Λίγο πριν μπούμε στην εικαστική έκθεση «John Craxton. Μια ελληνική ψυχή», που ξεκινάει από σήμερα στο Μουσείο Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού στην Κουμπάρη, ο επιμελητής της και φίλος του καλλιτέχνη, Ιαν Κόλινς, μας έχει μια έκπληξη. Σε μια μικρή γωνία, με φόντο έναν κίτρινο τοίχο φωτεινό σαν τον ελληνικό ήλιο με τον οποίο ο Κράξτον ήταν ερωτευμένος σε όλη του τη ζωή, κρέμεται το μπουφάν της μοτοσικλέτας του κι ένα υφαντό σακίδιο. Στο πάτωμα στέκονται οι μπότες του. Ο ίδιος μας χαμογελά καθισμένος στην BΜW του, από μια ασπρόμαυρη φωτογραφία του 1984 τραβηγμένη στα Λευκά Ορη.
Αυτή η σύνθεση λειτουργεί ως εισαγωγή για να κατανοήσουμε έναν καλλιτέχνη που οι Βρετανοί συμπατριώτες του έβρισκαν υπερβολικά χαρούμενο – μετά μια αναδρομική έκθεση που είχε παρουσιάσει στην Whitechapel Art Gallery το 1967, οι κριτικοί υποτιμητικά σχολίασαν ότι το έργο του έπασχε από το «κουσούρι της ευτυχίας».
Η ζωή του ήταν γεμάτη μαγεία. Προικισμένος με εξαιρετικό ταλέντο και με την εύνοια της τύχης, υπήρξε ένας ηρωικός ηδονιστής – ζούσε για την απόλαυση και την αποτύπωνε στη ζωγραφική του. Ελληνας από πεποίθηση, υπήρξε μέλος μιας εκλεκτής παρέας που περιλάμβανε και τον Πάτρικ Λι Φέρμορ. Στη χώρα μας βρήκαν έναν τόπο που –οικείος μαζί και φαντασιακός– τροφοδότησε την έμπνευσή τους.
Κοσμοπολίτης ταξιδευτής
Γόνος μουσικόφιλης και μποέμικης οικογένειας του Λονδίνου, ο Κράξτον (1922-2009) ήταν πνεύμα αναρχικό, που ήθελε μόνο να ζωγραφίζει – και το έμαθε κοιτάζοντας τον κόσμο. Ανακάλυψε το έργο του Ελ Γκρέκο και του Πικάσο όταν ακόμα ήταν έφηβος και αγάπησε την αρχαία ελληνική τέχνη στα μουσεία που επισκεπτόταν συχνά. Αυτός ο κοσμοπολίτης ταξιδευτής καταξιώθηκε ως καλλιτέχνης από πολύ νεαρή ηλικία, μαζί με τον καλύτερό του φίλο, τον Λούσιαν Φρόιντ. Ομως, εκείνο που ονειρευόταν ήταν μια ζωή γεμάτη φως. Εκανε το πρώτο βήμα για τον Νότο πηγαίνοντας να σκιτσάρει στο Παρίσι το 1939, αλλά αναγκάστηκε να επιστρέψει στην Αγγλία λόγω του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Πάντα, όμως, λαχταρούσε την Ελλάδα.
Ελληνας από πεποίθηση, ζούσε για την απόλαυση και την αποτύπωνε στη ζωγραφική του.
Οπως εύστοχα σχολίασε ο επιστημονικός διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη Γιώργης Μαγγίνης μιλώντας για τη συγκεκριμένη έκθεση, την πρώτη αναδρομική μετά τον θάνατο του καλλιτέχνη, «ο Κράξτον εντάσσεται στο φαινόμενο του ελληνικού φιλελληνισμού έτσι όπως εκφράστηκε στις βρετανικές καρδιές της γενιάς του Μεσοπολέμου. Ο μυθολογικός κόσμος της Ελλάδας που γνώρισαν στα σχολικά τους χρόνια ενεργοποίησε την περιπετειώδη φύση τους και με αθωότητα κι απλότητα πρόβαλλαν αυτές τις εικόνες στη νεοελληνική πραγματικότητα».
Υμνος στη ζωή
Στο δικό τους βλέμμα λοιπόν χρωστάμε την αποτύπωση μιας Ελλάδας ιδανικής. Από τη στιγμή που έφθασε στη χώρα έως τον θάνατό του, όλο σχεδόν το έργο του Κράξτον εξυμνούσε τη ζωή, το φως και τα τοπία της Ελλάδας. Προτιμούσε να ζωγραφίζει τους απλούς ανθρώπους –βοσκούς μαζί με τις οικογένειές τους, ναυτικούς και στρατιώτες‒ με τους οποίους περνούσε τον χρόνο του. Επειτα από πολλές περιπλανήσεις –και μεγάλα διαστήματα φιλοξενίας στο αρχοντικό του Χατζηκυριάκου-Γκίκα στην Υδρα– μετακόμισε σε ένα παλιό σπίτι στο λιμάνι των Χανίων. Και βρήκε την πατρίδα του. Αφησε την Κρήτη το 2006, με βεβαρημένη υγεία, και πάλι είχε την ελπίδα να επιστρέψει.
«Εμοιαζε με Κρητικό, συμπεριφερόταν σαν Κρητικός, μιλούσε σαν Κρητικός», λένε όσοι τον έζησαν στα Χανιά. Αγαπούσε πολύ τις τοιχογραφίες στις κρητικές εκκλησίες και τις αγιογραφίες της Κρητικής Σχολής, γι’ αυτό είναι θαυμάσια επιμελητική ιδέα η τοποθέτηση των δύο αγιογραφιών ανάμεσα στη δουλειά του Κράξτον. Η έκθεση του Μουσείου Μπενάκη φιλοξενεί 90 έργα χωρισμένα σε τέσσερις ενότητες, πολλά από αυτά άγνωστα έως τώρα, προερχόμενα από το Craxton Estate. Καλύπτουν όλες τις περιόδους της σταδιοδρομίας του: χαρακτικά και σχέδια, πίνακες ζωγραφικής, κι ακόμη φωτογραφίες και προσωπικά αντικείμενα. Ενα από τα πιο εντυπωσιακά εκθέματα είναι η τεράστια ταπισερί «Τοπίο με στοιχεία της φύσης» που ο ίδιος σχεδίασε και επέβλεψε τη δημιουργία της στη Σκωτία, ως φόρο τιμής στην παραδοσιακή κρητική υφαντουργία.
Διάρκεια έκθεσης έως 11/9.
