ΕΙΡΗΝΗ ΦΙΛΙΠΠΙΔΗ
Τέχνη στα ερείπια
Ξενία Ανδρου
εκδ. Μέλισσα, σελ. 101
Από το 1958, όταν χτίστηκε σε σχέδια Αρη Κωνσταντινίδη, έως σήμερα, που στέκει ερειπωμένο και αποσαθρωμένο εκεί που σκάνε τα κύματα, το «Ξενία» Ανδρου έχει αλλάξει ρόλους και έχει περιβληθεί με ένα μανδύα συμβολισμού, πρωτοπορίας, πένθους και αμηχανίας. Ολα αυτά συναιρούνται στην ίδια τη μεταβαλλόμενη στον χρόνο εικόνα του, ωθούνται πίσω από τη στατική μορφή του, που μοιάζει με κήτος σε αποσύνθεση. Ολα τα «Ξενία» γεννήθηκαν στη διάρκεια της μεταπολεμικής «άνοιξης» και τα περισσότερα συνδέονται με ερμηνείες για τον μοντερνισμό, το τοπίο και την κοσμοπολίτικη εκδοχή της ελληνικότητας.
Ειδικά το «Ξενία» Ανδρου, γνωστό ως «Τρίτων», κλειστό και σε προϊούσα ερείπωση από το 1999, έχει προκαλέσει στοχασμό πάνω στην εικόνα της αποσάθρωσής του και, παρότι είναι κηρυγμένο διατηρητέο μνημείο του ελληνικού μοντερνισμού, έχει περιέλθει σε καθεστώς αυτοδιάλυσης και βανδαλισμού. Το 2012, η εικαστικός και φωτογράφος Λίζη Καλλιγά είχε εκδώσει μια μονογραφία-έρευνα για το «Ξενία» Ανδρου και είχε εκθέσει τις φωτογραφίες της, αποτέλεσμα δεκαετούς παρατήρησης, στο Ινστιτούτο Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης στην οδό Βαλαωρίτου.
Σήμερα, η νέα έκδοση που μας προσφέρει η Ειρήνη Φιλιππίδη προεκτείνει το βλέμμα πάνω στο «Ξενία» Ανδρου και μας συστήνει εκ νέου αυτό το αρχιτεκτόνημα πέρα από τον προφανή συμβολισμό του. Συνεργάτης επί σειρά ετών στο γραφείο του Μιχάλη και της Αγνής Κατζουράκη, ειδικευμένη στον σχεδιασμό κρουαζιερόπλοιων, γιοτ και ξενοδοχείων αλλά και καλλιτεχνικών εκδόσεων, η Ειρήνη Φιλιππίδη, ως άνθρωπος μιας βαθιάς παιδείας και παρατηρητικότητας, πέρασε στο εσωτερικό του «Ξενία» Ανδρου για να μας παραδώσει μια τομογραφία στο υλικό και ψυχικό υπόστρωμα του κτιρίου.
Οπως λέει η ίδια, «το φυσικό φως, όπως έμπαινε από τα μεγάλα ανοίγματα, έδινε μια ανάγλυφη, εύθραυστη υφή στις επιφάνειες των τοίχων. Το ξεφλούδισμα των στρωμάτων βαφής τους έχει δώσει μια τρίτη εντυπωσιακή διάσταση. Ηθελα να προλάβω να αποτυπώσω ό,τι έβλεπα, πριν καταστραφεί από τις καιρικές συνθήκες και από όσους έχουν ήδη μαγαρίσει το κτίριο, επεμβαίνοντας σε πολλές επιφάνειες τοίχων, γεμίζοντάς το ακαθαρσίες, ακόμα και βάζοντας φωτιές». Το «Ξενία» της Ανδρου μάς αποκαλύπτεται μέσα από τις στρώσεις του χρώματος, ως μια ρευστή αρχαιολογία. Οπως γράφει στον πρόλογο ο αρχιτέκτων Δημήτρης Φιλιππίδης, «ο τολμηρά μοντέρνος χαρακτήρας του “Τρίτωνα” ήταν ιδιαίτερος από πολλές απόψεις. Μια από αυτές ήταν ότι αρχικά έφερε έντονα χρώματα σε διάφορους συνδυασμούς, εξωτερικά και εσωτερικά. Σύντομα όμως το κτίσμα θα άλλαζε όψη. Υστερα από αντιδράσεις, επιβλήθηκε η κάλυψη των χρωματισμών του με ένα ουδέτερο λευκό (…)». Η Ειρήνη Φιλιππίδη, ως φωτογράφος πλέον στα έγκατα του κήτους, αναζητεί αυτές τις στρώσεις του χρώματος και τις αποσπά με τα καδραρίσματά της ως αυτόνομα εικαστικά έργα. Οργανώνει παράλληλες βιογραφήσεις του κτιρίου, ορατές και υποδόριες, όσο ενδύεται τον ρόλο του διασώστη, του καταγραφέα και του δημιουργού. Το ίχνος ως φορέας διεσταλμένης ερμηνείας. Το κτίριο ως κάτι ευρύτερο του εαυτού του.