροι από 3,3 εκατ. Ουκρανοί πέθαναν από τον λιμό και άλλοι τόσοι από τις εκτελέσεις και εκτοπίσεις στη Σιβηρία.
Ηταν το αποτέλεσμα της κολεκτιβοποίησης των αγροτικών περιοχών και του βίαιου εκβιομηχανισμού της Σοβιετικής Ενωσης, προϊόν της μαρξιστικής, λενινιστικής θεώρησης. Η μεγαλύτερη κοινωνική τάξη στη νεοσύστατη ΕΣΣΔ ήταν η αγροτική. Για να κυλήσει ο τροχός της Ιστορίας, αυτή η κατάσταση έπρεπε να ανατραπεί. Ο στόχος λοιπόν ήταν οι προνομιούχοι κουλάκοι. Τον Δεκέμβριο του 1929, ο Στάλιν ανακοίνωσε ότι οι κουλάκοι θα έπρεπε να «εξοντωθούν ως τάξη». Ετσι, το πρόγραμμα κολεκτιβοποίησης είχε επιπλέον και προγράμματα συλλήψεων και εκτοπισμού. Μόνο μέσα στο 1930 εκτοπίστηκαν 113.637 άνθρωποι.
Στην Ουκρανία, η πολιτική αυτή έλαβε εφιαλτικές διαστάσεις. Οι κλιμακωτές αντιδράσεις από τους Ουκρανούς και τις αθρόες διαφυγές στην Πολωνία, ήταν αρκετές για να πείσουν τον Στάλιν ότι ήταν επιτακτικό να εξουδετερωθούν τα ύποπτα στοιχεία. Ειδικά στην περίπτωση της Ουκρανίας, η κρατική αντιμετώπιση έλαβε ανοιχτά τον χαρακτήρα της τιμωρίας. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος για τον οποίο, στην πρώτη φάση τουλάχιστον, οι Ουκρανοί, αλλά και πολίτες από άλλες σοβιετικές περιοχές στα δυτικά, θα υποδεχθούν το 1941 τους Γερμανούς σαν απελευθερωτές.
Σύμφωνα με τον Βρετανό ιστορικό Ορλάντο Φίγκες (Orlando Figes) στο «The Whisperers. Private Life in Stalin’s Russia», ο οργανωμένος και συστηματικός λιμός ξεκίνησε την άνοιξη του 1932 για να κορυφωθεί μέσα στο 1933, καλύπτοντας μια τεράστια αγροτική περιοχή όπου ζούσαν περί τα 70 εκατομμύρια άνθρωποι. Στη χειρότερη μοίρα βρέθηκαν η Ουκρανία και το Καζακστάν. Ελαβε σταδιακά τέλος από τα τέλη του 1933 και μετά.
Ο Αμερικανός ιστορικός Τίμοθι Σνάιντερ (Timothy Snyder) στο βιβλίο του «Αιματοβαμμένες χώρες» (εκδ. Παπαδόπουλος) μνημονεύει μια φράση του Ραφαήλ Λέμκιν, του νομικού που αργότερα θα επινοήσει τον όρο «γενοκτονία» με αφορμή το εβραϊκό Ολοκαύτωμα, ο οποίος χαρακτήρισε την ουκρανική υπόθεση «κλασικό παράδειγμα σοβιετικής γενοκτονίας». Ο Φίγκες παραθέτει στο δικό του βιβλίο την άποψη ενός άλλου ιστορικού, του Ρόμπερτ Κόνκουεστ (Robert Conquest), σύμφωνα με την οποία ο λιμός «επιβλήθηκε σκόπιμα», ότι ήταν «μια σφαγή ανδρών, γυναικών και παιδιών», που είχε ως σημείο αφετηρίας την κομμουνιστική ιδεολογία. «Αυτό δεν είναι απόλυτα ακριβές», γράφει ο Φίγκες. Οπωσδήποτε, τονίζει, βασικός ένοχος ήταν το καθεστώς, ωστόσο ο λιμός δεν ήταν οργανωμένη γενοκτονία.
Οπως γράφει ο Σνάιντερ, μολονότι υπήρξαν σποραδικά ρεπορτάζ και αναφορές στον ευρωπαϊκό και αμερικανικό Τύπο, το όλο γεγονός ουδέποτε παρουσιάστηκε ως κάτι αδιαμφισβήτητο και σίγουρα κανένας δεν πίστεψε ότι ο Στάλιν επέβαλε τον λιμό στην Ουκρανία. Ακόμα και ο Χίτλερ προτιμούσε να ισχυρίζεται ότι οι πληροφορίες που έρχονταν από τη Σοβιετική Ενωση απλώς αποδείκνυαν την τραγική αποτυχία του μαρξιστικού συστήματος. Γενικά, ήταν πολύ λεπτό ζήτημα κατά τη δεκαετία του ’30 να γράψει κάποιος ότι στην ΕΣΣΔ ακολουθούνταν πολιτική λιμού. Επρόκειτο για ένα νέο, δυναμικό κράτος που είχε ξεφορτωθεί την τσαρική τυραννία μέσα από μια ήδη μυθική επανάσταση, κυρίως όμως, μπροστά στον διαρκώς ανερχόμενο –και διεθνή– κίνδυνο του ναζισμού, ουδείς είχε τη διάθεση να καταδικάσει το κομμουνιστικό κράτος.
Ενας καρδινάλιος πάντως, ο Θίοντορ Ινιτζερ της Βιέννης, έκανε μια προσπάθεια να συγκεντρώσει έρανο για τα παιδιά που πεινούσαν στην Ουκρανία. Οι σοβιετικές αρχές του επιτέθηκαν: «Η ΕΣΣΔ δεν είχε ούτε καρδινάλιους ούτε κανίβαλους». Δήλωση που, κατά τον Σνάιντερ, ήταν κατά το ήμισυ αληθής…